Choroby bakteryjne skóry - mat, ● EDUKACJA, ♦ Dermatologia


Choroby bakteryjne skóry

W zależności od rodzaju bakterii izolowanych ze skóry wyróżniamy florę bakteryjną skóry fizjologiczną i patologiczną

Do zakażenia skóry florą patologiczną dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu z czynnikiem etiologicznym (zakażone środowisko lub uaktywnienie własnej flory bakteryjnej) lub poprzez obniżenie odporności osobniczej (np. w cukrzycy, AIDS i inne)

Podział zakażeń bakteryjnych

(w zależności od etiologii):
-zakażenia gronkowcowe
-zakażenia paciorkowcowe
-zakażenia mieszane
-
i inne

Zakażenia gronkowcowe

Zapalenie mieszków włosowych


Definicja: Stan zapalny ujścia mieszka włosowego, przechodzący na cały mieszek i otoczenie.


Objawy i przebieg: Wykwit pierwotny: żółtawy pęcherzyk ropny o trwałej napiętej pokrywie, często przebity włosem, otoczony rąbkiem zapalnym. Zmiany mogą być rozsiane lub zgrupowane.


Lokalizacja: twarz, tułów kończyny.

Czasami, przy ich bardzo masywnym wysiewie, może dojść do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych.
Leczenie zapalenia mieszków włosowych polega na stosowaniu zewnętrznie płynów, aerozoli lub maści zawierających antybiotyki. W bardziej zaawansowanych zmianach stosuje się antybiotyki doustnie po wykonaniu posiewu i antybiogramu.

.
Ewolucja pojedynczej zmiany: kilka dni.

Figówka 

Definicja: Przewlekła odmiana ropnego zapalenia mieszków włosowych na twarzy.

Objawy i przebieg: Wykwity: krostki, grudki, rozmiękające guzy. Włosy - bez zmian, łatwo dają się usunąć (w większości przypadków odrastają).


Lokalizacja: twarz, rzadziej owłosiona skóra głowy.


Czas trwania: kilka miesięcy - lat.

Jest to przewlekłe zapalenie mieszków włosowych zlokalizowane najczęściej na twarzy, nieco rzadziej na skórze owłosionej głowy. Dotyczy głównie mężczyzn, gdyż zwykle umiejscawia się w obrębie zarostu: warga górna, broda i policzki. Początkowo objawia się krostami przymieszkowymi i grudkami, które niekiedy zlewają się w miękkie guzy wypełnione treścią ropną. Wskutek stanu zapalnego obejmującego cały mieszek włosowy, włosy w obrębie tych zmian chorobowych można bez trudu wyciągnąć. Jeśli choroba jest bardzo zaawansowana, może dojść do zniszczenia brodawki włosa i powstania blizny. Zwykle jednak po wyleczeniu włosy odrastają.
Leczenie figówki jest bardzo trudne. Choroba nierzadko trwa miesiącami, a nawet latami. Stosuje się tu antybiotyki doustnie i miejscowo, zgodnie z wynikami posiewu i antybiogramu. Ponadto zaleca się szczepionki bakteryjne, preparaty witaminowe. Chory nie powinien używać do golenia maszynki elektrycznej. Musi też odkażać przyrządy do golenia

Figówka

0x08 graphic
Na skórze twarzy widoczne krosty wypełnione ropna treścią. Wokół liczne plamy rumieniowe powstałe po ustąpieniu zmian.

                                                                                          

Czyrak, czyraczność, czyrak gromadny


Definicja:
Czyrak
- ropne zapalenie okołomieszkowe z wytworzeniem czopa martwiczego.
Czyraczność - liczne czyraki w rozmaitym okresie rozwoju, których powstaniu sprzyjają choroby przemiany materii, zaburzenia immunologiczne, ogólne wyniszczenie.
Czyrak gromadny - skupienie się i zlewanie czyraków (liczne czopy martwicze w nacieczonym ognisku).


Objawy i przebieg: Ewolucja czyraka: naciek zapalny w otoczeniu mieszka włosowego (guzek sinoczerwony, bolesny)--po 4 - 6 dniach--krosta przebita włosem na szczycie guzka, pod którą dochodzi do martwicy i rozpadu tkanek--po kilku dniach--oddzielenie się czopa martwiczego prowadzące do powstania kraterowatego ubytku --> blizna.


Lokalizacja: skóra całego ciała.


