1. Przedstaw pojęcie prawa europejskiego w różnych znaczeniach.

Pojęcie prawa europejskiego nie jest pojęciem jednolitym. Jest to pojęcie doktrynalne.

Prawo europejskie sensu largo- prawo tworzone przez wszystkie organy międzynarodowe, działające na kontynencie europejskim, np. Rada Europy, UE, OBWE, Rada Nordycka.

Prawo europejskie sensu stricte- prawo tworzone w ramach Unii Europejskiej.

2 podstawowe kategorie:

1. Prawo pierwotne- tworzone przez państwa członkowskie;

2. Prawo wtórne (pochodne)- tworzone przez organy organizacji międzynarodowej. ALE: również organizacje międzynarodowe mają wpływ na prawo pierwotne.

Prawo wtórne (pochodne) musi być zgodne z prawem pierwotnym -> porównywalne z sui generis UE.

2. Przedstaw charakter prawny Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony (podmiotowość prawna, wartości, cele, warunki przystąpienia, warunki wystąpienia)

Charakter prawny:

Unia jest ścisłym związkiem między narodami Europy, lecz charakter tego związku nie zostaje traktatowo określony. Unia Europejska nie jest ani państwem federalnym, ani konfederacją, czyli jest zwykłym związkiem państw. Nie jest państwem, bo: ma charakter funkcjonalny, a nie terytorialny, mimo istnienia obywatelstwa UE, trudno mówić o ludności Unii, a także nie ma ona kompetencji domniemanej, jaka przysługuje państwom (nie może samodzielnie ze względu na przysługującą jej władzę przyznać sobie nowych kompetencji, mogą to czynić tylko państwa członkowskie, tzw. dysponenci traktatów).

Unia spełnia warunki organizacji międzynarodowej typu ponadnarodowego, ponieważ tworzą ją państwa członkowskie, działa na podstawie Traktatów, ma stałe organy, ma własne cele, a po zmianach wprowadzonych Traktatem z Lizbony, posiada również osobowość prawną.

Traktat z Lizbony nie określa jednoznacznie charakteru prawnego Unii Europejskiej, pozostawiając „furtkę” państwom członkowskim. To one mają zadecydować, w jakim kierunku będzie zmierzała Unia.

Osobowość prawna:

Traktat z Lizbony wyraźnie reguluje kwestię osobowości prawną Unii Europejskiej. Art. 47 TFUE przewiduje wprost, że Unia ma osobowość prawną.

Art. 335 TFUE przewiduje, że „w każdym z państw członkowskich Unia posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych o najszerszym zakresie przyznanym przez ustawodawstwa krajowe osobom prawnym; może ona zwłaszcza nabywać i zbywać mienie ruchome i nieruchome oraz stawać przed sądem. W tym zakresie jest ona reprezentowana przez Komisję. Unia jest jednak reprezentowana przez każdą z instytucji, z tytułu ich autonomii administracyjnej, w sprawach związanych z funkcjonowaniem każdej z nich”.

Niezależnie od ogólnej regulacji osobowości prawno międzynarodowej Unii w art. 47 TFUE odnaleźć można wyraźne odniesienie do jej najważniejszych atrybutów.

Unia w ramach osobowości prawnej:

- posiada zdolność zawierania umów międzynarodowych (art. 216 TFUE);

- ma prawo legacji (art. 221 TFUE);

- posiada przywileje i immunitety w stosunkach międzynarodowych;

- może być członkiem innych organizacji międzynarodowych;

- może wnosić skargi;

- może występować w przed sądami międzynarodowymi.

Unia ma pełną osobowość prawno-międzynarodową, a tym samym możliwość działania na arenie międzynarodowej.

Wartości Unii Europejskiej (art. 2 TUE):

Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne państwom członkowskim, w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.

Szczególna rola wartości wyraża się w tym, że:

- ich poszanowanie i wspieranie jest warunkiem przystąpienia państwa do Unii Europejskiej;

- przewiduje się możliwość zastosowania sankcji w przypadku poważnego i trwałego ich naruszania, a nawet podjęcia pewnych działań w przypadku wyraźnego ryzyka takiego naruszenia.

Cele Unii Europejskiej (art. 3 TUE):

1. Celem Unii jest wpieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu narodów.

2. Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości.

3. Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego. Wspiera postęp techniczno- naukowy.

Zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność pomiędzy pokoleniami i ochronę praw dziecka.

Wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną praz solidarność między państwami członkowskimi.

Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.

4. Unia ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro.

5. W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka, a także do ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

6. Unia dąży do osiągnięcia swoich celów właściwymi środkami odpowiednio do kompetencji przyznanych jej w Traktatach.

Warunki przystąpienia do Unii Europejskiej (art. 49 TUE):

Każde państwo europejskie, które szanuje wartości, o których mowa a art. 2 i zobowiązuje się je wspierać może złożyć wniosek o członkostwo w Unii. O wniosku tym informuje się Parlament Europejski i parlamenty narodowe. Państwo ubiegające się o członkowstwo kieruje swój wniosek do Rady, która stanowi jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji oraz po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego, udzielonej większością głosów jego członków. Brane są pod uwagę kryteria kwalifikacji uzgodnione przez Radę Europejską.

Warunki przyjęcia i wynikające z tego przyjęcia dostosowania w Traktatach stanowiących podstawę Unii są przedmiotem umowy między Państwami Członkowskimi a Państwem ubiegającym się o członkostwo. Umowa ta podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się Państwa, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

Warunki wystąpienia z Unii Europejskiej (art. 50 TUE):

1. Każde Państwo Członkowskie może, zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi, podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii.

2. Państwo Członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, notyfikuje swój zamiar Radzie Europejskiej. W świetle wytycznych Rady Europejskiej Unia prowadzi negocjacje i zawiera z tym Państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając ramy jego wystąpienia z Unią. Umowę tę negocjuje się zgodnie z art. 218 ust. 3 TFUE. Jest ona zawierana w imieniu Unii przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną po uzyskaniu Parlamentu Europejskiego.

3. Traktaty przestają mieć zastosowanie w stosunku do tego Państwa od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji, o której mowa w ustępie 2, chyba że Rada Europejska w porozumieniu z danym Państwem Członkowskim podejmie jednomyślnie decyzję o przedłużeniu tego okresu.

4. Do celów ustępów 1 i 2 członek Rady Europejskiej reprezentujący wstępujące Państwo Członkowskie nie bierze udziału w obradach ani w podejmowaniu decyzji Rady Europejskiej i Rady dotyczących Państwa.

5. Jeżeli Państwo, które wystąpiło z Unii, zwraca się o ponowne przyjęcie, jego wniosek podlega procedurze, o której mowa w art. 49.

3. Scharakteryzuj pojęcie prawa pierwotnego Unii Europejskiej (rodzaje źródeł).

Prawo pierwotne UE:

1. Normy prawa pisanego:

Traktaty założycielskie (art. 49 TUE- traktaty stanowiące podstawę Unii):

- Traktat o Unii Europejskiej;

- Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (o Wspólnocie Europejskiej, marzec 1952r.- Rzym).

Traktaty zmieniające:

- Jednolity Akt Europejski (1986)

- Traktat z Maastricht (1991)

- Traktat Amsterdamski (1997)

- Traktat z Nicei (2001)

- Traktat z Lizbony (2007)

Protokoły dodatkowe- mają taką samą moc jak traktaty, np. Statut Trybunału Sprawiedliwości.

Traktaty akcesyjne- traktaty, na podstawie których do UE przystępują nowe państwa członkowskie.

Karta Praw Podstawowych UE (2000)- na podstawie art. 51 TUE ma taką samą moc jak traktaty, ale traktatem nie jest. => jest to przykład wyjątku: tutaj akt stworzony przez organy międzynarodowe, a nie państwa członkowskie.

KPP UE ma zastosowanie do jednostek, organów i instytucji UE, wyjątkowo do państw członkowskich, wtedy gdy stosują prawo UE, np. gdy organ krajowy zastosuje rozporządzenie UE.

Postanowienia Karty nie mogą wyłączyć stosowania prawa krajowego, jeśli to prawo nie jest zgodne z Kartą- na podstawie Protokołu Brytyjskiego do Traktatu z Lizbony 3 kraje zastrzegły to prawo: Wielka Brytania, Czechy i Polska.

2. Niepisane prawo pierwotne:

Ogólne zasady prawa (art. 6 ust. 3 TUE):

- Prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka;

- Prawa tradycyjne zagwarantowane przez konstytucje państw członkowskich UE (prawa wspólne dla państw członkowskich) => są tworzone w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE, państwa członkowskie nie mają wpływu na ich kształt.

- Zwyczaj międzynarodowy- ma niewielkie znaczenie w prawie UE, np. w Radzie UE zamiast członka w randze ministra może zasiąść w zastępstwie członek niższego szczebla.

4. Scharakteryzuj pojęcie prawa wtórnego (pochodnego) Unii Europejskiej (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, inne akty).

Prawo wtórne:

- inne umowy międzynarodowe (niezaliczane do prawa pierwotnego UE)

- prawo tworzone przez instytucje europejskie na podstawie traktatów- prawo instytucjonalne.

Prawo instytucjonalne:

- prawo tworzone w postaci jednostronnych aktów (uchwał);

- uchwalane przez instytucje europejskie;

- art. 91 Konstytucji RP;

Prawo instytucjonalne dzieli się na 2 grupy:

1. Nazwane (typowe):

Ich istnienie i możliwość tworzenia reguluje art. 288 TFUE (nie definiuje natomiast jakie instytucje mogą wydawać te akty)

- rozporządzenia;

- dyrektywy;

- decyzje;

- zalecenia;

- opinie.

2. Nienazwane (atypowe):

Inne akty niewymienione w art. 288 TFUE:

- przewidziane w przepisach traktatowych;

- takie, o których traktaty w ogóle nie stanowią.

Art. 288 TFUE nie stanowi podstawy prawnej do przyjmowania tych dokumentów. Taką podstawę prawną zawierają poszczególne traktaty.

ROZPORZĄDZENIE

Art. 288 TFUE- rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Jest to akt o charakterze ponadnarodowym, który służy ujednoliceniu prawa państw członkowskich UE.

Cechy rozporządzenia:

- akt ogólny (abstrakcyjny);

- akt wiążący (obowiązujący w każdej swojej części);

- akt obowiązujący bezpośrednio;

- akt stosowany bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich.

Zasięg ogólny => akt ten jest ogólny i abstrakcyjny, może zostać uznany za akt normatywny i charakterze generalnym. Kategoria adresatów rozporządzenia musi być określona generalnie i abstrakcyjnie. Rozporządzenia mogą wywoływać skutek dla jednostek oraz dla grup jednostek. Zasięg ogólny posiadają również załączniki do rozporządzenia.

Wiąże w całości => wiążące są wszystkie postanowienia rozporządzenia wraz załącznikami. Państwa nie mogą stosować przepisów rozporządzeń w sposób wybiórczy lub niezupełny.

Bezpośrednia stosowalność (inaczej bezpośrednia skuteczność) => rozporządzenia z mocy prawa podlegają stosowaniu w porządkach prawnych państw członkowskich bez konieczności stosowania działań implementacyjnych. Ze swojej istoty rozporządzenie wywiera bezpośredni skutek, a sądy krajowe są zobowiązane do respektowania praw nadanych przez rozporządzenia.

Pojęcie skutku bezpośredniego dotyczy tego, w jaki sposób rozporządzenie określa prawa i obowiązki jednostek podlegających jurysdykcji państw członkowskich (znaczenie obiektywne), a także ich ochrony w postępowaniu przed organami państw członkowskich (znaczenie subiektywne).

2 rodzaje bezpośredniego skutku:

- wertykalny (pomiędzy jednostką a państwem);

- horyzontalny (pomiędzy jednostką a jednostką).

DYREKTYWA

Art. 288 TFUE- dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawiając jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Uchwalenie dyrektywy ma na celu zachowanie równowagi pomiędzy kompetencjami UE a kompetencjami państw członkowskich. Dyrektywa jest aktem wiążącym pod względem prawnym. Wiąże co do rezultatu, który ma być osiągnięty. Dyrektywa nigdy nie może nakładać zobowiązań na jednostki. Nie może wywierać bezpośredniego skutku horyzontalnego, ani odwróconego skutku wertykalnego. Postanowienia dyrektywy kierowane są do państw, a nigdy do organów wewnętrznych, regionów czy rejonów autonomicznych.

Dyrektywa uznawana jest za akt dwustopniowy:

1) wiąże co do rezultatu;

2) pozostawia organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Implementacja= transpozycja + stosowanie + egzekwowanie

Implementacja dyrektywy to wszelkie niezbędne działania, które zapewniają warunki dla efektywnego stosowania i przestrzegania prawa unijnego. Dyrektywa musi być implementowana w określonym czasie (od kilku miesięcy do kilku lat).

Stosowanie dyrektywy polega na zastosowaniu norm, które prawidłowo implementowały dyrektywę w wyznaczonym czasie, przez organ do tego upoważniony. Jeśli dyrektywa została źle implementowana lub nie została implementowana, to organ krajowy zobowiązany jest do stosowania przepisów dyrektywy bezpośrednio.

Egzekwowanie dyrektywy to kontrola przestrzegania norm prawa krajowego, dokonującego implementacji dyrektywy, połączone z nałożeniem sankcji karnych lub administracyjnych.

Transpozycja dyrektywy to działania prawotwórcze podejmowane w celu osiągnięcia rezultatu przewidzianego przez dyrektywę. Na transpozycję dyrektyw może składać się tworzenie nowych norm prawnych (pozytywny obowiązek państwa) lub też zmiana albo uchylenie norm obowiązujących w prawie krajowym, które są sprzeczne z postanowieniami dyrektyw (negatywny obowiązek państwa).

Co do zasady postanowienia dyrektyw nie wywierają skutku bezpośredniego. Jednak w przypadku złego implementowania lub braku implementacji w określonym czasie, to wtedy dyrektywa jest stosowana bezpośrednio.

Warunki bezpośredniej skuteczności dyrektyw (muszą być spełnione łącznie):

- dyrektywa jest wystarczająco precyzyjna i bezwarunkowa;

- jej stosowanie nie jest uzależnione od dalszych działań ze strony organów unijnych lub organów państw członkowskich;

- jest skierowana na przyznanie praw jednostkom.

1. pozytywne stosowanie: to inaczej tzw. efekt substytucji. Oznacza możliwość powołania się przez jednostkę na postanowienia dyrektyw przed sądem krajowym, jeżeli brak jest właściwego przepisu krajowego lub też jego treść odbiega od postanowień dyrektywy. Cel- skorzystanie z prawa określonego w dyrektywie.

2. Negatywne stosowanie: to inaczej tzw. efekt wykluczenia. Oznacza ono możliwość powołania się na przepis dyrektywy jedynie w celu wykluczenia zastosowania prawa krajowego niezgodnego z dyrektywą.

DECYZJA

Art. 288 TFUE- decyzje wiążą w całości. Decyzje, które wskazują adresatów wiążą tylko tych adresatów.

Obecnie istnieją 2 rodzaje decyzji: bez adresata oraz w stosunku do określonego adresata. Decyzje różnią się z zależności czy wskazują adresatów, czy też nie, a także od cech tych adresatów- mają różną moc prawną.

4 grupy decyzji (wg art. 288 TFUE):

1. Skierowane do jednostek niepaństwowych (osoby prawne lub osoby fizyczne)- ten typ zbliżony jest do krajowych decyzji administracyjnych (aktów administracyjnych);

2. Tzw. decyzje nadzorcze- są skierowane do państw członkowskich (też zbliżone do krajowych aktów administracyjnych, mają adresata);

3. Decyzje zapewniające jednolite wykonywanie zharmonizowanego prawa materialnego (nie ma konkretnego adresata, bardziej generalny charakter);

4. Decyzje jako instrument abstrakcyjno- generalnej regulacji (trudno je rozróżnić od rozporządzeń).

Decyzje na podstawie art. 288 TFUE charakteryzują się skutkiem bezpośrednim- ma miejsce wtedy, gdy daje prawa na rzecz jednostek.

ZALECENIA (niewiążące)

Podstawa prawna: art. 288 TFUE

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE:

- są środkami, których celem nie jest stworzenie sytuacji prawnej, nawet gdy kierowane są do konkretnego adresata;

- nie tworzą praw, których jednostki mogłyby dochodzić przed sądami krajowymi.

Piśmiennictwo:

Zalecenia nie mogą być uznane za nieposiadające jakiejkolwiek mocy prawnej. Sądy krajowe są zobowiązane wziąć pod uwagę treść zaleceń, gdy normuje sprawy do niego kierowane. Zalecenia mogą rzucać światło na wykładnię przepisów krajowych dotyczących implementacji prawa europejskiego.

OPINIE (niewiążące)

Mogą być podejmowane przez różne instytucje, w zależności od ich celów.

Kryterium celu:

1. Stanowiące konieczna przesłankę prawidłowości aktu unijnego (np. opinia Komisji, zanim ona jakiś akt prawny);

2. Stanowiące przesłankę procesową wniesienia skargi do TS UE (np. 258, 259 TFUE- skarga KE na państwo członkowskie, gdy nie wykonuje obowiązków. Najpierw uzasadniona opinia do państwa, by się zreflektowało);

3. Opinie wydawane na podstawie art. 218 TFUE w formie orzeczenia TS UE w sprawie zgodności umowy międzynarodowej z traktatami. Ta opinia jest wiążąca pod względem prawnym (np. gdy umowa niezgodnie wiążąca dla państw członkowskich).

Kompetencje do przyjmowania opinii:

- Komisja Europejska;

- Trybunał Sprawiedliwości UE;

- Europejski Bank Centralny.

AKTY NIENAZWANE (ATYPOWE)

2 typy:

1. Atypowe przewidziane w traktatach

- porozumienia międzyinstytucjonalne (art. 295 TFUE- między PE, Radą i Komisją);

- konkluzje Rady Europejskiej (przyjmuje je po każdym ze swoich spotkań, mogą określać kierunki działalności);

- środki zachęcające (inspirujące) przyjmowane przez Komisję Europejską;

- wytyczne negocjacyjne (Rada, gdy zleca Komisji negocjacje);

- regulaminy wewnętrzne każdej instytucji (zasada autonomii instytucjonalnej- mogą decydować o organizacji wewnętrznej i ustanawiać swoje regulaminy);

- decyzje sui generis (wyróżnione od typowych decyzji na podstawie różnic wersji językowych niderlandzkiej i niemieckiej).

2. Atypowe nieprzewidziane w traktatach (pojawiają się w praktyce)

- deklaracje;

- komunikaty;

- kodeksy postępowań;

- rozkłady jazdy (etapy, fazy wejścia w życie określonego aktu);

- białe księgi (wydawane przez Komisję Europejską, projektuje uchwalanie nowego aktu prawnego, ale ten jest jeszcze mało konkretny, właściwie tylko cele);

- zielone księgi (projekt, w którym Komisja przedstawia projekty przepisów- poddawane pod dyskusję);

- listy Komisji.

Charakter prawny aktów atypowych:

1. Wiążące pod względem prawnym:

- sui generis decyzje;

- wytyczne negocjacyjne;

- regulaminy wewnętrzne;

- porozumienia międzyinstytucjonalne.

2) Niewiążące pod względem prawnym:

- rezolucje;

- deklaracje PE;

3) Walor prawny dyskusyjny:

- białe księgi;

- zielone księgi.

4) Wiążące pod względem politycznym lub moralnym:

- tzw. akty do prawa miękkiego (soft law), np. komunikaty KE.

5. Scharakteryzuj pojęcie systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej (kategorie organów, zasady funkcjonowania systemu instytucjonalnego).

System instytucjonalny to instytucje i organy Unii wraz z określeniem ich wzajemnych relacji (zasady rządzące ich wzajemnymi stosunkami).

Kategorie organów:

1. Zgodnie z art. 13 ust. 1 TUE instytucjami Unii są:

1. Parlament Europejski,

2. Rada Europejska,

3. Rada (Unii Europejskiej),

4. Komisja Europejska,

5. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Trybunał Sprawiedliwości, Sąd, sądy wyspecjalizowane),

6. Europejski Bank Centralny,

7. Trybunał Obrachunkowy.

2. Przewidziane w art. 13 § 4 TUE- Organy doradcze (konsultacyjne, opiniodawcze):

1. Komitet Ekonomiczno- Społeczny,

2. Komitet Regionów.

- pełnią one funkcje doradcze;

- to organy o charakterze plenarnym;

- niższy stopień niż instytucje UE.

3. Organy finansowe:

1. Europejski Bank Inwestycyjny.

- organ niezależny;

- posiada osobowość prawną- osobowość prawa krajowego oraz osobowość prawa europejskiego- międzynarodową;

- tworzy organizacje międzynarodowe;

- podstawa funkcjonowania w TFUE oraz w Protokole ws. Statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego- podstawa działania w prawie europejskim, a więc zalicza się go do organów europejskich.

4. Organy międzyinstytucjonalne:

1. Urząd Publikacji UE;

2. Europejski Urząd Doboru Kadr;

3. Europejska Szkoła Administracji;

4. Zespół Reagowania Na Incydenty Komputerowe.

- wykonują funkcje usługowe, działania pomocnicze dla instytucji unijnych.

5. Agencje UE

1. Agencje zajmujące się poszczególnymi obszarami UE (działają w ramach dawnego I Filara):

1. Agencja Praw Podstawowych;

2. Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotnictwa;

3. Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy;

4. FRONTEX- Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną Na Zewnętrznych Granicach UE (siedziba w Warszawie).

2. Działają w ramach dawnego II Filara:

1. Europejska Agencja Obrony;

2. Instytut UE ds. Bezpieczeństwa;

3. Centrum Satelitarne UE.

3. Działają w ramach dawnego III Filara:

1. Europejski Urząd Policji (EUROPOL);

2. Europejski Wydział Współpracy Sądowej (EUROIUST);

3. Kolegium Policji (CEPOL).

- agencja to organ działający w zakresie różnych dziedzin funkcjonowania UE dla realizacji bardzo szczegółowych zadań o charakterze naukowym, technicznym, administracyjnym, określonym w aktach, które je powołują;

- działają pod różnymi nazwami, niekoniecznie w nazwie „agencja”, np. władza- Europejska Władza Bezpieczeństwa Żywności, centrum- Centrum Tłumaczeń UE.

- powoływane na podstawie przepisów prawa wtórnego. TUE wymienia jedynie Europejską Agencję Obrony;

- posiadają własną, odrębną od Unii osobowość prawną.

6. Szczególne organy w zakresie polityki bezpieczeństwa:

1. Urząd Wysokiego Przedstawiciela;

2. Europejska Służba Działań Zewnętrznych ( nie jest agencją unijną).

Zasady funkcjonowania systemu instytucjonalnego:

1. Zasada ram instytucjonalnych- art. 13 ust. 1 TUE

Ma mniejsze znaczenie, bo Unia jest jednolitym podmiotem. Na podstawie tej zasady niektóre instytucje UE są jednocześnie instytucjami EURATOMU. Istotnym aspektem zasady ram instytucjonalnych jest zapewnienie spójności, ciągłości i skuteczności polityk oraz działań Unii. Art. 13 ust. 1 TUE stanowi, że „Unia dysponuje ramami instytucjonalnymi, które mają na celu propagowanie jej wartości, realizację jej celów, służenie jej interesom, interesom jej obywateli oraz interesom państw członkowskich, jak również zapewnienie spójności, skuteczności i ciągłości jej polityk oraz działań”. Chodzi tutaj o równoważenie interesów samej Unii, jej obywateli oraz państw członkowskich, co ma miejsce poprzez specyficzne ułożenie wzajemnych relacji między instytucjami unijnymi oraz reprezentację różnych interesów (Parlament Europejski reprezentuje interesy obywateli, Rada- państw członkowskich, a Komisja- samej Unii). Obowiązek zachowania spójności wiąże się z zapewnieniem, że wszystkie działania służące urzeczywistnianiu celów Unii stanowią element jednej ogólnej i niesprzecznej strategii polityki integracyjnej. Obowiązek zapewnienia ciągłości polityk i działań Unii nawiązuje do poszanowania i rozwijania dorobku prawnego. W zapewnieniu skuteczności polityk oraz działań Unii chodzi o to, aby działania nie były ze sobą sprzeczne zarówno pod względem przedmiotowym, merytorycznym (spójność), jak i czasowym (ciągłość), ale również, by były efektywne, a zatem rzeczywiście realizowały założone wcześniej cele.

2. Zasada równowagi instytucjonalnej- art. 13 ust. 2 TUE

Każda instytucja działa w granicach uprawnień przyznanych jej na mocy Traktatów zgodnie z procedurami na warunkach i w celach w nich określonych (zasada podziału władz). Jednym z najważniejszych aspektów tej zasady jest wzajemne poszanowanie kompetencji przez instytucje UE- każda instytucja musi respektować kompetencje innych instytucji, w tym zwłaszcza nie może ich zastępować, czy pomijać ich udziału. Zasada równowagi instytucjonalnej odnosi się zatem do sposobu wykonywania kompetencji przez instytucje unijne. Wymaga przyjęcia od nich pełnej politycznej odpowiedzialności nałożonej Traktatami (element pozytywny) i powstrzymania się od nadużywania władz, np. poprzez uzurpację kompetencji powierzonych innym instytucjom (element negatywny). Równowaga nie może być przy tym rozumiana jako równość instytucji, lecz raczej jako swoiste ułożenie wzajemnych stosunków, mechanizm wzajemnej kontroli i hamulców. Zasada ta wyraża się w istnieniu skarg do Trybunału Sprawiedliwości UE.

3. Zasada autonomii instytucjonalnej- nie wynika z postanowień traktatowych

Oznacza, że każda instytucja dysponuje niezbędną autonomią umożliwiającą jej wykonywanie jej zadań wynikających z traktatów. Zasada ta daje możliwość określania własnej struktury wewnętrznej, możliwość uchwalania własnego regulaminu wewnętrznego. Każda z instytucji unijnych dysponuje niezbędnym zestawem immunitetów i przywilejów (przywilej rzeczowy, np. nietykalność pomieszczeń), jednak żadna instytucja nie ma prawa decydowania o własnej siedzibie.

4. Zasada lojalnej współpracy międzyinstytucjonalnej- art. 13 ust. 2 zd. 2 TUE

Z zasady tej wynikają obowiązki: współdziałania instytucji przy tworzeniu prawa unijnego, konsultowania się i ustalania metod współpracy, poddania się kontroli budżetowej oraz współpracy w jej wykonywaniu, a także informowania państw o planowanych działaniach w tych państwach przez instytucje europejskie. Zasada ta dotyczy też lojalnej współpracy pomiędzy instytucjami a państwami członkowskimi.

Formalnym przejawem tej zasady są porozumienia oraz deklaracje międzyinstytucjonalne, które od wejścia w życie Traktatu z Lizbony uzyskały podstawę traktatową (art. 295 TFUE). Z wyroku TS wynika, że zasada ta wymaga nie tylko, aby państwa członkowskie przedsięwzięły wszelkie konieczne środki dla zagwarantowania stosowania i efektywności prawa wspólnotowego, jeśli potrzeba przez wszczęcie postępowania karnego, lecz także nakłada na państwa członkowskie i instytucje wzajemny obowiązek szczerej współpracy. Do najważniejszych obowiązków instytucji UE, które wynikają z tej zasady należą: respektowanie podstawowych interesów i struktur państw członkowskich, wspieranie organów państw członkowskich przy wykonywaniu i stosowaniu prawa UE oraz dostateczne informowanie państw członkowskich o planowanych działaniach i aktach prawnych.

6. Rada Europejska - skład, struktura wewnętrzna.

Skład:

Członkami Rady Europejskiej są:

- szefowie państw lub rządów państw członkowskich

- przewodniczący Rady Europejskiej

- przewodniczący Komisji.

Ponadto w pracach uczestniczy wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Jeżeli wymaga tego porządek obrad, członkowie Rady Europejskiej mogą podjąć decyzję, aby każdemu z nich towarzyszył minister, a w przypadku przewodniczącego Komisji- członek Komisji.

W głosowaniach Rady Europejskiej nie uczestniczą:

- Wysoki przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa;

- przewodniczący Rady Europejskiej;

- przewodniczący Komisji.

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego nie uczestniczy w spotkaniach Rady Europejskiej, ale może być zaproszony „celem wysłuchania” (art. 235 ust. 2 TFUE).

Status:

- szefowie państw i rządów korzystają z przywilejów i immunitetów gwarantowanych prawem międzynarodowym;

- przewodniczący Komisji korzysta z przywilejów i immunitetów przewidzianych dla niego w Protokole nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej.

Struktura wewnętrzna:

Jeden organ- przewodniczący.

Przewodniczący jest odrębnym organem wybieranym przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres dwóch i pół roku (ma stały, a nie rotacyjny charakter). Jego mandat jest jednokrotnie odnawialny. Przewodniczący Rady Europejskiej nie może sprawować krajowej funkcji publicznej. Przy wyborze na stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej należy uwzględnić, w należyty sposób, konieczność poszanowania geograficznej i demograficznej różnorodności Unii oraz jej państw członkowskich. Jeśli już w trakcie pełnienia funkcji wystąpi przeszkoda lub przewodniczący dopuści się poważnego uchybienia Rada Europejska może pobawić go mandatu zgodnie z tą samą procedurą.

Kompetencje przewodniczącego Rady Europejskiej obejmują:

1. Przewodniczenie Radzie Europejskiej i prowadzenie jej prac;

2. Zapewnienie przygotowania i ciągłości prac Rady Europejskiej, we współpracy z przewodniczącym Komisji i na podstawie prac Rady do Spraw Ogólnych;

3. Wspomaganie osiągania spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej;

4. Przedstawienie Parlamentowi Europejskiemu sprawozdania z każdego posiedzenia Rady Europejskiej;

5. Zapewnienie na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentacji Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla uprawnień wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

W kontekście organizacji pracy Rady Europejskiej należy też podkreślić, że nie ma ona własnej administracji. Jej obsługę administracyjna zapewnia Sekretariat Generalny Rady. Natomiast ważną rolę w przygotowaniu jej posiedzeń pełni Rada do Spraw Ogólnych. Działa ona w powiązaniu z Przewodniczącym Rady Europejskiej i Komisją.

7. Rada Europejska - kompetencje, sposoby podejmowania decyzji.

Kompetencje:

Art. 15 ust. 1 zd. 1: „Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa ogólne kierunki i priorytety polityczne”.

Art. 15 ust. 1 zd. 2: „Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej”.

Wynika z tego, że jej funkcje mają wyłącznie polityczny, a nie prawny charakter.