Czas trwania: kilkanaście dni (pojedynczy czyrak)

Czyraki (czyrak, furunkuł, ang. furuncle, czyraczność, czyrak gromadny) - choroba skóry wywoływana przez gronkowce lub paciorkowce. Typowy czyrak to bardzo bolesny guzek o podstawie zapalnej, powstający wokół mieszka włosowego na twarzy, szyi, klatce piersiowej, pośladkach. Szczególnie bolesne są czyraki umiejscowione w okolicy o małej ilości tkanki podskórnej - np. na nosie czy małżowinie usznej.
Początkowo czerwony, napięty guzek przekształca się w „krostę” - na nacieczonej, czerwonej, obrzękłej podstawie wykształca się czop ropny zawierający martwiczo zmienione tkanki i ropnokrwistą wydzielinę. Wielkość zmiany może być dość znaczna - nawet do 3 cm średnicy! Nieleczony czyrak ewakuuje się samoistnie (czyli pęka z wydzieleniem zawartości). W przypadku pojedyńczych zmian stosuje się leczenie miejscowe, nacięcie i drenaż ropnia. W przypadku zmian mnogich (czyrak gromadny), u pacjentów z obniżoną (np. w przypadku przyjmowania leków lub z powodu choroby) odpornością oraz wtedy, gdy czyrak umiejscowił się w obrębie nosa i środkowej części twarzy, stosuje się antybiotyki (ogólnie). Najczęściej stosowane antybiotyki należą do grupy opornych na pelicylinazy pelicylin oraz do cefalosporyn.
Czyraki mogą nawracać. Powtarzające się zakażenia są wskazaniem do zastosowania antybiotykoterapii, kontynuowanej nieraz nawet ponad miesiąc. Szczególnie narażeni na nawroty choroby są chorzy na cukrzycę, osoby otyłe, pracujące (lub żyjące) w złych warunkach higienicznych. Natomiast najczęściej czyraki pojawiają się młodych i zdrowych osób.

Ropnie mnogie pach


Definicja: Głębokie guzy i zmiany zapalne, ze skłonnością do rozmiękania i bliznowacenia, umiejscowione głównie w okolicy pach (tu: gruczoły potowe apokrynowe)


Objawy i przebieg: wykwit pierwotny - guz lub guzek. W wyniku procesu chorobowego dochodzi do powstania blizn i przetok. Inne objawy:

bolesność.
Lokalizacja: pachy, narządy płciowe, odbyt, brodawki sutkowe u kobiet.


Czas trwania: kilka do kilkunastu miesięcy.

Powstają w następstwie zakażenia gruczołów apokrynowych, czyli gruczołów potowych rozmieszczonych w skórze okolicy pach, pachwin, odbytu, brodawek sutkowych i powiek. Zaczynają one działać dopiero po okresie dojrzewania płciowego, dlatego ropnie mnogie pach dotyczą tylko ludzi dorosłych. Zakażenie początkowo dotyczące tylko gruczołów apokrynowych stopniowo przechodzi na inne gruczoły potowe (ekrynowe) i okoliczne tkanki. W efekcie powstają bolesne guzki i guzy ulegające rozmiękaniu i przebiciu z wytworzeniem przetok, a potem często blizn. Mimo silnego bólu miejscowego stan ogólny chorych jest zwykle dobry.
Choroba ma często bardzo długi, nawet kilkumiesięczny przebieg, a jej leczenie nie zawsze jest łatwe. W początkowych stadiach stosuje się maść ichtiolową, później antybiotyki ogólnie i miejscowo, zgodnie z wynikami antybiogramu. W przypadku przewlekłego przebiegu schorzenia i jego nawrotów podaje się szczepionki bakteryjne. W wyjątkowo uporczywych przypadkach zaleca się leczenie chirurgiczne polegające na usuwaniu zmian i pokrywaniu powstałych ubytków przeszczepami skóry

Zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków


Definicja: Uogólnione zapalenie skóry o ciężkim przebieg, w którym skóra wygląda jak po ciężkim oparzeniu II stopnia: charakteryzuje się pęcherzami i spełzaniem naskórka

Objawy i przebieg: wykwit pierwotny to płaskie i wiotkie pęcherze, których pokrywy szybko ulegają przerwaniu i oddzielając się płatowo odsłaniają rozległe powierzchnie skóry pozbawione naskórka. Dotyczy najczęściej dzieci do 3 miesiąca życia - ale może dotyczyć też dorosłych.


Lokalizacja: skóra całego ciała.


Czas trwania: kilka dni, ale możliwe powikłania płucne, jelitowe o ciężkim przebiegu.

Zakażenia paciorkowcowe

Róża 

Definicja: Ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej, cechujący się wysoką temperaturą i szybkim przebiegiem.


Objawy i przebieg: Z powodu urazu mechanicznego lub nieprawidłowego krążenia żylnego oraz chłonnego albo z powodu zakażenia z ogniska wewnątrzustrojowego dochodzi do obrzęku i ostrego stanu zapalnego skóry i tkanki podskórnej, o stromym obwałowanym odgraniczeniu od skóry zdrowej. Ognisko wykazuje znaczną spoistość, skóra jest napięta, lśniąca i nadmiernie ucieplona. Inne objawy: ból i pieczenie, gorączka z dreszczami


Lokalizacja: najczęściej podudzia i twarz.