Rada Europejska:

1. Pełni bardzo ważną funkcję w kontekście nadawania procesowi integracji niezbędnej dynamiki;

2. Aprobuje wstępnie propozycje programowe Komisji (w tym zwłaszcza tzw. białe księgi) i nakazuje przyjęcie na ich podstawie aktów prawnych;

3. Może sugerować przedkładanie stosownych projektów aktów prawnych;

4. Gwarantuje spójność działań UE we wszystkich dziedzinach;

5. Podejmuje istotne decyzje dotyczące pozostałych instytucji, np. decyzję określającą skład Parlamentu Europejskiego (art. 14 ust. 2 TUE);

6. Uczestniczy w powoływaniu instytucji, m.in. przedstawia kandydata na przewodniczącego Komisji;

7. Rozstrzyga spory kompetencyjne;

8. Spełnia rolę arbitra w sytuacjach, w których ministrowie w Radzie UE nie mogą dojść do porozumienia;

9. Stwierdza poważne i stałe naruszenie przez państwo członkowskie poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, rządów prawa, poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości;

10. Uczestniczy w procedurze zmiany traktatów założycielskich, w procedurze akcesji nowych państw do UE oraz w procedurze wystąpienia z UE.

Rada Europejska posiada też kompetencje szczegółowe polegające na m.in.: przyjmowaniu decyzji w sprawie strategicznych interesów i celów Unii dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz innych dziedzin dotyczących działań zewnętrznych Unii, czy też badaniu co roku sytuacji zatrudnienia w Unii i przyjmowaniu konkluzji w tym przedmiocie na podstawie wspólnego sprawozdania rocznego rady i Komisji.

Sposoby podejmowania decyzji:

Rada Europejska zbiera się dwa razy w ciągu półrocza, zwoływana jest przez przewodniczącego. Jeżeli sytuacja tego wymaga, przewodniczący zwołuje nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej.

Szczyty Rady Europejskiej będą miały miejsce w Brukseli (dotyczy to też posiedzeń nadzwyczajnych).

Art. 15 ust. 4 TUE przewiduje, że „o ile Traktaty nie stanowią inaczej, Rada Europejska podejmuje decyzje w drodze konsensusu”

- jednomyślne podejmowanie decyzji.

Zwykła większość głosów:

- w kwestiach proceduralnych;

- w przypadku podejmowania decyzji o przyjęciu regulaminu wewnętrznego.

Kwalifikowana większość głosów:

- decyzje o nominacjach;

- decyzja ustanawiająca wykaz składów Rady innych niż Rada do Spraw Ogólnych i Rada do Spraw Zagranicznych;

- decyzja dotycząca prezydencji składów Rady, z wyjątkiem Rady do Spraw Zagranicznych.

Kworum wynosi 2/3 członków Rady Europejskiej i podlega ono sprawdzeniu przez jej przewodniczącego w momencie głosowania. W przypadku głosowania każdy członek Rady Europejskiej może otrzymać pełnomocnictwo tylko od jednego z pozostałych członków (obejmuje ono prawo reprezentacji i głosowania). Wstrzymanie się od głosu przez członków obecnych lub reprezentowanych nie stanowi przeszkody w przyjęciu uchwały Rady Europejskiej wymagającej jednomyślności.

Procedura pisemna: art. 7 regulaminu Rady Europejskiej- głosowanie w formie pisemnej może znaleźć zastosowanie w pilnych sprawach, na wniosek przewodniczącego i pod warunkiem wyrażenia zgody na ten sposób głosowania przez wszystkich członków Rady Europejskiej, którym przysługuje prawo głosu.

8. Parlament Europejski - skład i struktura wewnętrzna.

Skład:

W związku z tym, że Traktat z Lizbony wszedł w życie później niż oczekiwano, rozdział mandatów dla poszczególnych państw członkowskich w obecnej kadencji nastąpił na podstawie postanowień Traktatu z Nicei. Obecnie łączna ilość mandatów wynosi 736.

Po zmianach wprowadzonych Traktatem z Lizbony art. 14 ust. 2 TUE przewiduje, że „w skład Parlamentu Europejskiego wchodzą przedstawiciele obywateli Unii. Ich liczba nie przekracza 750, nie licząc przewodniczącego. Reprezentacja obywateli ma charakter degresywnie proporcjonalny, z minimalnym progiem 6 członków na państwo członkowskie. Żadnemu państwu członkowskiemu nie można przyznać więcej niż 96 miejsc. Rada Europejska przyjmuje jednomyślnie, z inicjatywy Parlamentu Europejskiego i po uzyskaniu jego zgody, decyzję określającą skład Parlamentu Europejskiego”.

Podsumowując:

- liczba posłów: 750 (751 z przewodniczącym);

- minimalna i maksymalna liczba posłów dla danego państwa: odpowiednio 6 i 96;

- zasada „degresywnej proporcjonalności” (liczba mandatów przypadających na dane państwo członkowskie jest ustalana proporcjonalnie do liczby ludności, jednakże jest to proporcjonalność malejąca, a zatem im większy kraj, tym więcej obywateli przypada na jednego deputowanego do Parlamentu Europejskiego).

Struktura wewnętrzna:

1. Organy kierownictwa wewnętrznego:

1. Przewodniczący, wiceprzewodniczący i kwestorzy

1. Przewodniczący (1)

2. Wiceprzewodniczący (14)

3. Kwestorzy (5)

1. Wybór: Przewodniczący, wiceprzewodniczący i kwestorzy są wybierani w głosowaniu tajnym. Ich kandydatury może zgłosić grupa polityczna lub co najmniej 40 posłów za zgodą zainteresowanych. Jeżeli liczba kandydatur nie przekroczy liczby miejsc do obsadzenia, kandydaci mogą być wybierani przez aklamację.

2. Funkcje:

Przewodniczący:

- kieruje całością prac Parlamentu i jego organów;

- posiada pełnię uprawnień do przewodniczenia obradom Parlamentu i zapewnienia ich sprawnego przebiegu (w tym celu otwiera, zawiesza i zamyka posiedzenia, dba o przestrzeganie regulaminu i utrzymanie porządku, udziela głosu, rozstrzyga o dopuszczalności poprawek, ogłasza zamknięcie dyskusji, poddaje wnioski pod głosowanie i ogłasza wyniki głosowania oraz kieruje do komisji informacje dotyczące spraw leżących w ich gestii).

- może zawierać głos w dyskusji;

- reprezentuje Parlament na płaszczyźnie kontaktów międzynarodowych, w czynnościach administracyjnych, sądowych i finansowych;

Wiceprzewodniczący:

- zastępują Przewodniczącego w razie jego nieobecności, niemożności wykonywania przez niego obowiązków lub w przypadku, gdy chce uczestniczyć w dyskusji;

- mogą pełnić obowiązki związane z reprezentacją Parlamentu podczas określonych uroczystości lub czynności, jeśli Przewodniczący przekaże im te obowiązki.

Kwestorzy:

- są oni odpowiedzialni za sprawy administracyjne oraz finansowe bezpośrednio dotyczące posłów.

- działają zgodnie z wytycznymi Prezydium.

2. Prezydium

1. Przewodniczący Parlamentu

2. Wiceprzewodniczący Parlamentu

3. Kwestorzy (głos doradczy)

1. Kompetencje Prezydium:

- odpowiedzialność za sprawy finansowe, organizacyjne i administracyjne dotyczące posłów oraz za wewnętrzną organizacje Parlamentu, jego Sekretariatu i organów;

- sporządzanie schematu organizacyjnego Sekretariatu oraz przyjmowanie przepisów dotyczących statusu administracyjnego oraz finansowego urzędników i innych pracowników;

- mianowanie Sekretarza Generalnego;

- sporządzanie wstępnego projektu preliminarza budżetowego Parlamentu;

- przyjmowanie wytycznych dla kwestorów;

- regulowanie kwestii związanych z przebiegiem posiedzeń;

- udzielanie zgody na organizację posiedzeń komisji poza ich zwykłymi miejscami pracy.

3. Konferencja Przewodniczących

1. Przewodniczący Parlamentu

2. Przewodniczący grup politycznych (mogą być reprezentowani przez członka tej grupy)

3. Przedstawiciel posłów niezrzeszonych (uczestniczą bez prawa głosu)

1. Konferencja Przewodniczących dąży do uzyskania konsensusu w rozpatrywaniu kierowanych do niej kwestii. Jeśli niemożliwy konsensus- w drodze głosowania.

2. Funkcje: decyduje o organizacji prac Parlamentu oraz o kwestiach związanych z planowaniem prac legislacyjnych, sporządza projekt porządku dziennego misji miesięcznych Parlamentu, odpowiada za skład i kompetencje komisji oraz komisji śledczych, jak również wspólnych komisji parlamentarnych, stałych delegacji oraz delegacji ad hoc, decyduje o przydziale miejsc na sali posiedzeń oraz składa do Prezydium wnioski dotyczące kwestii administracyjnych i budżetowych grup politycznych, pełni ważne funkcje w stosunkach zewnętrznych, a także jest odpowiedzialna za organizację systematycznych konsultacji z europejskim społeczeństwem obywatelskim na istotne tematy.

4. Konferencja Przewodniczących Komisji

1. Przewodniczący wszystkich komisji stałych

2. Przewodniczący wszystkich komisji specjalnych

3. Przewodniczący Konferencji (wybierany dla kierowania pracami)

1. Może ona przekazywać Konferencji Przewodniczących zalecenia dotyczące prac komisji oraz ustalania porządku dziennego sesji miesięcznych.

2. Prezydium oraz Konferencja Przewodniczących mogą przekazać niektóre zadania Konferencji Przewodniczących Komisji.

5. Konferencja Przewodniczących Delegacji

1. Przewodniczący wszystkich stałych delegacji międzyparlamentarnych

2. Przewodniczący (wybierany dla kierowania jej pracami)

1. Może przekazywać Konferencji Przewodniczących zalecenia związane z pracami delegacji.

2. Prezydium oraz Konferencja Przewodniczących mogą przekazać jej niektóre zadania.

2. Organy funkcjonalne

1. Komisje

- stałe (20)

- specjalne

- śledcze

1. Wybór członków komisji następuje po wyznaczeniu kandydatów przez grupy polityczne oraz posłów niezrzeszonych. Konferencja Przewodniczących przestawia kandydatury Parlamentowi. Skład komisji ma odzwierciedlać w miarę możliwości skład Parlamentu.

2. Do kompetencji komisji należy rozpatrywanie spraw powierzonych im przez Parlament.

3. 20 stałych komisji: spraw zagranicznych, rozwoju, handlu międzynarodowego, budżetowa, kontroli budżetowej, gospodarcza i monetarna, zatrudnienia i spraw socjalnych, ochrony środowiska naturalnego, zdrowia publicznego i bezpieczeństwa żywności, przemysłu, badań naukowych i energii, rynku wewnętrznego i ochrony konsumentów, transportu i turystyki, rozwoju regionalnego, rolnictwa i rozwoju wsi, rybołówstwa, kultury i edukacji, prawna, wolności obywatelskich, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, spraw konstytucyjnych, praw kobiet i równouprawnienia oraz petycji.

3. Organy polityczne

1. Grupy polityczne

2. Partie polityczne

1. Każda grupa polityczna składa się z posłów wybranych w co najmniej jednej czwartej państw członkowskich. Minimalna liczba posłów konieczna do utworzenia grupy politycznej wynosi dwadzieścia pięć, przy czym poseł może należeć tylko do jednej grupy politycznej.

2. Partia polityczna musi: posiadać osobowość prawną w państwie członkowskim, w którym ma swoją siedzibę, być reprezentowana w co najmniej jednej czwartej państw członkowskich czy to przez członków PE lub posłów w parlamentach narodowych, czy też regionalnych bądź zgromadzeniach regionalnych, przestrzegać zasad, na których opiera się UE, uczestniczyć w wyborach do PE lub wyrazić taki zamiar.

4. Administracja

1. Sekretariat

2. Sekretarz Generalny (jest powoływany przez Prezydium i wspomaga Parlament w jego pracach)

9. Parlament Europejski - kompetencje (funkcje).

Zgodnie z art. 14 TUE „Parlament Europejski pełni, wspólnie z Radą, funkcję prawodawczą i budżetową. Pełni funkcje kontroli politycznej i konsultacyjnie zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach. Wybiera przewodniczącego Komisji”. Nie jest to wyliczenie wyczerpujące, jednak ten zapis w powiązaniu z pozostałymi przepisami pozwala stwierdzić, że:

- uczestniczy on w procesie tworzenia prawa UE,

- pełni szereg funkcji kontrolnych (zwłaszcza w odniesieniu do Komisji) oraz budżetowych,

- kreuje organy, w tym uczestniczy w wyborze przewodniczącego Komisji,

- decyduje o swojej organizacji wewnętrznej,

- uczestniczy w stosunkach międzynarodowych.

1. Funkcja prawodawcza

Parlament Europejski nie jest samodzielnym prawodawcą, ale tworzy prawo wspólnie z Radą.

Zgoda parlamentu wymagana jest:

- przy stwierdzeniu istnienia poważnego i trwałego naruszenia przez państwo członkowskie wartości, na których opiera się Unia (art. 7 TUE),

- w ramach procedury przystępowania oraz występowania z UE (art. 49 i 50 ust. 2 TUE),

- w ramach uproszczonej procedury zmiany traktatów założycielskich 9art. 48 ust. 7 TUE),

- w stosunku do środków służących zwalczaniu wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną (art. 19 ust. 1 TFUE),

- w stosunku do środków służących rozszerzeniu katalogu praw obywateli UE (art. 25 TFUE),

- w wypadku jednolitej procedury wyborczej do PE (art. 223 ust. 1 TFUE),

- w wypadku rozporządzenia określającego wieloletnie Ramt finansowe UE ( art. 312 ust. 2 TFUE).

Konsultacja z PE:

- harmonizacja podatków pośrednich (art. 112 TFUE),

- zbliżanie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, które mają bezpośredni wpływ na ustanowienie lub funkcjonowanie rynku wewnętrznego (art. 115 TFUE),

- zabezpieczenie społeczne i ochrona socjalna pracowników (art. 153 ust. 1 TFUE),

- niektóre środki dotyczące ochrony środowiska (art. 192 ust. 2 TFUE).

Przejawem funkcji prawodawczej Parlamentu jest też jego udział w opracowywaniu rocznych programów legislacyjnych wspólnie z Komisją i Radą.

Tzw. pośrednia inicjatywa prawodawcza: zgodnie z art. 225 TFUE Parlament Europejski może stanowiąc większością głosów wchodzących w jego skład członków, żądać od Komisji przedłożenia wszelkich właściwych propozycji w kwestiach, co do których uważa on, że akt Unii jest niezbędny w celu wykonania Traktatów. Komisja nie ma jednak obowiązku tego uczynić, jeżeli nie dostrzega takiej konieczności. Natomiast powinna powiadomić parlament o swoim negatywnym stanowisku w tej sprawie, podając uzasadnienie.

2. Funkcja kontrolna

Ma wiele przejawów i wynika nie tylko z przepisów traktatowych, ale również z regulaminu Parlamentu Europejskiego.

1. Pytania deputowanych kierowane do Komisji, Rady i Europejskiego Banku Centralnego;

2. Analiza sprawozdań. Przede wszystkim sprawozdanie roczne Komisji na temat działalności UE, oprócz tego sprawozdania Rady Europejskiej (po każdym posiedzeniu oraz roczne sprawozdanie o postępach dokonanych przez Unię), Europejskiego Banku Centralnego (roczne sprawozdanie z działalności Europejskiego Systemu Banków Centralnych oraz w sprawie polityki pieniężnej za rok poprzedni i bieżący), Trybunału Obrachunkowego (roczne sprawozdanie po zamknięciu każdego roku budżetowego) oraz Rzecznika Praw Obywatelskich (roczne sprawozdanie z wyników swoich dochodzeń);

3. Możliwość udzielenia wotum nieufności Komisji Europejskiej;

4. Uprawnienie do rozpoznawania petycji wniesionych przez obywateli UE oraz osoby fizyczne i prawne zamieszkałe lub mające siedzibę w państwie członkowskim.

5. Prawo do powoływania tymczasowych komisji śledczych;

6. Prawo do wniesienia do Trybunału Sprawiedliwości skargi o stwierdzenie nieważności aktów prawa UE oraz skargi na zaniechanie działania przez instytucje UE w przypadku niewypełnienia przez nie obowiązków.

3. Funkcja budżetowa

Parlament Europejski i Rada tworzą razem tzw. władzę budżetową. Zniesiony został podział wydatków na obowiązkowe i nieobowiązkowe, a Parlament może zgłaszać poprawki w stosunku do obu ich kategorii. W przypadku odrzucenia przez Parlament Europejski wspólnego projektu, nawet jeśli Rada go zatwierdzi, Komisja przedkłada nowy projekt budżetu. Natomiast, jeśli Parlament Europejski zatwierdzi wspólny projekt, podczas gdy Rada go odrzuci, może on w terminie 14 dni od dnia odrzucenia zadecydować o potwierdzeniu wszystkich lub niektórych zgłoszonych wcześniej poprawek. Oznacza to, że istnieje możliwość przyjęcia budżetu przez Parlament, mimo sprzeciwu ze strony Rady.

Parlament Europejski sprawuje też kontrolę polityczną nad wykonaniem budżetu przez Komisję. Znajduje to swój wyraz w udzieleniu Komisji, na zlecenie Rady, absolutorium z wykonania budżetu.

4. Funkcja kreacyjna

Funkcja ta wiąże się z możliwością oddziaływania na skład innych instytucji i organów UE. Przede wszystkim Parlament uczestniczy w procedurze wyłaniania Komisji Europejskiej. Parlament Europejski powołuje także Rzecznika Praw Obywatelskich na okres swojej kadencji. Jest konsultowany przy powoływaniu członków Trybunału Obrachunkowego oraz Prezesa, Wiceprezesów i pozostałych członków Zarządu Europejskiego Banku Centralnego.

5. Funkcja wewnątrzorganizacyjna

Parlament Europejski może samodzielnie decydować o swojej organizacji wewnętrznej i trybie działania. W tym celu PE uchwala swój regulamin. Jest także uprawniony do uchwalenia i rozporządzania budżetem wewnętrznym PE.

6. Funkcje w sferze międzynarodowej

Znajdują one swój wyraz przede wszystkim w udziale Parlamentu Europejskiego w procedurze zawierania umów międzynarodowych. Jego zgody wymagają: układy o stowarzyszeniu, umowa dotycząca przystąpienia Unii do Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, umowy, które tworzą specyficzne ramy instytucjonalne przez organizację procedur współpracy, umowy mające istotne skutki budżetowe dla Unii, umowy dotyczące dziedzin, do których stosuje się zwykłą procedurę prawodawczą lub specjalną procedurę prawodawczą, jeżeli wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego.

Ponadto Parlament jest uprawniony do występowania z wnioskiem o dokonanie przez Trybunał Sprawiedliwości kontroli zgodności z postanowieniami Traktatu umowy międzynarodowej, którą zamierza zawrzeć UE.

10. Rada - skład, struktura wewnętrzna (prezydencja), sposoby podejmowania decyzji.

Skład - 27 członków

• Jeden przedstawiciel szczebla ministerialnego każdego państwa członkowskiego upoważniony do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu tego państwa

• Zarówno ministrowie rządów centralnych jak i rządów lokalnych.

• Skład Rady nie ma stałego charakteru ale zmienia się w zależności od tego co jest przedmiotem obrad (różne konfiguracje Rady)

Art. 16 ust.6 TUE stanowi, że:

Rada zbiera się na posiedzenia w różnych składach:

1. Rada ds. Ogólnych

• W powiązaniu z przewodniczącym Rady Europejskiej i Komisją zapewnia spójność prac pozostałych składów Rady oraz przygotowuje posiedzenia Rady Europejskiej oraz utrzymuje ich ciągłość

• Stanowiąc zwykłą większością głosów RdsO powinna ustanowić wykaz składów Rady w uzupełnieniu do RdsO i RdsZ

2. Rada ds. Zagranicznych

• Opracowuje działania zewnętrzne Unii na podstawie strategicznych kierunków określonych przez Radę Europejską oraz gwarantuje spójność działań Unii.

RADA - STRUKTURA WEWNĘTRZNA - PREZYDENCJA

W radzie występuje jeden organ - Przewodniczący.

Funkcje przewodniczącego Rady:

• Funkcje dot. spraw organizacyjnych:

• Ustalenie kalendarza prac Rady na okres kadencji

• Zwoływanie posiedzeń

• Przygotowanie projektu porządku obrad, prowadzenie obrad (zarządza i przeprowadza głosowania, udziela głosu)

• Podpisywanie protokołów z posiedzeń oraz aktów przyjętych przez Radę samodzielnie lub razem z PE.

• Funkcje reprezentacyjne:

• Utrzymywanie kontaktów z innymi instytucjami (zwłaszcza PE) i podmiotami trzecimi.

• Ma prawo uczestniczenia bez prawa głosu w posiedzeniach Rady Prezesów EBC oraz przedkładania jej wniosków.

Prezydencja w radzie

Traktat z Lizbony stanowi, że:

• Prezydencję w Radzie sprawują na zasadzie równej rotacji przedstawiciele państw członkowskich w Radzie.

• Prezydencja jest zbiorowa - sprawują je grupy składające się z 3 państw.

• Grupy 3 państw członkowskich sprawujących prezydencję, tworzone są na podstawie równej rotacji, przy uwzględnieniu ich różnorodności i równowagi geograficznej w ramach Unii.

• Kolejność sprawowania prezydencji określa Rada Europejska decyzją przyjmowaną kwalifikowaną większością.

• Prezydencja trwa 18 miesięcy.

Uzasadnienie prezydencji zbiorowej, np.:

• Ciągłość prac instytucji unijnych

• Zabezpieczanie przeciwko forsowaniu własnych interesów przez państwo sprawujące prezydencję, niezgodne z ogólnym interesem unijnym

Rada ds. Zagranicznych

Przewodniczący - Wysoki przedstawiciel Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa

• W zakresie reprezentacji zewnętrznej prezydencja nie będzie mieć rotacyjnego charakteru.

Obsługa administracyjna Rady

Sekretariat Generalny

• O organizacji decyduje Rada zwykłą większością głosów.

• Sekretariat Generalny działa pod kierunkiem Sekretarza generalnego, mianowanego przez Radę większością kwalifikowaną.

Funkcje Sekretariatu Generalnego:

• Funkcje organizacyjne

• Zarządzanie budżetem oraz archiwum.

• Przygotowywanie posiedzeń Rady

• Przesyłanie dokumentacji członkom Rady

• Jest również „aktywnie i stale zaangażowany w organizowanie, koordynowanie, zapewnianie spójności prac Rady oraz wykonywanie jej 18 miesięcznego programu działań.

Funkcje Sekretarza Generalnego:

• Podpisywanie aktów prawnych przyjmowanych przez radę

• Podpisywanie protokołów z posiedzeń

• Zarządzanie publikacji aktów rady w dzienniku urzędowym UE

• Notyfikacja wiążących i niewiążących aktów prawnych ich adresatom.

Sposoby podejmowania decyzji, tryby głosowania

Członkowie głosują według kolejności sprawowania prezydencji w Radzie, poczynając od przedstawiciela tego państw członkowskiego, które obejmie prezydencję w następnej kolejności.

• Pełnomocnictwo - 1 członek Rady może otrzymać tylko od 1 z pozostałych członków.

Kworum wynosi większość członków Rady uprawnionych do głosowania na mocy Traktatów (sprawdzane w momencie głosowania)

Decyzje Rady zapadają w zależności od ich przedmiotu w 3 trybach:

1. Zwykłą większością

Rada stanowi większością członków wchodzących w jej skład. Ten tryb przewidziany jest dla małej liczby spraw, które nie mają decydującego znaczenia dla funkcjonowania Unii. (np. regulamin Rady)

2. Jednomyślnie

Stosowane jest w odniesieniu do spraw, które państwa członkowskie uznają za istotne dla funkcjonowania Unii. W przypadku tego sposobu przyjmowania aktów prawnych:

• musi zostać osiągnięty konsensus, a sprzeciw choćby jednego państwa członkowskiego uniemożliwia przyjęcie aktu.

• wstrzymanie się od głosu przez obecnych lub reprezentowanych członków Rady nie stanowi przeszkody w przyjęciu uchwały, która wymaga jednomyślności.

• nieobecność i nieprzekazanie prawa głosu uniemożliwia przyjęcie aktu w sposób jednomyślny.

• (np. środki niezbędne do zwalczania dyskryminacji z innych powodów niż przynależność państwowa.)

3. Kwalifikowaną większością

Traktat z Lizbony ustanawia ogólną regułę głosowania większością kwalifikowaną. Traktat z Lizbony wprowadza tzw. Podwójną większość, w zastępstwie metody ważenia głosów.

• W okresie od 1 grudnia 2009 - 31 października 2014 obowiązuje w dalszym ciągu formuła nicejska, czyli ważenie głosów.

Formuła nicejska:

Ogólna liczba głosów w Radzie - 345. Dla podjęcia decyzji większością kwalifikowaną potrzeba co najmniej 255 głosów, oddanych przez większość państw członkowskich jeśli głosowanie będzie odbywać się na wniosek Komisji a w innych przypadkach przez dwie trzecie państw członkowskich. Podsumowując:

Głosowanie większością kwalifikowaną wymaga spełnienia dwóch warunków:

1. Liczby głosów - 255

2. Liczby państw członkowskich (odpowiednio zwykła większość lub 2/3 państw członkowskich)

3. Fakultatywny warunek: klauzula weryfikacji demograficznej - czy państwa członkowskie stanowiące większość kwalifikowaną reprezentują co najmniej 62 % ogółu ludności Unii, jeśli nie to nie przyjmuje się aktu)

Od 1 listopada 2014 obowiązuje system głosowania podwójną większością, zatem zasadniczo większość kwalifikowaną będzie stanowić:

1. Co najmniej 55 % członków Rady, nie mniej niż 15 z nich

2. Reprezentujących państwa członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65% ludności Unii.

Mniejszość blokująca - co najmniej 4 członków Rady.

Jeśli Rada nie działa na wniosek komisji lub WPUdsZiPB, większość kwalifikowaną:

1. stanowi co najmniej 72 % członków Rady reprezentujących państwa członkowskie,

2. których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65 % ludności Unii.

Od 1 kwietnia 2017 zacznie w pełni działać reguła podwójnej większości.

11. Rada - kompetencje (funkcje).

1. Prawodawcza

Rada dzieli swoje uprawnienia prawodawcze z PE.

Traktat z Lizbony -

Zwykła procedura prawodawcza zostaje podniesiona do rangi podstawowego trybu tworzenia prawa w UE.

• Rada tworzy prawo wspólnie z Parlamentem Europejskim.

Obszary w których Rada sama tworzy prawo, np.:

• W ramach wspólnej taryfy celnej

• Uznania pomocy publicznej za zgodną z rynkiem wewnętrzny.

Obszary gdzie Parlament jest jedynie konsultowany, co oznacza, że decydującą rolę przy przyjmowaniu aktów prawnych odgrywa Rada.

• Harmonizacja podatków pośrednich

• Niektóre środki dotyczące ochrony środowiska

Kompetencje prawodawcze w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

• Samodzielnie tworzy prawo (z zastrzeżeniem kompetencji Rady Europejskiej do przyjmowania ogólnych wytycznych oraz do decyzji w sprawie strategicznych interesów i celów przyjmowanych na zalecenie Rady)

Pośrednia inicjatywa prawodawcza

• Rada stanowiąc zwykłą większością może zażądać od Komisji przeprowadzenia wszelkich analiz, które uzna za pożądane dla realizacji wspólnych celów i przedłożenia wszystkich właściwych propozycji

• Traktat z Lizbony wskazuje na obowiązki Komisji wynikające ze skorzystania przez Radę z prawa tzw. Pośredniej inicjatywy prawodawczej. Nie musi uczynić zadość żądaniu Rady ale została zobowiązana do uzasadnieni negatywnego stanowiska

2. Budżetowa

Rada wykonuje funkcję budżetową wspólnie z Parlamentem Europejskim. Traktat z Lizbony osłabił pozycję Rady w tym obszarze m.in. poprzez zniesienie podziału wydatków na obowiązkowe i nieobowiązkowe.

1. Rada przyjmuje stanowisko w sprawie projektu budżetu i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu wraz z uzasadnieniem.

2. Jeśli PE zgłosi poprawki, zmieniony projekt przekazywany jest Radzie i Komisji.

3. Rada ma 10 dni na rozważenie poprawek i przekazanie informacji PE o ich przyjęciu.

4. Jeśli tego nie uczyni (tzn. nie zaakceptuje poprawek):

5. Przewodniczący PE w porozumieniu z przewodniczącym Rady niezwłocznie zwołuje Komitet Pojednawczy.

Komitet pojednawczy składa się z członków rady lub ich przedstawicieli oraz takiej samej liczby członków reprezentujących Parlament Europejski

• jego zadaniem jest osiągniecie porozumienia w sprawie wspólnego projektu.

6. Jeżeli w terminie 21 dni Komitet osiągnie porozumienie w sprawie wspólnego projektu,

7. zarówno PE jak i Rada dysponują terminem 14 dni od daty tego porozumienia na przyjecie wspólnego projektu.

8. W przypadku odrzucenia przez PE większością głosów wchodzących w skład członków, wspólnego projektu, nawet gdy rada go zatwierdzi,

9. Komisja przedkłada nowy projekt budżetu.

10. Jeśli PE zatwierdzi wspólny projekt, podczas gdy Rada go odrzuci to

11. może on w terminie 14 dni od dnia odrzucenia projektu stanowiąc większością głosów wchodzących w jego skład członków i trzech piątych oddanych głosów zdecydować o potwierdzeniu wszystkich lub niektórych zgłoszonych wcześniej poprawek

Oznacza to, ze istnieje możliwość przyjęcia budżetu przez parlament mimo sprzeciwu ze strony rady.

3. Koordynacyjna

Regulacja traktatowa wskazuje na to, że chodzi o zapewnienie koordynacji ogólnych polityk gospodarczych państw członkowskich.

• Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego.

Jej znaczenie wzrosło wraz z utworzeniem Unii Gospodarczo-Walutowej, w ramach której w odniesieniu do polityk gospodarczych państw członkowskich stosowana jest metoda integracji krajowych porządków prawnych, zwana koordynacją.

Główną rolę w tym zakresie odgrywają ogólne kierunki polityk gospodarczych, których projekt działając na zalecenie Komisji, opracowuje Rada oraz składa sprawozdanie Radzie Europejskiej w tym zakresie. Ta debatuje nad konkluzją i przekazuje ją radzie, która na tej podstawie przyjmuje zalecenie określające te ogólne kierunki.