Czas trwania: kilka - kilkanaście dni; możliwe są nawroty mogące prowadzić do słoniowacizny (trwałego obrzęku

Rozpoznanie najczęściej jest stawiane na podstawie charakterystycznego obrazu choroby. Posiewy ze zmian skórnych nie zawsze wykazują obecność paciorkowców, zaś posiewy krwi można bez problemu wykonać u pacjentów hospitalizowanych - w warunkach domowych jest to trudne.
W leczeniu wykorzystuje się antybiotyki - penicyliny, antybiotyki makrolidowe, cefalosporyny. Komfort pacjenta poprawiają leki z grupy niesterydowych przeciwzapalnych - obniżają gorączkę i działają przeciwbólowo.
Źródłem zakażenia mogą być zmiany grzybicze stóp („torujące” drogę paciorkowcom). W takich przypadkach kontynuuje się leczenie przeciwgrzybicze jednym z leków przeciwgrzybiczych.
Warto wspomnieć, że dość często róża ma charakter nawrotowy. Dolegliwości mogą się pojawiać nawet wielokrotnie, nawet po szybkim wyleczeniu pierwotnej infekcji.

Zakażenia mieszane

Liszajec zakaźny

 

Definicja: Powierzchowne wykwity pęcherzowo-ropne, zasychające w miodowo-żółte strupy. Choroba wykazuje znaczną zakaźność - przez bezpośredni kontakt lub poprzez przedmioty, ewentualnie z błon śluzowych nosa i gardła.


Objawy i przebieg: Wykwitem pierwotnym jest pęcherz o bardzo wiotkiej pokrywie, która ulega przerwaniu - dochodzi do wytworzenia w/w miękkich strupów


Lokalizacja: najczęściej twarz - okolice ust (zajady!) i nosa, okolica płytek paznokciowych (samozaszczepianie)


Czas trwania: kilka do kilkunastu dni, rzadko kilka tygodni



Liszaj płaski (łac. lichen planus) to stan zapalny skóry charakteryzujący się występowaniem małych, dobrze odgraniczonych od otoczenia, płaskich wykwitów (grudek), często dokuczliwie swędzących. Grudki mogą się zlewać tworząc pokryte łuskami powierzchnie. Często współistnieją zmiany w jamie ustnej.

Przyczyna choroby nie jest znana. Czasami choroba towarzyszy chorobom wątroby i reakcjom immunologicznym towarzyszącym przeszczepom narządów. Zmiany mogą też pojawiać się w czasie zażywania niektórych leków (związki złota, arsenu, bizmutu), mepakryny lub chinidyny.

Wykwity mogą pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. Zazwyczaj pierwszy wysiew w postaci grudek wielkości 2-4 mm, wielobocznych, sinofioletowych, swędzących, pojawia się symetrycznie, w zgięciach nadgarstkowych i łokciowych rąk (po stronie przyśrodkowej przedramion), na nogach, tułowiu, w fałdach skóry; żołędzi prącia, błonach śluzowych jamy ustnej i pochwy. Zmiany w obrębie jamy ustnej towarzyszą połowie przypadków, czasami poprzedzają wystąpienie zmian na skórze. Świeże wykwity mogą pojawiać się na linii przeczosów (wzdłuż zadrapań). Na skórze owłosionej zmiany umiejscawiają się wokół mieszków włosowych; mogą powodować łysienie (rzekomoplackowate). W przebiegu choroby niekiedy dochodzi do powstawania rozległych, złuszczających się zmian. Takie zmiany noszą nazwę liszaja płaskiego przerosłego. Choroba ma charakter przewlekły, z okresami remisji i zaostrzeń, dotyczy przede wszystkim osób dorosłych. Wykwity zanikają bez pozostawiania śladów (poza postacią zanikową).

Istnieje szereg wyodrębnionych postaci choroby:

Kilka przykładów zmian w przebiegu choroby:

0x01 graphic

0x01 graphic

Wew. powierzchnia nadgarstka

Zmiany śluzówkowe na języku

0x01 graphic

0x01 graphic

Liszaj pęcherzykowaty

Liszaj lśniący

0x01 graphic

0x01 graphic

Typowe zmiany (podudzie)

Liszaj brodawkujący (podudzie)


Powikłaniem liszaja płaskiego może być erytrodermia - uogólniony odczyn zapalny skóry.