4. Kreacyjna

Rada wspólnie z PE powołuje:

• tzw. Sądy wyspecjalizowane przy Sądzie

• (na wniosek Komisji po konsultacji z TS albo na wniosek TS i po konsultacji z Komisją),

• różnego rodzaju agencje i urzędy, np. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności.

Określa liczbę członków niektórych instytucji i organów:

• Na żądanie TS Rada może zwiększyć liczbę rzeczników generalnych czy liczbę sędziów w Sądzie ds. Służby Publicznej.

Ma wpływ na obsadę wielu organów unijnych:

• Uczestniczy w procedurze wyłaniania komisji ( za wspólnym porozumieniem z wybranym przewodniczących przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami Komisji)

• Mianuje członków Trybunały Obrachunkowego (Rada po konsultacji z PE przyjmuje listę członków sporządzoną zgodnie z propozycjami państw członkowskich)

• Mianuje członków sądów wyspecjalizowanych

• Przyjmuje decyzje określające skład Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów

Rada uchwala regulamin pracowniczy urzędników UE i określa warunki zatrudnienia, w tym wynagrodzenie i inne należności członków instytucji i organów UE

• Uposażenia, dodatki, emerytury:

• przewodniczących: Rady Europejskiej, Komisji, WPUdsZiPB,

• członków Komisji,

• prezesów, członków i sekretarzy TS,

• sekretarza generalnego Rady.

• Warunki zatrudnienia prezesa i członków TO (uposażenia, dodatki, emerytury)

Rada zatwierdza regulaminy:

• TS

• Sądu

• Sądów wyspecjalizowanych

• TO

Określa statusy komitetów przewidzianych w traktatach.

5. Kontrolna

Wiąże się z kontrolą przestrzegania prawa UE przez inne podmioty.

• Rada nakłada sankcje w przypadku poważnego i stałego naruszenia przez państwo członkowskie jednej z wartości UE -

1. Stanowiąc większością kwalifikowaną może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego państwa członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela tego państwa w Radzie.

Funkcje kontrolne Rady w ramach Unii Gospodarczo-Walutowej:

• Nadzoruje rozwój sytuacji gospodarczej w każdym z państw członkowskich i w Unii oraz zgodność polityk gospodarczych z ogólnymi kierunkami

• Nakłada sankcje za naruszenie przepisów dot. stwierdzenia nadmiernego deficytu budżetowego

• W przypadku wspólnej polityki handlowej - nakłada ostateczne cła antydumpingowe i opłaty wyrównawcze.

Ma prawo wniesienia do TS:

• skargi o stwierdzenie nieważności aktów prawa UE,

• skargi na zaniechanie działania przez instytucje UE

6. Wewnątrzorganizacyjna

Rada sama uchwala swój regulamin, który określa reguły dotyczące jej organizacji i funkcjonowania, zasady dostępu do jej dokumentów. W regulaminie nie tylko określa własny tryb działania ale także Komitetu Stałych Przedstawicieli.

7. W sferze międzynarodowej

Rada pełni ważną rolę w procedurze zawierania umów międzynarodowych -

• upoważnia do podjęcia rokowań oraz wydaje wytyczne negocjacyjne,

• może też wyznaczyć specjalny komitet w konsultacji z którym należy prowadzić rokowania.

Na wniosek negocjatora, Rada:

• przyjmuje decyzje upoważniająca do podpisania umowy oraz

• decyzje w sprawie zawarcia mowy.

Rada może tez uzyskać opinie TS w sprawie zgodności przewidywanej umowy z Traktatami.

• W razie negatywnej opinii umowa nie może wejść w życie, chyba, że nastąpi jej zmiana lub rewizja traktatów.

W ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

• Opracowuje oraz podejmuje decyzje do określenia i jej realizacji na podstawie ogólnych wytycznych i strategicznych kierunków określonych przez Radę Europejską.

12. Komisja Europejska - skład i tryb powoływania członków.

Zgodnie z art. 17 ust. 4 TUE w skład Komisji mianowanej między datą wejścia w życie Traktatu z Lizbony a 31 października 2014 roku wchodzi jeden obywatel każdego państwa członkowskiego, przy czym sldad ten obejmuje jej przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, ktory jest jednym z wiceprzewodniczących Komisji. W związku z tym, że Traktat z Lizbony wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. procedura wyłaniania członkow Komisji została nieco przesunięta w czasie i odbyła się już na podstawie jego postanowień, a zatem rownież z uwzględnieniem wskazanej regulacji odnośnie sldadu. Oznacza to, że w bieżącej kadencji nadal obowiązuje zasada jedno państwo — jeden komisarz. Komisja liczy zatem 27 członkow (w tym jej przewodniczący i wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa). Natomiast od 1 listopada 2014 roku Komisja sldada się z takiej liczby członkow, w tym z jej przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, ktora odpowiada dwom trzecim liczby państw członkowsldch, chyba że Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, podejmie decyzję o zmianie tej liczby (art. 17 ust. 5 TUE). Oznacza to, że nie mamy do czynienia z obligatoryjnym zmniejszeniem liczby komisarzy, ale decyzję w tej sprawie ma podjąć Rada Europejska. Należy przy tym zauważyć, że w „okresie refleksji” nad odrzuconym w referendum Traktatem Konstytucyjnym oraz podczas negocjacji nad mandatem Konferencji Międzyrządowej 2007 narastała ze strony dużych państw członkowskich, zwłaszcza Francji, krytyka koncepcji zmniejszenia liczby członkow Komisji7. Ostatecznie zaś w ramach ustępstw na rzecz Irlandii uzgodniono, że nie ulegnie ona zmianie. Jest to słuszna decyzja, bowiem zmniejszenie liczby komisarzy z 27 do 18 (tyle bowiem wynoszą dwie trzecie państw członkowsldch) wywołałoby wiele sporow politycznych i trudno byłoby osiągnąć konsensus odnośnie tego, w jakich składach Komisji mają znaleźć się reprezentanci poszczegolnych państw członkowsldch. Warto przy tym odnotować, że w tym zakresie musiałaby istnieć jednomyślność, bowiem system rotacji miał być ustalony w taldm właśnie trybie przez Radę Europejską z uwzględnieniem zasady ścisłej rowności przy ustalaniu kolejności i długości mandatu obywateli państw członkowskich w Komisji. Ponadto zastrzeżono, że skład każdej kolejnej Komisji ma odzwierciedlać w zadowalający sposób rożnorodność demograficzną i geograficzną wszystkich państw członkowskich (art. 17 ust. 5 oraz art. 244 lit. b).

Sposób wyłaniania Komisji

Etap 1

Uwzględniając wybory do PE, po przeprowadzeniu konsultacji, Rada Europejska, większością kwalifikowaną, przedstawia PE, kandydata na Przewodniczącego Komisji.

Etap II

Kandydat jest wybierany przez PE, większością głosow. Jeśli nie uzyska większości, Rada Europejska, większością kwalifikowaną, przedstawia w terminie miesiąca, nowego kandydata który jest wybierany przez PE tą samą procedurą.

Etap III

Rada za wspólnym porozumieniem z wybranym przewodniczącym, przyjmuje listę pozostałych osób, na członków komisji. Są oni wybierani na podstawie sugestii państw członkowskich. Wedlug odrębnej procedury powoływany jest WPUdsZiPB

Etap IV

Przewodniczący, WPUdsZiPB, pozostali członkowie komisji, podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez PE.

Etap V

Na podstawie zatwierdzenia, Rada Europejska, mianuje Komisje, większością kwalifikowaną.

* przy wyborze osób na stanowiska przewodniczącego Rady Europejskiej, Przewodniczącego Komisji, WPUdsZiPB, należy uwzględnić w należyty sposób konieczność poszanowania geograficznej i demograficznej różnorodności Unii i państw członkowskich.

- PE i RE wspólnie ponoszą odpowiedzialność za sprawny przebieg procesu wyboru przewodniczącego KE.

- przedstawiciele PE i RE ustalają sposób przeprowadzania stosownych konsultacji, które powinny koncentrować się na kwalifikacjach kandydatów na urząd przewodniczącego KE. (nie wiem czy to istotne?)

Kandydaci na komisarzy muszą odpowiadać ogólnym warunkom, tzn:

• Posiadać ogólne kwalifikacje

• Wykazywać zaangażowanie w sprawy europejskie

• Niekwestionowaną niezależność

Oceny kandydata należy dokonać w dziedzinie, którą będzie się zajmował jako komisarz.

• W tym kierunku zmierzają przesłuchania PE, które nie mają podstawy traktatowej a przewidziane są w jego regulaminie.

PE może odmówić zatwierdzenia składu całej komisji, jeśli jego argumenty nie zostaną uwzględnione.

Zakończenie pełnienia funkcji przez komisje może wiązać się z:

1. Upływem 5letniej kadencji

2. Uchwaleniem względem Komisji wotum nieufności przez PE

3. Rezygnacja z pełnienia swoich funkcji

Poszczególni komisarze mogą zakończyć pełnienie swoich funkcji w związku z:

• Upływem kadencji

• Śmiercią

• Rezygnacją (dobrowolną lub na żądanie przewodniczącego)

• Dymisją orzeczoną przez TS

1. Na wniosek Rady stanowiącej zwykłą większością głosów lub Komisji w sytuacji gdy członek komisji nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania funkcji, dopuścił się poważnego uchybienia.

Wakat wolny w związku z rezygnacją, dymisją lub śmiercią jest zastępowany na okres do zakończenia kadencji przez nowego członka tego samego obywatelstwa,

• mianowanego przez Radę

• za wspólnym porozumieniem z przewodniczącym komisji

• po konsultacji z PE

• i zgodnie z ogólnymi kryteriami wyboru komisarzu.

Rada stanowiąc jednomyślnie na wniosek przewodniczącego Komisji może zadecydować o nie zastępowaniu takiego wakatu jeśli okres do końca kadencji jest krótki

13. Komisja Europejska - sposoby podejmowania decyzji, kompetencje (funkcje).

1. procedura ustna, czyli podejmowanie decyzji na posiedzeniach Komisji. W tym przypadku istotne znaczenie mają ustalenia dotyczące większości oraz kworum wymaganego dla skutecznego podjęcia decyzji przez Komisję. Tą pierwszą kwestię rozstrzyga art. 250 TFUE, który przewiduje, że Komisja podejmuje uchwały większością jej członków. Natomiast regulamin wewnętrzny Komisji określa kworum, które również wynosi większość ogólnej liczby komisarzy określonej w Traktacie, a zatem obecnie 14 (art. 7 regulaminu),

2. procedura pisemna (art. 12 regulaminu). W tym trybie tekst projektu aktu jest przedstawiony przez jednego albo kilku jej członków po jego zatwierdzeniu przez Służbę Prawną oraz uzyskaniu zgody służb Komisji (przeprowadza się z nimi odpowiednie konsultacje). Następnie tekst projektu aktu przekazywany jest na piśmie wszystkim członkom Komisji i wyznacza się termin na przedstawienie ewentualnych zastrzeżeń lub propozycji zmian do projektu. W trakcie procedury pisemnej każdy z członków może wystąpić o poddanie danego projektu pod dyskusję. W tym celu składa on na ręce przewodniczącego odpowiednio umotywowany wniosek. W ten sposób procedura pisemna może zostać przerwana, a akt będzie mógł zostać przyjęty na posiedzeniu Komisji. Natomiast, jeśli żaden z członków Komisji nie zgłosi ani nie podtrzyma wniosku o zawieszenie przed upływem wyznaczonego terminu procedury pisemnej, projekt uznaje się za przyjęty,

3. procedura uprawnienia (art. 13 regulaminu). Innymi słowy, Komisja może, pod warunkiem pełnego poszanowania zasady odpowiedzialności zbiorowej, upoważnić jednego lub kilku swoich członków do podejmowania w jej imieniu określonych decyzji. Chodzi tu jedynie o środki w zakresie zarządzania lub środki administracyjne, a komisarze przyjmując je są zobowiązani do przestrzegania wszelkich nakładanych przez Komisję ograniczeń i warunków. Ponadto Komisja może, w porozumieniu z przewodniczącym, zlecić jednemu lub kilku swoim członkom przyjęcie ostatecznego tekstu aktu lub wniosku legislacyjnego, które mają zostać przedstawione innym instytucjom, a których zasadnicza treść została określona w trakcie obrad. Uprawnienia przyznane w ten sposób mogą zostać przekazane w ramach subdelegacji dyrektorom generalnym i szefom służb, chyba że jest to wyraźnie zakazane w decyzji upoważniającej,

4. procedura delegacji, zgodnie z którą Komisja może pod warunkiem pełnego poszanowania zasady odpowiedzialności zbiorowej, przekazać dyrektorom generalnym i szefom służb uprawnienia do przyjmowania w jej imieniu środków w zakresie zarządzania lub środków administracyjnych, z zastrzeżeniem przestrzegania wszelkich nakładanych przez nią ograniczeń i warunków (art. 14 regulaminu).

Funkcje:

1. Funkcja kontrolna - art. 17 ust. 1 TUE wskazuje wyraźnie, że Komisja czuwa nad stosowaniem Traktatów i środków podejmowanych przez instytucje na ich podstawie. Nadzór ten odbywa się pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości UE, co oznacza, że w większości przypadków to sądy unijne ostatecznie decydują o tym, czy miało miejsce naruszenie prawa UE. Ze względu na rolę w zakresie kontroli przestrzegania prawa UE Komisja w literaturze nazywana jest „strażnikiem legalizmu”, a nawet „psem łańcuchowym”. Funkcja kontrolna Komisji ma szeroki zakres, bowiem odnosi się do wszystkich podmiotów: państw członkowskich, innych instytucji unijnych oraz podmiotów indywidualnych, talach jak przedsiębiorstwa. Szczególne znaczenie ma jednak w odniesieniu do państw członkowskich — możemy wręcz mówić o monitorowaniu przez Komisję stanu przestrzegania prawa UE przez państwa członkowskie, a podstawowym instrumentem w tym zakresie jest skarga na naruszenie prawa UE wnoszona przez Komisję przeciwko państwom członkowskim na podstawie art. 258 TFUE. W tym zakresie dysponuje ona szerokimi kompetencjami o charakterze dyskrecjonalnym, które zostały jej przyznane z uwagi na to, że jest organem działającym w interesie Unii. Co równie istotne, Komisja monitoruje wykonanie wyroków Trybunału Sprawiedliwości wydanych na skutek wniesienia przez nią skargi i w przypadku ich niewykonania może proponować nałożenie na państwa członkowskie sankcji pieniężnych (wskazuje wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane państwo członkowskie, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności, por. art. 260 TFUE). Komisja dysponuje także prawem do wniesienia do Trybunału Sprawiedliwości skargi o stwierdzenie nieważności aktów prawnych wydanych przez inne instytucje UE oraz skargi na zaniechanie działania przez instytucje UE w przypadku niewypełniania przez nie obowiązków (odpowiednio art. 263 i 265 TFUE). Podobnie jak Parlament Europejski i Rada, należy do tzw. uprzywilejowanych podmiotów, które mają nieograniczone prawo do wnoszenia tego typu skarg i nie muszą wykazywać swojego interesu prawnego w działaniu. Komisja kontroluje również przestrzeganie prawa UE przez podmioty indywidualne — dotyczy to zwłaszcza reguł konkurencji. W przypadku stwierdzenia, że zostały one naruszone, Komisja wszczyna postępowanie przeciwko przedsiębiorstwu, w ramach którego jej urzędnicy mają prawo żądać m.in.wstępu do siedziby przedsiębiorstwa, wglądu w dokumenty, a jeśli potwierdzą się zarzuty naruszenia Komisja może nałożyć na przedsiębiorstwo grzywnę.

2. Funkcja prawodawcza - ma dwa podstawowe aspekty. Pierwszy wiąże się z inicjatywą prawodawczą Komisji, a drugi z wydawaniem przez nią aktów prawnych albo na podstawie wyraźnych regulacji traktatowych, albo też na podstawie upoważnienia zawartego w aktach ustawodawczych.

Jeśli chodzi o inicjatywę prawodawczą Komisji, to Traktat z Lizbony potwierdza jej wyłączny charakter, przy czym formułuje to w sposób wyraźny w art. 17 ust. 2 TUE — o ile Traktaty nie stanowią inaczej, akty ustawodawcze Unii mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek Komisji; natomiast pozostałe akty prawne są przyjmowane na wniosek Komisji, jeśli Traktaty tak stanowią. Oznacza to, że monopolu Komisji w zakresie inicjatywy prawodawczej nie trzeba ustalać na podstawie przepisów szczegółowych, bowiem jest ona wyrażona expressis verbis we wskazanym przepisie. Warto też zauważyć, że taka regulacja wiąże się bezpośrednio z charakterem Komisji jako organu niezależnego, kierującego się w działaniu interesem UE — wyłączność inicjatywy prawodawczej pozwala jej bronić tego interesu przed doraźnymi politycznymi sporami i zapewnić odpowiednią dynamikę procesów integracyjnych19. Prawo inicjatywy legislacyjnej może jednak przysługiwać także innym podmiotom, jak wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, czy państwom członkowskim, np. w odniesieniu do współpracy policyjnej oraz wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych (art. 76 pkt bTFUE).

Jeśli natomiast chodzi o stanowienie prawa przez Komisję, to należy zauważyć, że samoistne uprawnienia prawodawcze, czyli wydawanie aktów prawnych na podstawie przepisów traktatowych ma miejsce zwłaszcza w ramach polityki konkurencji, np. art. 106 TFUE upoważnia Komisję do przyjmowania decyzji i dyrektyw w sprawie liberalizacji w sektorach zdominowanych przez przedsiębiorstwa publiczne. Przede wszystkim jednak Komisja przyjmuje akty delegowane (na podstawie upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym) oraz akty wykonawcze. Ponadto ma ona ogólną kompetencję do wydawania zaleceń oraz opinii.

3. Funkcje wykonawcze i zarządzające - wiążą się z prowadzeniem bieżącej polityki unijnej. Przede wszystkim to Komisja jest wykonawcą aktów ustawodawczych przyjmowanych przez Parlament Europejski i Radę lub samą Radę. W tym zakresie wydaje zarówno akty wykonawcze, jak i podejmuje działania o faktycznym charakterze. Ponadto Komisja wydaje akty o charakterze indywidualnym i konkretnym, czyli decyzje (odgrywają one szczególną rolę w dziedzinie polityki konkurencji, w tym pomocy publicznej).

Komisja wykonuje także budżet oraz ponosi odpowiedzialność polityczną za jego niewykonanie. Ponadto zarządza programami unijnymi, w tym funduszami oraz odpowiada za bieżące realizowanie polityk unijnych. W zakresie omawianych funkcji Komisja podlega kontroli ze strony Parlamentu Europejskiego, co znajduje swój wyraz w obowiązku przedkładania mu ogólnego sprawozdania z działalności Unii (zgodnie z art. 249 ust. 2 TFUE jest ono publikowane przez Komisję co roku, nie później niż na miesiąc przed otwarciem sesji Parlamentu Europejskiego).

4. Funkcje międzynarodowe - znajdują one swój wyraz w dwóch podstawowych sferach: reprezentacji Unii na zewnątrz oraz prowadzenia negocjacji dotyczących umów międzynarodowych.

Jeśli chodzi o pierwszą kwestię, to Traktat z Lizbony osłabił nieco pozycję Komisji, bowiem wyraźnie wyłączył jej funkcję reprezentacyjną w ramach wspólnej polityki zagranicznej i spraw bezpieczeństwa, zastrzegając ją dla wysokiego przedstawiciela Unii. Należy jednak przyjąć, że w pozostałym zakresie pozostaną one aktualne, a zatem to Komisja będzie utrzymywała bieżące stosunki dyplomatyczne z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, wysyłając tam swoje przedstawicielstwa.

Jeśli natomiast chodzi o negocjowanie umów międzynarodowych, to przede wszystkim należy zauważyć, że Komisja działa z upoważnienia Rady, która może kierować do niej wytyczne oraz wyznaczyć specjalny komitet, w konsultacji z którym należy prowadzić rokowania. Z kolei po zakończeniu negocjacji Komisja formułuje zalecenie zawarcia umowy i to na jej wniosek Rada przyjmuje decyzję o zawarciu umowy. Warto też zauważyć, że Komisja może wystąpić do Trybunału Sprawiedliwości o opinię w sprawie zgodności przewidywanej umowy z Traktatami. W przypadku negatywnej opinii Trybunału, przewidywana umowa nie może wejść w życie, chyba że nastąpi jej zmiana lub rewizja Traktatów.

14. Trybunał Sprawiedliwości UE - skład i struktura wewnętrzna.

Podstawa prawna - art. 19 TUE, art. 251-253 i art. 255 TFUE, które dotyczą sposobu powoływania, składu i organizacji wewnętrznej Trybunału oraz art. 258-281 TFUE, które odnoszą się do wszystkich sądów unijnych i określają zakres ich właściwości.

Charakter prawny Trybunału Sprawiedliwości: organ niezależny ani od państw członkowskich, ani też od pozostałych instytucji i organów UE — działa w imieniu

UE i w interesie poszanowania prawa tworzonego w jej ramach; ponadnarodowy charakter (ani sędziowie, ani rzecznicy generalni nie są reprezentantami państw).

Trybunał działała jako całość - jest organem kolegialnym. Formalnie jest to organ niekadencyjny, choć sędziowie wykonują swój mandat przez sześć lat.

Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości są wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających kwalifikacje wymagane

w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub będących prawnikami o uznanej kompetencji. Są oni mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich, po konsultacji z komitetem, którego zadaniem jest opiniowanie kandydatów do wykonywania tych funkcji. Komitet składa się z siedmiu osób wybranych spośród byłych członków Trybunału Sprawiedliwości i Sądu, członków krajowych sadów najwyższych i prawników o uznanej kompetencji, przy czym jedną z kandydatur proponuje Parlament Europejski. Decyzje dotyczące reguł funkcjonowania komitetu oraz mianowania jego członków przyjmuje Rada, stanowiąc na wniosek prezesa Trybunału Sprawiedliwości. Sędziowie i rzecznicy pełnią swoje funkcje przez okres sześciu lat, ale co trzy lata następuje częściowa wymiana składu.

Zastrzega się przy tym możliwość ponownego wyboru. W skład Trybunału wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Sędziów wspomaga ośmiu rzeczników generalnych. Jeżeli Trybunał tego zażąda, Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zwiększyć liczbę rzeczników generalnych.

W ramach organizacji wewnętrznej Trybunału należy wyróżnić organ kierowniczy, czyli prezesa. Jest on wybierany przez sędziów Trybunału ze swojego grona na okres trzech lat, przy czym jego mandat jest odnawialny. Zgodnie z regulaminem do funkcji prezesa należy kierowanie pracami i administracją Trybunału, a także przewodniczenie rozprawom i obradom w największych składach orzekających.

Organy funkcjonalne = izby.
Trybunał może obradować w pełnym składzie, w składzie wielkiej izby (trzynastu

sędziów) albo w izbach złożonych z pięciu lub trzech sędziów. Trybunał obraduje w pełnym składzie w przypadkach bardzo wyjątkowych, enumeratywnie wyliczonych w Traktacie (kiedy ma za zadanie zdymisjonować Rzecznika Praw Obywatelskich, orzec o pozbawieniu prawa do emerytury lub innych podobnych korzyści bądź też o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania, zastosować sankcje względem członka Trybunału Obrachunkowego) oraz jeśli Trybunał uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie. Piętnastu sędziów stanowi kworum posiedzenia w pełnym składzie. Trybunał obraduje w składzie wielkiej izby, jeśli zażąda tego państwo członkowskie albo instytucja będąca stroną w postępowaniu (tu kworum wynosi 9 sędziów). Wielkiej izbie przewodniczy Prezes Trybunału, w jej skład wchodzą ponadto prezesi izb pięcioosobowych i sędziowie mianowani zgodnie

z regulaminem. Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu

lub trzech sędziów (w obu wypadkach kworum wynosi 3 sędziów). Prezesi izb

złożonych z pięciu sędziów wybierani są na trzy lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów na jeden rok.

Pierwszy rzecznik generalny - zgodnie z regulaminem jest on mianowany

przez Trybunał na okres jednego roku. Natomiast jego głównym zadaniem jest przydzielanie spraw rzecznikom generalnym, niezwłocznie po wyznaczeniu przez prezesa sędziego sprawozdawcy. Ponadto to on występuje do Trybunału z wnioskami o poddanie kontroli orzeczeń Sądu, jeśli uzna, że zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności lub spójności prawa UE. Procedura kontroli dotyczy orzeczeń wydanych przez Sąd w drugiej instancji, czyli na skutek odwołania od orzeczenia sądu wyspecjalizowanego, oraz orzeczeń prejudycjalnych Sądu, jeśli zostanie upoważniony do ich wydawania.

Na czele administracji Trybunału stoi jego sekretarz, który jest mianowany przez Trybunał na okres sześciu lat, z możliwością ponownego mianowania. Sekretarz może być zwolniony z funkcji tylko wówczas, gdy nie spełnia już wymaganych warunków lub nie czyni zadość wymaganiom wynikającym z jego urzędu. Jego zadania określa regulamin:

• z upoważnienia prezesa, sekretarz przyjmuje i przekazuje dokumenty, sprawuje nad nimi pieczę oraz dokonuje doręczeń,

• wspiera Trybunał, prezesa i prezesów izb oraz sędziów we wszystkich czynnościach urzędowych,

• co do zasady sekretarz uczestniczy w posiedzeniach Trybunału,

• odpowiada za administrację Trybunału, prowadzenie jego spraw finansowych oraz księgowość,

• strzeże pieczęci, odpowiada za archiwum i publikacje Trybunału.

Jako instytucja niezależna i autonomiczna, Trybunał posiada oprócz sekretariatu własny aparat administracyjny, który obejmuje, między innymi, służbę językową (tłumaczenie pisemne, tłumaczenie konferencyjne), bowiem Trybunał jest powołany do wypełniania swej misji we wszystkich językach urzędowych Unii.

15. Europejski Bank Centralny - skład, struktura wewnętrzna i kompetencje.

Siedziba: Frankfurt nad Menem

Skład i struktura wewnętrzna

Rada prezesów

Skład: członkowie Zarządu Europejskiego Banku Centralnego i prezesi krajowych banków centralnych państw członkowskich, których walutą jest euro.

Zbiera się co najmniej 10 razy do roku. Terminy posiedzeń są ustalane przez Radę na wniosek prezesa. Zwołuje on posiedzenie Rady, jeżeli wniosek w tej sprawie złoży co najmniej trzech członków, bądź też, gdy sam uzna to za konieczne. Posiedzenia Rady Prezesów zwykle odbywają się na terenie EBC, ale mogą odbyć się również w formie telekonferencji, chyba że co najmniej trzech członków wyrazi sprzeciw, Uczestnictwo w posiedzeniach Rady Prezesów zastrzeżone jest dla jej członków, Przewodniczącego Rady Unii Europejskiej oraz członka Komisji, przy czym dwaj ostatni nie maja prawa głosu. Jeżeli Rada Prezesów uzna to za stosowne może również zaprosić inne osoby do uczestnictwa.

Kworum wynosi 2/3 uprawnionych do głosowania. W przypadku, gdy nie osiągnięto kworum, Przewodniczący może zwołać nadzwyczajne posiedzenie, ma którym decyzje mogą być powoływane bez względu na kworum. Głosowanie ma przeważnie charakter jawny, z wyjątkiem spraw personalnych członków Rady oraz sytuacji, gdy trzech jej członków zgłosi wniosek o utajnienie głosowania. Decyzje mogą być podejmowane również zgodnie z procedura pisemna, chyba, że co najmniej trzech członków Rady Prezesów wyraża sprzeciw. Co do zasady Rada stanowi zwykłą większością członków mających prawo do głosowania. W przypadku równej liczby głosów głos przewodniczącego jest decydujący. W niektórych przypadkach, np. decyzji o podwyższeniu kapitału Banku, głosy członków Rady Prezesów ważone są zgodnie z udziałami krajowych banków centralnych w subskrybowanym kapitale EBC. W takim wypadku waga głosów członków Zarządu wynosi zero. Natomiast decyzja wymagająca kwalifikowanej większości zostaje podjęta, jeżeli głosy za jej przyjęciem reprezentują przynajmniej dwie trzecie subskrybowanego kapitału EBC i przynajmniej połowę akcjonariuszy.

Rada Prezesów uchwala wytyczne i podejmuje decyzje niezbędne do zapewnienia wykonania zadań powierzonych ESBC na podstawie Traktatów i Statutu. Ustala politykę pieniężną Unii oraz określa wytyczne konieczne do ich realizacji. Przyjmuj regulamin wewnętrzny, których określa wewnętrzną organizację EBC i jego organów decyzyjnych. Wyraża opinie w ramach procedury konsultacji z Bankiem oraz decyduje współpracy międzynarodowej, w tym reprezentacji ESBC. Ponadto Rada stanowi akty prawne, podejmuje decyzje o wniesieniu sprawy do TS, określa warunku zatrudnienia personelu EBC.

Zarząd

Skład: Prezes, wiceprezes, czterech innych członków.

Mianuje ich Rada Europejska stanowiąc większością kwalifikowaną na zlecenie Rady i po konsultacji z Parlamentem Europejskim oraz z Radą Prezesów EBC, spośród osób o uznanym autorytecie i doświadczeniu zawodowym w dziedzinie pieniądza lub bankowości. Mandat trwa 8 lat i jest nieodnawialny. Członkami Zarządu mogą być tylko obywatele państw członkowskich.

Zarząd zbiera się na posiedzeniach. Ich terminy są ustalane przez Zarząd na wniosek Prezesa, który może również zwoływać posiedzenie za każdym razem, kiedy uzna to za konieczne. Kworum wymagane do przeprowadzenia głosowania przez Zarząd wynosi 2/3 liczby jego członków. W przypadku braku wymaganego kworum Prezes może zwołać posiedzenie nadzwyczajne, na którym decyzje mogą być podejmowane bez względu na kworum. Decyzje mogą być podejmowane również zgodnie z procedura pisemną, chyba że co najmniej dwóch członków Zarządu wyraża sprzeciw.

Zarząd realizuje politykę pieniężną zgodnie z wytycznymi i postanowieniami Rady Prezesów. W tych ramach udziela niezbędnych instrukcji krajowym bankom centralnym. Zarząd może uzyskać w drodze delegacji pewne uprawnienia, o ile Rada Prezesów tak zadecyduje. Ponadto odpowiada za bieżące sprawy EBC i przygotowuje posiedzenia Rady Prezesów.