Liszaj płaski dotyczy skóry i błon śluzowych, nie towarzyszą mu zmiany narządowe. Obraz kliniczny (charakterystyczne grudki, typowe umiejscowienie, zajęcie błon śluzowych, świąd), wsparty badaniem histopatologicznym, ew. immunopatologicznym zmian, jest podstawą rozpoznania. Leczenie polega na podawaniu leków przeciwhistaminowych w celu zmniejszenia świądu, stosowania miejscowo sterydów (w postaci opatrunków okluzyjnych), tretynoiny. Nasilone zmiany mogą być wskazaniem do stosowania terapii sterydami wewnętrznie, także w małych dawkach podtrzymujących. Do innych metod wymienianych w leczeniu liszaja należą PUVA (fototerapia), podawanie etrentinatu i cyklosporyny. Bolesne zmiany w jamie ustnej mogą wymagać stosowania leków o działaniu miejscowo znieczulających (zawierających lidokainę lub benzydaminę - np. Tantum Verde).

Choroba może ustępować samoistnie, chociaż zdarzają się nawroty po latach remisji.

Niesztowica 


Definicja: Wykwit pęcherzowo-ropny przekształcający się w owrzodzenie pokryte strupem.


Objawy i przebieg: Rozwojowi sprzyjają niedożywienie, brak higieny. Objawy - jak w definicji.

Lokalizacja: najczęściej podudzia, także tułów, pośladki, rzadko kończyny górne.


Czas trwania: kilka tygodni

Niesztowica, ecthyma, zakażenie skóry wywołane przez gronkowce, paciorkowce i inne bakterie. Powstają nietrwałe, wiotkie pęcherze, które po pęknięciu odsłania owrzodzenie pokryte uwarstwionym strupem mającym skłonność do pełzania. Owrzodzenia mogą być pojedyncze lub mnogie, pozostawiają blizny. Najczęstsze umiejscowienie na goleniach.

Przyczyną jest zły stan higieniczny i obniżona odporność (
cukrzyca, niedożywienie, wyniszczenie). Leczenie miejscowe odkażające, antybiotyki w razie dużego zaawansowania.

Inne choroby bakteryjne

Borelioza 

Boreliozy (krętki: Borrelia burgdorferi przenoszone przez kleszcze)

Na terenie Polski występują kleszcze głównie z rodzaju Ixodes. Najczęstszym miejscem ich bytowania są tereny leśne. Kleszcze stanowią źródło dwóch niebezpiecznych chorób odzwierzęcych: kleszczowego zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych wywołanego zakażeniem wirusowym oraz boreliozy (krętkowicy kleszczowej) - choroby wywołanej przez bakterie (krętki Borrelia burgdorfieri).

Choroba przebiega w trzech etapach. W pierwszym okresie choroby charakterystyczne jest wystąpienie zmian skórnych w miejscu, w którym doszło do ukąszenia przez kleszcza. Powstaje wtedy grudka, później plamka, która rozszerza się na kształt pierścienia (dlatego mówimy o tzw. rumieniu wędrującym). Zmianom skórnym towarzyszą objawy grypopodobne: gorączka, osłabienie, bóle mięśniowo-stawowe.

W drugim okresie choroby bakteria przedostaje się drogą krwionośną do różnych narządów ciała, powodując ich stan zapalny. Dochodzi między innymi do stanów zapalnych stawów, oczu, serca oraz do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

W trzecim okresie choroby pojawiają się ponownie objawy chorobowe ze strony stawów oraz symptomy charakterystyczne dla zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (między innymi paraliż i zaburzenia psychiczne).

Jedynym środkiem, który może pomóc osobom ukąszonym przez kleszcze, u których doszło do zarażenia krętkami, są odpowiednio dobrane antybiotyki. Leczenie boreliozy jest długotrwałe (w pierwszym okresie choroby podawanie antybiotyku trwa 10 dni, a nawet dłużej). Czas leczenia jest uzależniony od efektów kuracji. Jak najszybsze podanie odpowiednio dobranego antybiotyku może zapobiec niebezpiecznym powikłaniom tej choroby

Rumień przewlekły pełzający

Definicja: Rumień powstający nagle, szerzący się obwodowo, w miejscu ukłucia przez kleszcza.


Objawy i przebieg: Szerzenie się obwodowe prowadzi do powstania obrączkowatych ognisk, leżących w poziomie skóry lub nieznacznie wyniosłych.

Lokalizacja: tułów, kończyny dolne.

Promienica 

Promienica (promieniowce Actinomyces israeli)


Definicja: Zapalenie tkanki podskórnej i skóry cechujące się deskowatymi naciekami ze skłonnością do rozmiękania i przebicia z wytworzeniem przetok.