Szczególną Rolę pełni Prezes EBC, który kieruje jego pracami oraz zaciąga zobowiązania wobec osób trzecich. Ponadto przewodniczy on posiedzeniom Rady Prezesów i Zarządu oraz reprezentuje Bank na zewnątrz. Jest również zapraszany do uczestnictwa posiedzeniach Rady, kiedy dyskutuje ona o sprawach dotyczących celów i zadań ESBC oraz przedstawia Radzie i PE sprawozdanie roczne z działalności ESBC i w sprawie polityki pieniężnej za rok ubiegły i bieżący. Wreszcie Prezes EBS i inni członkowie Zarządu mogą, na żądanie PE lub z inicjatywy własnej, być przesłuchani przez właściwe komisje parlamentarne.

Rada Ogólna

Skład: Prezes, Wiceprezes EBC oraz prezesi krajowych banków centralnych państw członkowskich. Jej funkcjonowanie wiąże się z tym, że część państw pozostaje poza strefą euro.

Terminy posiedzeń ustalane są przez Radę ogólna na wniosek Prezesa EBC. Zwołuje on posiedzenia Rady Ogólnej, jeżeli żądanie zwołania posiedzenia zostanie złożone przez co najmniej trzech jej członków oraz w sytuacjach, gdy uzna to za konieczne. Posiedzenia Rady Ogólnej zwykle odbywają się na terenie EBC, ale mogą odbywać się również w formie telekonferencji, chyba, że co najmniej trzech Prezesów wyrazi sprzeciw. Uczestnictwo w posiedzeniach Rady Ogólnej zastrzeżone jest dla jej członków, innych członków Zarządu, Przewodniczącego Rady UE oraz członka Komisji. Rada ogólna może również zaprosić inne osoby do uczestnictwa w swoich posiedzeniach, jeżeli uzna to za stosowne.

Kworum wymagane to 2/3 członków lub ich zastępców. Jeżeli Statut nie stanowi inaczej, decyzje podejmowane są zwykłą większością głosów. Decyzje mogą być podejmowane również w drodze procedury pisemnej, chyba że co najmniej trzech członków Rady Ogólnej wyraża sprzeciw.

Rada Ogólna wykonuje zadania związane z okresem przejściowych, wynikających z faktu nieuczestniczenia wszystkich państw w trzeciej fazie Unii Gospodarczo-Walutowej. Przede wszystkim przejmuje dawne zadania Europejskiego Instytutu walutowego, które z powodu objęcia derogacją jednego lub więcej państw członkowskich muszą być nadal realizowane po wprowadzeniu euro oraz wydaje opinie związane z uchyleniem derogacji. Rada Ogólna wspomaga także wszelkie przygotowania niezbędne do nieodwołalnego ustalenia kursów walut państw członkowskich objętych derogacją w odniesieniu do euro. Ponadto współdziała w wykonywaniu funkcji konsultacyjnych EBC. Uczestniczy w: gromadzeniu informacji statystycznych określonych w art., 5 Statutu; sporządzaniu sprawozdań z działalności EBC; określaniu norm dotyczących normalizacji procedur rachunkowych i sprawozdawczych w zakresie operacji krajowych banków centralnych; podejmowaniu wszelkich innych środków koniecznych do ustalenia udziałów subskrypcyjnych poszczególnych banków krajowych; ustanawianiu warunków zatrudnienia personelu EBC.

Kompetencje EBC

Główny cel to utrzymanie stabilności cen. Wspieranie ogólnych celów gospodarczych Unii, mając a względzie osiągnięcie jej celów.

Zadania podstawowe

-definiowanie i urzeczywistnianie polityki pieniężnej Unii,

- przeprowadzanie operacji walutowych zgodnie z art. 219 TFUE

- utrzymywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich

- popieranie sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych

- jest bankiem emisyjnym - ma wyłączne prawo do upoważniania do emisji euro
- uchwala akty prawne związane z Unią Gospodarczo 0 Walutową, takie jak rozporządzenia, decyzje, zalecenie i opinie (art. 132 TFUE)
-pełni funkcje doradcze, jest bowiem konsultowany w sprawie każdego projektu aktu Unii i każdego projektu regulacji na poziomie krajowym oraz może wydawać opinie
- uczestniczy w kontroli stosowania prawa UE poprzez wnoszenie do TS skargi o stwierdzenie nieważności aktów prawnych wydanych przez inne instytucje UE oraz skargi na zaniechanie działalni przez instytucje UE w przypadku niewypełniania przez nie obowiązków

- wspomagany przez krajowe banki centralne, gromadzi niezbędne informacje statystyczne bądź od właściwych władz krajowych, bądź bezpośrednio od podmiotów gospodarczych. W tym celu współpracuje z instytucjami, organami lub jednostkami organizacyjnymi Unii i właściwymi władzami państw członkowskich lub państw trzecich oraz organizacjami międzynarodowymi (art. 5 Statutu)

- kieruje sprawozdanie roczne z działalności ESBC i w sprawie polityki pieniężnej za rok ubiegły i bieżący do PE, Rady, Komisji oraz Rady Europejskiej.

16. Trybunał Obrachunkowy - skład, struktura wewnętrzna, kompetencje.

Skład:

W skład Trybunału Obrachunkowego wchodzi jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego.

Są oni wybierani spośród osób, które wchodzą lub wchodziły w swych państwach w skład organów kontroli zewnętrznej lub mających szczególne kwalifikacje do zajmowania tego stanowiska, a ich niezależność musi być niekwestionowana. Członkowie Trybunału Obrachunkowego są mianowani na okres sześciu lat. Ich mandat jest odnawialny.

Struktura wewnętrzna:

Członkowie Trybunału Obrachunkowego wybierają spośród siebie, na okres trzech lat, prezesa, przy czym jego mandat jest odnawialny.

Prezes:

- zwołuje posiedzenia Trybunału, przewodniczy im, odpowiada za ich właściwy przebieg,

- czuwa nad realizacją decyzji Trybunału,

- odpowiada za właściwe funkcjonowanie departamentów oraz zarządzanie różnymi działaniami Trybunału,

- wyznacza osobę do reprezentowania Trybunału we wszystkich postępowaniach spornych, w których Trybunał bierze udział,

- reprezentuje Trybunał w stosunkach zewnętrznych, w szczególności w stosunkach z organem udzielającym absolutorium z wykonania budżetu oraz z innymi instytucjami Unii i organami kontroli państw członkowskich,

- prezes może przekazać część swoich zadań jednemu członkowi lub kilku członkom.

W strukturze wewnętrznej Trybunału Obrachunkowego występują ponadto izby i komitety. Izby tworzone są do celów przyjmowania niektórych kategorii sprawozdań oraz opinii. Z kolei komitety odpowiadają za kwestie nieobjęte mandatem izb, zgodnie z zasadami ustanowionymi w przepisach wykonawczych.

Obsługę administracyjną zapewnia sekretariat, na którego czele stoi sekretarz. Jest on wyłaniany w wyborach tajnych, ponosi odpowiedzialność przed całym Trybunałem i składa mu okresowe sprawozdania z realizacji swoich zobowiązań. Należy do nich: zarządzanie personelem Trybunału, kierowanie jego administracją oraz wykonywanie wszelkich innych zadań zleconych mu przez Trybunał.

Kompetencje:

Trybunał Obrachunkowy jest organem kontroli finansowej, odpowiednikiem polskiej Najwyższej Izby Kontroli. W rezultacie podstawową jego funkcją jest funkcja kontrolna. Zatem Trybunał ten:

- kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Unii;

- kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków wszystkich organów lub jednostek organizacyjnych utworzonych przez Unię, w zakresie, w jakim akt założycielski nie wyklucza takiej kontroli;

- przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie poświadczenie wiarygodności rachunków, jak również legalności i prawidłowości operacji leżących u ich podstaw, które jest publikowane w Dzienniku Urzędowym UE;

- pomaga Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w wykonywaniu ich funkcji kontrolnych w zakresie wykonania budżetu.

Kontrola Trybunału Obrachunkowego obejmuje legalność oraz prawidłowość dochodów i wydatków. Ponadto upewnia się co do należytego zarządzania finansami.

Kontrolę w państwach członkowskich przeprowadza się w powiązaniu z krajowymi instytucjami kontrolnymi lub, jeśli nie mają one niezbędnych uprawnień, z właściwymi służbami krajowymi. Trybunał Obrachunkowy oraz krajowe instytucje kontrolne państw członkowskich współpracują na zasadzie wzajemnego zaufania, zachowując swoją niezależność.

Ponadto do zadań Trybunału Obrachunkowego należy sporządzanie rocznego sprawozdania po zamknięciu roku budżetowego. Może on również przedstawiać w każdej chwili swoje uwagi, zwłaszcza w formie sprawozdań specjalnych w poszczególnych sprawach oraz wydawać opinie na żądanie jednej z pozostałych instytucji Unii.

Trybunał Obrachunkowy uchwala swój regulamin wewnętrzny, w którym określa własne reguły działania. Regulamin ten wymaga zatwierdzenia przez Radę.

17. Postępowanie w sprawie naruszenia Traktatów przeciwko państwom członkowskim (art. 258 - 260 TFUE) - slajdy.

1. Postępowanie Komisji przeciwko państwu członkowskiemu - art. 258 TFUE

Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag.

• Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Naruszenie „zobowiązania wynikającego z Traktatów” - pojęcie.

• Naruszenie TUE i TFUE

• Naruszenie zasad ogólnych prawa UE,

• Naruszenie przepisów Karty Praw Podstawowych (w zakresie w jakim wiąże ona państwa członkowskie),

• Naruszenie obowiązków sformułowanych w aktach prawa wtórnego (rozporządzeniach, dyrektywach, decyzjach i innych wiążących pod względem prawnym)

Podmiot dopuszczający się naruszenia (legitymacja procesowa bierna)

• Skargi są zawsze wnoszone przeciwko państwu, niezależnie od tego jaki organ państwa dokonał naruszenia.

Sposób i forma naruszenia.

• Państwa członkowskie odpowiadają za naruszenia prawa UE dokonane w dowolnej formie.

• Priorytetowo traktowane są sprawy, które rodzą największe ryzyko oraz mają rozległy wpływ na obywateli i przedsiębiorstwa, a także są najbardziej uporczywe.

Kto może zainicjować postępowanie w sprawie naruszenia?

• Tylko Komisja ma prawo do wszczęcia postępowania na podstawie art. 258 TFUE

• Sprawa T-328/06 A.J. Siwecki

 W związku z powyższym należy przede wszystkim zauważyć, że osoby fizyczne ani prawne nie mogą zwracać się do Sądu Pierwszej Instancji ze skargami, których przedmiotem są przepisy, decyzje lub działania władz krajowych państwa członkowskiego. Sąd Pierwszej Instancji nie jest też instancją odwoławczą w stosunku do sądów krajowych, których orzeczeń nie może ani uchylać, ani zmieniać.

W rezultacie skarga wniesiona przez osobę fizyczną, której przedmiotem jest odwołanie od orzeczeń sądów krajowych oraz decyzji krajowych organów administracji publicznej zostałaby odrzucona jako oczywiście niedopuszczalna.

Z jakich faz składa się postępowanie w sprawie naruszenia?

1. Faza administracyjna

Etap nieoficjalny - wykrycie naruszenia przez Komisję i próba skłonienia państwa do zaprzestania naruszania Traktatów.

Etap oficjalny

- Komisja wystosowuje do państwa wezwanie do zaprzestania naruszenia („pismo ostrzegawcze”)

- Komisja skierowuje do państwa „uzasadnioną opinię”.

Co zawiera „uzasadniona opinia” Komisji przyjmowana w związku z postępowaniem w sprawie naruszenia Traktatów?

a) Zarzuty, które Komisja stawia państwu.

b) Wyznaczenie terminu, w którym państwo musi zaprzestać naruszeń (termin ten powinien być odpowiedni do okoliczności sprawy).

2. Faza sądowa.

Komisja skierowuje skargę do Trybunału Sprawiedliwości (nie Sądu), który ma kompetencję do rozstrzygania spraw w tym zakresie.

2. Skargi państw - art. 259 TFUE

Każde Państwo Członkowskie może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeśli uznaje, że inne Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów.

Zanim Państwo Członkowskie wniesie przeciwko innemu Państwu Członkowskiemu skargę opartą na zarzucanym naruszeniu zobowiązania, które na nim ciąży na podstawie Traktatów, powinno wnieść sprawę do Komisji.

Komisja wydaje uzasadnioną opinię, po umożliwieniu zainteresowanym Państwom przedstawienia, na zasadzie spornej, uwag pisemnych i ustnych.

Jeśli Komisja nie wyda opinii w terminie trzech miesięcy od wniesienia sprawy, brak opinii nie stanowi przeszkody we wniesieniu sprawy do Trybunału.

3. Art. 260 TFUE - wykonanie wyroków TS

Jeśli Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdza, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, Państwo to jest zobowiązane podjąć środki, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału.

Jeżeli Komisja uzna, że dane Państwo Członkowskie nie podjęło środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, po umożliwieniu temu Państwu przedstawienia uwag. Wskazuje ona wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane Państwo Członkowskie, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności.

Jeżeli Trybunał stwierdza, że dane Państwo Członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową karę pieniężną

4. Art. 260 ust. 3 TFUE - skarga dotycząca braku informacji o transpozycji dyrektywy

Jeżeli Komisja wniesie skargę do Trybunału zgodnie z artykułem 258, uznając, że dane Państwo Członkowskie uchybiło obowiązkowi poinformowania o środkach podjętych w celu transpozycji dyrektywy przyjętej zgodnie z procedurą ustawodawczą, Komisja może, o ile uzna to za właściwe, wskazać kwotę ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane Państwo, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności.

Jeżeli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie prawa, może nałożyć na dane Państwo Członkowskie ryczałt lub okresową karę pieniężną w wysokości nie przekraczającej kwoty wskazanej przez Komisję. Zobowiązanie do zapłaty staje się skuteczne w terminie określonym w wyroku Trybunału.

Ustalenie wysokości kar finansowych (jakie czynniki należy uwzględnić?).

• Ciężar naruszenia dokonanego przez państwo.

• Długość okresu naruszenia,

• Konieczność zapewnienia skutku odstraszającego, aby zapobiec kolejnym przypadkom naruszenia.

18. Skarga o stwierdzenie nieważności (art. 263 TFUE) - slajdy.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kontroluje legalność aktów ustawodawczych, aktów Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich. Kontroluje również legalność aktów organów lub jednostek

organizacyjnych Unii, które zmierzają do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich.

Rodzaje aktów podlegających zaskarżeniu na mocy art. 263 TFUE

Akty ustawodawcze - rozporządzenia, dyrektywy decyzje przyjęte przez PE i Radę w trybie art. 294 TFUE

Akty nieustawodawcze wydane przez Radę, Komisję, EBC -inne niż zalecenia i opinie

Akty PE i Rady Europejskiej - jeżeli zmierzają do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich

Akty organów lub jednostek organizacyjnych Unii, które zmierzają do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich,

Kto posiada bierną legitymację procesową w zakresie skargi o unieważnienie (art. 263 TFUE)?

PE i Rada, Rada, Komisja, EBC, Rada Europejska,

Inne organy lub jednostki organizacyjne Unii, (pod warunkiem, że akt przez nie wydany zmierza do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich).

Kto posiada czynną legitymację procesową w zakresie skargi o unieważnienie (art. 263 akapit 2 i 3 TFUE)

Państwa członkowskie, Rada, PE, Komisja - legitymacja nieograniczona (tzw. podmioty uprzywilejowane),

EBC, Trybunał Obrachunkowy, Komitet Regionów - legitymacja ograniczona do ochrony ich prerogatyw (tzw. podmioty półuprzywilejowane),

Kto posiada czynną legitymację procesową w zakresie skargi o unieważnienie (art. 263 akapit 4 TFUE)

Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, skargę na akty, których jest adresatem lub które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie oraz na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych - tzw. „podmioty nieuprzywilejowane”.

Jakie akty mogą skarżyć osoby fizyczne lub prawne na podstawie art. 263 TFUE

1. Akty, których są adresatami.

2. Akty, które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie.

3. Akty regulacyjne, które dotyczą ich bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych.

Przesłanki nieważności (podstawy zaskarżenia) aktów na podstawie art. 263 akapit 2 TFUE.

1. Brak kompetencji.

2. Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych.

3. Naruszenie Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem.

4. Nadużycie władzy.

Kiedy występuje brak kompetencji UE do przyjmowania aktów prawnych?

1. Podjęcie przez instytucję UE działania w ramach kompetencji należących do innego organu UE lub wydanie przez nią aktu nieprzewidzianego w normie kompetencyjnej.

2. Podjęcie przez instytucję UE działania w obszarze nienależącym do kompetencji powierzonych UE lub w ramach kompetencji dzielonych ale z naruszeniem zasady pomocniczości.

3. Naruszenie tzw. kompetencji przestrzennej UE

Kiedy występuje naruszenie istotnego wymogu proceduralnego podczas przyjmowania aktów prawnych?

• Naruszenie wszelkich reguł postępowania, które obowiązują w prawie UE przy wydawaniu aktów prawnych (np. przyjęcie nieodpowiedniej podstawy prawnej dla danego aktu, naruszenie zasad dotyczących większości głosów niezbędnej do przyjęcia aktu, naruszenie praw proceduralnych strony w postępowaniu prowadzącym do przyjęcia danego aktu).

Kiedy występuje naruszenie Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem?

• Niezgodność prawa wtórnego z prawem pierwotnym UE,

• Niezgodność aktów wykonawczych lub delegowanych z prawem pierwotnym,

• Niezgodność aktów UE z umowami międzynarodowymi zawartymi przez UE,

• „reguła prawna” może odnosić się również do norm zwyczajowego prawa międzynarodowego

Kiedy występuje „nadużycie władzy”?

• Skarżący musi przedstawić dowód świadomego stworzenia czy wykorzystania przez dany organ jakiejś sytuacji, dla osiągnięcia celu sprzecznego z normą kompetencyjną,

• Udowodnienie związku przyczynowego zachodzącego pomiędzy zdarzeniem a samym działaniem organu UE

Termin wniesienia skargi

• 2 miesiące od daty publikacji aktu w Dz.Urz. UE lub od daty notyfikacji aktu skarżącemu,

• W razie braku publikacji lub notyfikacji aktu - termin 2 miesięcy liczony jest od momentu powzięcia przez skarżącego wiadomości o akcie,

Art. 264 TFUE

• Jeżeli skarga jest zasadna, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzeka o nieważności danego aktu.

• Jednakże Trybunał wskazuje, jeśli uzna to za niezbędne, które skutki aktu, o którego nieważności orzekł, powinny być uważane za ostateczne.

19. Skarga na zaniechanie (art. 265 TFUE) - slajdy.

Jeśli Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada, Komisja lub Europejski Bank Centralny, z naruszeniem Traktatów, zaniechają działania, Państwa Członkowskie i inne instytucje Unii mogą wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w celu stwierdzenia tego naruszenia. Niniejszy artykuł ma zastosowanie, na tych samych warunkach, do organów i jednostek organizacyjnych Unii, które zaniechają działania.

Kto posiada bierną legitymację procesową w zakresie skargi na zaniechanie (art. 265 TFUE)

• Skarga może być złożona na zaniechania:

• PE, Rady Europejskiej, Rady, Komisji lub EBC (w stosunku do wszelkich działań, które można im przypisać),

• Wszelkich innych organów i jednostek organizacyjnych UE (na tych samych warunkach) - stąd katalog podmiotów, które można zaskarżyć jest otwarty

Kto posiada czynną legitymację procesową w zakresie skargi na zaniechanie (art. 265 TFUE)

• Państwa członkowskie, Instytucje inne niż te, które zaniechały działania - podmioty uprzywilejowane, ponieważ nie muszą one wykazywać swojego interesu prawnego,

• Osoby fizyczne i prawne - podmioty nieuprzywilejowane, ponieważ muszą postawić zarzut zaniechania wydania aktu do nich skierowanego (innego niż zalecenie lub opinia)

Który organ sądowniczy TS UE jest właściwy do rozpoznania skargi na zaniechanie?

• TS - (co do zasady) właściwy do rozpoznania skarg wniesionych przez państwa członkowskie i instytucje UE,

• Sąd - właściwy do rozpoznawania skarg wniesionych przez podmioty prywatne

Podstawy wniesienia skargi z art. 265 TFUE.

• Naruszenie Traktatów (wyraźnie określone w art. 265 (TFUE),

• Ale także: „naruszenie wszelkich norm i reguł prawnych odnoszących się do stosowania Traktatów”

• NIE mogą stanowić podstawy zaskarżenia naruszenie istotnych wymogów proceduralnych oraz brak kompetencji

Przebieg postępowania w sprawie skargi na zaniechanie działania (art. 265 ak. 2 TFUE)

• Skarga ta jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja, organ lub jednostka organizacyjna została uprzednio wezwana do działania. Jeśli w terminie dwóch miesięcy od tego wezwania instytucja, organ lub jednostka organizacyjna nie zajęła stanowiska, skarga może być wniesiona w ciągu następnych dwóch miesięcy.

Jakie warunki formalne musi spełniać wezwanie do działania z art. 265 ak. 2 TFUE.

• Musi być na tyle dokładne, aby pozwoliło zobowiązanej instytucji lub organowi na konkretne rozpoznanie treści aktu, którego wydania żąda skarżący,

• Musi zawierać wyraźne żądanie rozstrzygnięcia danej sprawy lub zajęcia stanowiska wraz z jego uzasadnieniem

Co oznacza „odmowa podjęcia działania przez wezwany organ”?

• Polega na każdym powodującym przedłużającą się bezczynność, sprzecznym z prawem UE, wstrzymaniu się unijnej instytucji zobowiązanej do działania od dokonania określonej czynności.

• Każda forma bierności instytucji lub organu UE

20. Postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 TFUE) - slajdy.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:

1. o wykładni Traktatów;

2. o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii;

Postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 akapit 2-4 TFUE)

• W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.

• W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.

• Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.

Dodatkowe dokumenty dotyczące przebiegu postępowania o wydanie orzeczenie w trybie prejudycjalnym

• NOTA INFORMACYJNA dotycząca składania przez sądy krajowe wniosków o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym (Dz. Urz. UE, 2011/C 160/01)

Kto może wszcząć postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym?

• Z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym mogą zwracać się do TS tylko organy sądowe państw członkowskich.

Jakie cechy muszą spełniać organy państw członkowskich, aby uznać je za „organy sądowe” w znaczeniu art. 267 TFUE?

• Organ funkcjonujący na podstawie przepisów prawa,

• Posiadający stały charakter,

• Obowiązkowa właściwość,

• Rozstrzygający spory pomiędzy stronami,

• Związany przepisami prawa,

• Niezależny w zakresie orzekania

Przedmiot wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego

• Zgodnie z art. 267 TFUE, Trybunał sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:

a) o wykładni traktatów

b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne UE.

Wniosek o wykładnię Traktatów

• Pojęcie „Traktatów” obejmuje: TUE, TFUE, TEWA, KPP, protokoły, traktaty uzupełniające i zmieniające, traktaty akcesyjne

• Decyzje Rady (lub Rady i PE), za pomocą których możliwa jest tzw. uproszczona zmiana traktatu,

• Ogólne zasady prawa

Wykładnia aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne UE.

• Akty wszystkich instytucji wymienionych w art. 13 ust. 1 TUE.

• Akty wszystkich innych organów (np. Rzecznika Praw Obywatelskich UE),

• Umowy międzynarodowe zawarte przez Unię,

• Akty wydane przez organy utworzone na podstawie umów międzynarodowych zawartych przez UE,

Ważność aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne UE.

• Kontrola legalności może być dokonywana jedynie w odniesieniu do aktów prawa wtórnego,

Rozstrzyganie ważności umów międzynarodowych - kwestia sporna

„niezbędność” orzeczenia prejudycjalnego

• Musi istnieć zależność pomiędzy pytaniem zadanym TS przez sąd krajowy a przedmiotem postępowania przed sądem krajowym

Kiedy TS nie posiada kompetencji do udzielania orzeczenia prejudycjalnego (kiedy pytanie jest „zbędne”)?

• Pytanie sądu krajowego ma charakter hipotetyczny

• Gdy chodzi o stosowanie prawa krajowego, które odsyła do prawa unijnego

• Gdy chodzi o stosowanie prawa unijnego w sporach fikcyjnych

• Gdy chodzi o stosowanie reguł prawa UE w odniesieniu do stanów faktycznych wykraczających poza temporalny zakres jego stosowania

Skutki orzeczenia prejudycjalnego

• Orzeczenie TS o wykładni lub ważności jest wiążące dla sądu krajowego, który zwrócił się o wydanie orzeczenia prejudycjalnego,

• Orzeczenie TS o nieważności aktu unijnego jest skuteczne erga omnes (tak jak gdyby zostało wydane w trybie skargi o unieważnienie (art. 263 TFUE).

Które sądy krajowe są uprawnione do zwrócenia się z wnioskiem o wydanie orzeczenia prejudycjalnego?

• Każdy sąd - (art. 267 ak. 2) - jest to uprawnienie a nie obowiązek,

• Sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego - musi wystąpić z wnioskiem (art. 267 ak. 3)

Który sąd krajowy jest sądem, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego?

• Ujęcie abstrakcyjne - Sądy ostatniej instancji (np. w Polsce: NSA, SN),

• Ujęcie konkretne (obecnie przeważa) - odwołuje się do ustalenia, czy w danym przypadku stronie przysługiwać będą środki odwoławcze do sądu wyższej instancji,

Czy sąd krajowy, który jest sądem, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, może odstąpić od wystąpienia z wnioskiem do TS?

• Tak - jeżeli kwestia poruszona w ewentualnym orzeczeniu prejudycjalnym nie ma decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

• Tak - jeżeli poruszona kwestia jest już rozstrzygnięta (acte éclairé).

• Tak - jeżeli wykładnia danego przepisu prawa unijnego jest tak oczywista, że nie ma miejsca dla wątpliwości co do rozstrzygnięcia postawionego pytania (acte clair).

Zaniechanie obowiązku sądu ostatniej instancji?

• Stanowi naruszenie prawa unijnego i jest równoznaczne z naruszeniem TFUE przez państwo członkowskie, w rezultacie Komisja może przeciwko temu państwu wnieść skargę z art. 258 TFUE (naruszenie zobowiązań wynikających z TFUE)

W jakim etapie postępowania sąd krajowy powinien się zwrócić do TS z wnioskiem prejudycjalnym?

• Zasadniczo problematyka ta należy do prawa krajowego. Nota informacyjna stwierdza, że:

„Sąd krajowy może skierować do Trybunału pytanie prejudycjalne natychmiast po stwierdzeniu, że orzeczenie w przedmiocie zagadnienia lub zagadnień interpretacyjnych albo ważności jest niezbędne do wydania przez niego wyroku; sąd ten najlepiej może ocenić, na jakim etapie postępowania należy skierować takie pytanie”

Do kogo należy decyzja o wystąpieniu z wnioskiem o wydanie orzeczenia prejudycjalnego?

• To sąd krajowy podejmuje decyzję, czy zwrócić się z wnioskiem do TS, czy też nie

• W niektórych krajach członkowskich zasady te mogą jednak być inne.

Sformułowanie wniosku o orzeczenie prejudycjalne.

• W sprawie ważności - sąd krajowy powinien w uzasadnieniu wskazać okoliczności, które jego zdaniem podają w wątpliwość ważność aktu unijnego

• W sprawie wykładni - sąd krajowy zadaje jedno, abstrakcyjnie sformułowane pytanie dotyczące wykładni konkretnego przepisu prawa unijnego.

Wyrok TS z dn. 18 I 2007 w sprawie C-313/05, M. Brzeziński przeciwko Dyrektorowi Izby Celnej

• Maciej Brzeziński w 2004 r. sprowadził z Niemiec pięcioletniego volkswagena golfa. Zgodnie z obowiązującymi do 1 grudnia 2006 r. stawkami zapłacił za niego 855 zł podatku akcyzowego, lecz potem zażądał zwrotu tej kwoty od organów celnych. Powoływał się przy tym na art. 90 ust. 1 traktatu WE, który  zakazuje podatkowej dyskryminacji towarów pochodzących z innych państw członkowskich.

Artykuł 110 TFUE (dawny artykuł 90 TWE)

• Żadne Państwo Członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych Państw Członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe.

• Ponadto żadne Państwo Członkowskie nie nakłada na produkty innych Państw Członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty

Pytanie zadane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

• Czy przepis art. 90 [akapit pierwszy WE], zgodnie z którym żadne państwo członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe, zezwala państwu członkowskiemu na nałożenie podatku akcyzowego na samochody używane sprowadzane z innych państw członkowskich przy jednoczesnym nieobciążaniu tym podatkiem sprzedaży samochodów używanych zarejestrowanych już w Polsce, w sytuacji kiedy podatek akcyzowy został nałożony na wszystkie samochody niezarejestrowane na terytorium kraju, zgodnie z treścią art. 80 [ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym]?

Odpowiedź TS w sprawie C-313/05

• Artykuł 90 akapit pierwszy WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on podatkowi akcyzowemu w zakresie, w jakim kwota podatku nakładana na pojazdy używane starsze niż dwa lata, nabyte w państwie członkowskim innym niż to, które wprowadziło taki podatek, przewyższa rezydualną kwotę tego podatku zawartą w wartości rynkowej podobnych pojazdów, które zostały zarejestrowane wcześniej w państwie członkowskim, które nałożyło podatek. Do sądu krajowego należy zbadanie, czy uregulowanie sporne w postępowaniu przed sądem krajowym, a w szczególności stosowanie § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego, ma takie skutki.

Sprawa C-499/06, Halina Nerkowska przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych oddz. w Koszalinie

• Pytanie Sądu Okręgowego w Koszalinie:

„Czy art. 18 WE gwarantujący obywatelom Unii Europejskiej prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na  zakresie, w jakim uzależnia wypłatę świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do pracy w związku z pobytem w miejscach odosobnienia od spełnienia warunku pobytu osoby terytorium państw członkowskich stanowi przeszkodę w obowiązywaniu krajowego uregulowania prawnego określonego w art. 5 [ustawy z 1974 r.] w uprawnionej na obszarze Państwa Polskiego?”

Artykuł 21 (dawny artykuł 18 TWE)

• Każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w Traktatach i w środkach przyjętych w celu ich wykonania

Odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości:

• „Wykładni art. 18 ust. 1 WE należy dokonać w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego, na podstawie którego państwo to odmawia, w sposób generalny i w każdych okolicznościach, wypłaty swym obywatelom świadczenia przyznawanego cywilnym ofiarom wojny lub represji tylko z tego powodu, że nie mają oni przez cały okres wypłaty tego świadczenia miejsca zamieszkania na terytorium tego państwa, lecz na terytorium innego państwa członkowskiego.”

Procedura przyspieszona (art. 267 ak. 2 TFUE)

• „Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie”.

17

---