Objawy i przebieg: Zakażeniu sprzyjają próchnica, zakażenia przywierzchołkowe i urazy. W obrębie początkowego nacieku zapalnego o nierównej pofałdowanej powierzchni powstają guzy, ulegające rozmiękaniu j/w. W wydzielinie stwierdza się charakterystyczne żółte ziarenka. Inne objawy: czasem gorączka

Lokalizacja: okolica podszczękowa, klatka piersiowa i brzuch.


Czas trwania choroby: wiele miesięcy

Łupież rumieniowy

Łupież rumieniowy (maczugowiec Propionibacterium minutisimum)

Definicja: Dobrze odgraniczone ogniska rumieniowe o złuszczającej się powierzchni występujące głównie w okolicy pachwin.

Objawy i przebieg: Zakażeniu sprzyjają wilgotność i drażnienie. Barwa w/w wykwitów jest żółtawa - do ciemnobrunatnej.


Lokalizacja: uda i pachwiny, rzadziej doły pachowe, przestrzenie miedzy-palcowe

stóp.
Czas trwania choroby: bez leczenia: wiele miesięcy - do wielu lat.

Diagnostyka i różnicowanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego i przewlekłego przebiegu. W diagnostyce łupieżu rumieniowego stosuje się lampę Wooda - charakterystyczna jest pomarańczowoczerwona fluorescencja, spowodowana produkcją porfiryn przez maczugowce. Rozstrzygające jest badanie mikroskopowe preparatów z zeskrobin barwionych metodą Giemsy lub Gramma.
W rozpoznaniu różnicowym bierze się pod uwagę:

Leczenie

Zazwyczaj wystarcza leczenie miejscowe: lekiem z wyboru jest maść erytromycynowa (5%). Można stosować preparaty imidazolowe (ketokonazol, mikonazol) i mydła przeciwbakteryjne. W przypadku zmian rozsianych erytromycynę podajemy ogólnie (1,0-1,5 g/ dzień przez 10 dni). Niektóre ośrodki stosują azytromycynę lub klarytromycynę.

Choroby wirusowe skóry

Opryszczka pospolita (herpes simplex)

Definicja: Zmiany drobno-pęcherzykowe, umiejscowione głównie na granicy błon śluzowych i skóry ze skłonnością do nawrotów.

Objawy i przebieg: Wykwitem pierwotnym jest pęcherzyk wielkości kilku milimetrów, na podstawie rumieniowej, wykazujący tendencję do grupowania się. Początkowo pęcherzyki wypełnione są treścią surowiczą, następnie ropną i pokrywają się w ciągu kilku dni strupami (zliszajcowacenie)

.
Objawy towarzyszące: świąd, pieczenie.
Lokalizacja:
- twarz, wargi, błony śluzowe jamy ustnej - HSV1,
- narządy płciowe - HSV2;

0x08 graphic

Czas trwania choroby: 6 - 10 dni, nawroty

Na górnej wardze i w okolicy otworów nosowych widoczne liczne pęcherzyki wypełnione treścią surowiczą, w okolicy brzegu wargi górnej zlewające się ze sobą.

0x08 graphic

Opryszczka zwykła (herpes simplex), potocznie nazywana „zimnem”, „febrą” lub „skwarką”, jest częstym schorzeniem skóry i błon śluzowych o nawracającym przebiegu. Wywołuje ją wirus Herpes Simplex - HSV typ 1 i 2. Wirus HSV-1 powoduje opryszczkę wokół ust i w okolicach nozdrzy. Wirus HSV-2 infekuje głównie okolice genitaliów. Znamienną cechą choroby jest zdolność wirusa opryszczki pospolitej do uaktywnienia się w momencie, gdy nasz organizm narażony jest na działanie niekorzystnych czynników, takich jak: stres, przeziębienie, niekorzystne warunki atmosferyczne.

Opryszczka często uważana jest wyłącznie za defekt kosmetyczny. Jednak jest ona wysoce zakaźna przez cały cykl rozwoju zmian - od mrowienia (etap 1) do wyleczenia (etap 5).

Aby ograniczyć do minimum szerzenie się zakażenia opryszczką, ważne jest, aby nie dotykać zmian opryszczkowych, chyba że w celu naniesienia leku. W przypadku konieczności dotykania zmian opryszczkowych należy dokładnie umyć ręce zarówno przedtem, jak i potem.
Jeżeli opryszczka rozprzestrzeni się z wargi lub okolicy nozdrza na inne okolice ciała, należy skonsultować się z lekarzem.

Jeżeli opryszczka rozprzestrzeni się na oko lub powiekę, należy niezwłocznie skonsultować się z okulistą. Bardzo ważne jest, aby nie dotykać zmiany opryszczkowej, a następnie oka, aby uniknąć rozprzestrzeniania się zakażenia.

Osoby używające soczewek kontaktowych powinny dokładnie myć ręce przed założeniem lub zdjęciem soczewek, aby uniknąć zakażenia oka.

Aby uniknąć przeniesienia zakażenia na inne osoby, należy unikać bliskiego kontaktu fizycznego z innymi osobami, np. całowania, a także nie udostępniać innym kubków, sztućców, ręczników, szminek itp.

Leczenie opryszczki należy rozpocząć niezwłocznie po wystąpieniu jej pierwszych objawów. Leki takie jak
ERAZABAN mogą przyspieszyć gojenie i skrócić czas utrzymywania się zmiany opryszczkowej

Półpasiec i ospa wietrzna (herpes zoster)

Półpasiec

Definicja: Zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o jednostronnym układzie z nasilonymi objawami bólowymi.


Objawy i przebieg: Zakażenie występuje u osób, które przeszły ospę wietrzną - po kontakcie z osobą chora na ospę wietrzną lub w wyniku reaktywacji utajonego zakażenia. Okres wylęgania 1 - 2 tygodnie. Zmiany skórne są poprzedzone bólami i parastezjami, utrzymującymi się przez cały okres trwania choroby , często też po ustąpieniu zmian skórnych. Wykwitem pierwotnym jest surowiczy pęcherzyk. Pęcherze są zgrupowane w obrębie zajętego segmentu.


Lokalizacja: twarz, tułów - wzdłuż przebiegu dermatomów (zgodnie z unerwieniem).

Czas trwania choroby: 2 - 3 tygodnie

Półpasiec

Na skórze klatki piersiowej widoczne liczne pęcherzyki układające się linijnie wzdłuż przebiegu żeber

0x08 graphic

Ospa wietrzna

Definicja: Choroba zakaźna głównie wieku dziecięcego, z rozsianymi wykwitami pęcherzykowo-krostkowymi w obrębie skóry i błon śluzowych.


Objawy i przebieg: początkowo zmiany grudkowo-rumieniowe, z pęcherzykami i krostkami powstającymi w ich obrębie, z zagłębieniem w części środkowej. Po kilku dniach tworzy się strup.


Objawy towarzyszące: u osób dorosłych przebieg może być bardzo ciężki, z wysoką gorączką.


Lokalizacja: twarz, skóra owłosiona głowy, tułów i kończyny, błony śluzowe.


Czas trwania choroby: okres wylęgania 2 tygodnie, czas trwania choroby: 2 - 4 tygodnie

Brodawki skórne i płciowe (verrucae et condylomata acuminata)

Brodawki skórne i płciowe.


1.Brodawki zwykłe.

2.Brodawki płaskie.

3.Brodawki stóp:
Mozaikowe
Myrmecia

4. Brodawki weneryczne (kłykciny kończyste)

Brodawki zwykłe

Definicja: Hiperkeratotyczne, o nierównej powierzchni grudki z tendencją do samoistnego ustępowania.


Objawy i przebieg: Grudki barwy szarobrunatnej lub w kolorze skóry, o wyniosłej powierzchni w skórze niezmienionej.

Lokalizacja: dłonie.

Szczególna postacią brodawek wirusowych są brodawki pod i około-paznokciowe. Zmiany te dość głęboko penetrują pod płytkę paznokciową co powoduje częste nawroty i nieskuteczność leczenia. Brodawki te często sprawiają dolegliwości bólowe.

Brodawki stóp

Definicja: Myrmecia - głębokie, bolesne, na ogół nieliczne (zakażenie basenowe). Mozaikowe - bardziej powierzchowne, zlewne, nawrotowe.


Objawy i przebieg: Gdy myrmecia stają się jednocześnie czarne tzn., że ustępują samoistnie.

Lokalizacja: stopy.

Brodawki stóp

Definicja: Myrmecia - głębokie, bolesne, na ogół nieliczne (zakażenie basenowe). Mozaikowe - bardziej powierzchowne, zlewne, nawrotowe.


Objawy i przebieg: Gdy myrmecia stają się jednocześnie czarne tzn., że ustępują samoistnie.

Lokalizacja: stopy.

Choroby wirusowe skóry

Kłykciny kończyste

W okolicy odbytu widoczne brodawkowate twory.

0x08 graphic

Na wewnętrznej części napletka, żołędzi i i okolicy ujścia cewki moczowej widoczne brodawkowate twory.

0x08 graphic

Mięczak zakaźny (molluscum contagiosum)

Definicja: twarde półprzezroczyste guzki barwy masy perłowej, z zagłębieniem w części środkowej, z którego po ucisku wydobywa się kaszkowata treść.


Objawy i przebieg: Okres wylęgania 2-7 tygodni. Głównie zakażeniu ulegają dzieci i osoby z obniżoną odpornością. Guzki mają niewielkie - kilkumilimetrowe rozmiary.

Lokalizacja: najczęściej skóra rąk, twarzy i okolice narządów płciowych, ale mogą zajmować też inne miejsca - w tym błony śluzowe

Mięczak zakaźny

Na skórze okolicy pachwiny i wzgórka łonowego widoczne guzki perliście połyskujące w bocznym świetle.

Strzałką oznaczono guzek z charakterystycznym pępkowatym zagłębieniem w części środkowej.

0x08 graphic

Gruźlica skóry u człowieka

 

Jedyną z postaci gruźlicy, poza gruźlicą płucną, jest gruźlica skóry. Występuje ona u osób, które mają stosunkowo wysoką odporność swoistą.

Gruźlica skóry ma przewlekły charakter. Może ona towarzyszyć gruźlicy płuc lub innych narządów wewnętrznych lub

występować sama.

Gruźlicę wywołują bakterie zwane prątkami gruźlicy (Mycabacterium tuberculosis).

Najczęściej ich źródłem jest człowiek chory na gruźlicę typu tzw. otwartego, której przebiegowi towarzyszy wydalanie na zewnątrz zakaźnych prątków.

Pod wpływem tych czynników chorobotwórczych dochodzi do uszkodzenia tkanek, które wykazują ponadto skłonności do martwicy.

W wyniku degeneracji tkanek dochodzi w organizmie do powstania odczynu

wytwórczego (proliferacyjnego) lub odczynu zapalno-wysiękowego. Najbardziej charakterystyczną zmianą histologiczną, która towarzyszy tej chorobie, jest powstanie guzka, zwanego guzełkiem gruźliczym (tuberculum). Jest to twór złożony z różnokształtnych komórek nabłonkowych o dużych jądrach komórkowych, komórek olbrzymich oraz limfocytów.

W obrębie guzełka dochodzi do martwicy, której towarzyszy wytworzenie mas serowatych. Pojedyncze guzełki mogą się ze sobą łączyć, w wyniku czego dochodzi do rozpływania się martwiczych mas i ich wypadania, czego efektem mogą być ubytki tkankowe, tak zwane jamy (cavernae), np. w płucach. Gojenie się zmian gruźliczych polega na łącznotkankowym włóknieniu (bliznowaceniu), a następnie na kurczeniu się powstałych blizn.

W związku z tym tworzą się zaciągnięcia i zniekształcenia

w zarażonych narządach.

U człowieka gruźlica atakuje najczęściej układ oddechowy.

gruźlica brodawkowa skóry

- jest to jedna z postaci gruźlicy skóry, która często powstaje w wyniku zakażenia prątkiem typu bydlęcego.

Występuje ona np. na stopach u rolników. Zdarzają również przypadki zarażenia w czasie wykonywania sekcji, w efekcie czego dochodzi do powstania tzw. guzka anatomów na palcach. Jest to brodawkowaty, rogowaciejący wykwit skórny, zwiększający swe rozmiary obwodowo.

Początkowo może przypominać on zwykłą brodawkę, jednakże różni się od niej zapalnym naciekiem u podstawy. Długotrwałe i nasilone zmiany mogą prowadzić do rozległej degeneracji tkanki i zniekształceń.

Dodatkowo może wystąpić stan zapalny naczyń i węzłów limfatycznych leżących w pobliżu miejsca zakażenia

gruźlica liszajowata skóry

- powstaje w wyniku działania toksyn, które powstają w wyniku rozpadu prątków w ogniskach gruźliczych w narządach wewnętrznych.

Odmiana ta może wystąpić u osób w dobrym stanie ogólnym, które przeszły próbę tuberkulinową lub są w trakcie leczenia przeciwgruźliczego.

Choroba ta powoduje ogólny, symetryczny wysiew drobnych, różowych grudek. Ulegają one skupieniu, ale nie zlewają się ze sobą.

Ta odmiana gruźlicy skóry nie sprawia dolegliwości i nie pozostawia blizn

toczeń gruźliczy (gruźlica toczniowa)

- jest to jedna z najczęściej występujących postaci gruźlicy skóry.

Występuje głównie w następstwie infekcji błony śluzowej nosa drogą kropelkową, skąd proces chorobotwórczy rozszerza się na skórę twarzy (nos, policzki, uszy).

Zmiany skórne występują w postaci tak zwanych guzków toczniowych, które są miękkie i mają żółtobrązowy kolor. Jeżeli choroba ta po raz pierwszy atakuje w dzieciństwie, pozostawia po sobie rozległe, nierówne blizny, w obrębie których proces chorobotwórczy może ulec wznowieniu.

Po długim okresie czasu, w wyniku późnych powikłań, może spowodować rozwój raka kolczysto-komórkowego skóry

gruźlica węzłów chłonnych

- bakterie chorobotwórcze osadzają się często w węzłach chłonnych okolicy podżuchwowej.

Powstała ziarnina gruźlicza ma skłonność do martwicy, wtórnego rozmiękczenia i tworzenia ropiastej masy, która, jeżeli dojdzie do przebicia na powierzchnię skóry, wydzielana jest na zewnątrz jako tak zwana „zimna ropa gruźlicza”.

Przetoki goją się, pozostawiając szpecące blizny

gruźlica wrzodziejąca skóry

-nazwa ta dotyczy trzech postaci klinicznych gruźlicy skóry, w których głównym objawem jest owrzodzenie:

-

          gruźlica wrzodziejąca pierwotna

-inaczej tzw. skórny zespół pierwotny. Występuje ona u niemowląt i małych dzieci, dla których jest to pierwszy kontakt z gruźlicą.

-W miejscu wniknięcia bakterii chorobotwórczej powstaje owrzodzenie.

-

- Po pewnym czasie następuje powiększenie okolicznych węzłów chłonnych

icznych węzłów chłonnych

          gruźlica wrzodziejąca z nadkażenia

-pojawia się u osób o wysokiej odporności, które uległy superinfekcji.

-

-Wytwarza się owrzodzenie na twardym podłożu naciekowym i pojawia się powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

-

-Odmiana ta może przypominać kiłową zmianę pierwotną

-

 gruźlica wrzodziejąca z samonadkażenia

- dotyka ona osoby z ciężką rozpadową gruźlicą narządów wewnętrznych. Zarażenie następuje przez wydzielinę obfitą w prątki gruźlicy, która wypływa poprzez otwory ciała. Dlatego też, najczęstsza lokalizacja owrzodzeń w tej postaci gruźlicy skórnej, to błona śluzowa jamy ustnej, wargi, ujście cewki moczowej i skóra w otoczeniu odbytu

 

TEMATY PRAC PISEMNYCH - PRZEDMIOT: DERMATOLOGIA I ROK SEMESTR I

1.Skóra - budowa szczegółowa, funkcje skóry, pielęgnacja skóry

2. Włosy - budowa anatomiczna, pielęgnacja włosów normalnych

3. Włosy - budowa anatomiczna, pielęgnacja włosów tłustych

4.Pielęgnacja włosow farbowanych - "bezpieczne farbowanie"

5.Paznokcie - budowa anatomiczna - pielęgnacja paznokci

6. Zakażenia wirusowe skóry - opryszczka pospolita - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

7.Zakażenia wirusowe skory - ospa wietrzna - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

8. Borelioza - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

9. Grzybica stóp - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

10. Grzybica paznokci - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

11.Łupież pstry - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

12. Grzybica strzygąca - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

13.Grzybica woszczynowa - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

14.Zakażenia drożdżakowe skóry - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

15.Róża - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

16.Sposoby oczyszczania skóry - leczenie miejscowe

17.Zastosowanie kąpieli w lecznictwie dermatologicznym

18. zakażenia bakteryjne skóry - liszajec - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

19. Czyraczność - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

20. Promienica - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

TEMATY PRAC PISEMNYCH - PRZEDMIOT: HIGIENA - FRYZJERKI I ROK SEMESTR I

2. Włosy - budowa anatomiczna, pielęgnacja włosów normalnych

3. Włosy - budowa anatomiczna, pielęgnacja włosów tłustych

4.Pielęgnacja włosow farbowanych - "bezpieczne farbowanie"

5.Paznokcie - budowa anatomiczna - pielęgnacja paznokci

6. Zakażenia wirusowe skóry - opryszczka pospolita - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

7.Grzybica skóry owłosionej

8.Łupież - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

9.Wypadanie wlosów - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

10.Łuszczyca - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

11.Oparzenia - rodzaje, etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

12.Czerniak skóry - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

13.Bielactwo - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

14.Choroby łojotokowe skóry - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

15..Łupież pstry - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

16.Trądzik pospolity i różowaty - etiologia, obraz kliniczny, leczenie, profilaktyka

Grzybice skóry i przydatków

Wiadomości wstępne i podziały


Czynnikiem sprawczym są grzyby niedoskonałe, żywiące sie strukturami skeratynizowanymi (naskórkiem, włosami, paznokciami).

Stad też aby móc rozpoznać grzybicę skóry niezbędne są:

badanie mykologiczne bezpośrednie i hodowla.

Najpowszechniejsza - grzybica stóp: 15 - 30%, a wśród np. sportowców i górników: 70%

Czynniki usposabiające do infekcji grzybiczych


-wilgotność
-zmieniony skład lipidów powierzchniowych.

- niska odporność organizmu

Grzybice właściwe - tinea

1.Grzybice skóry głowy wywołane przez grzyby pochodzenia ludzkiego. Jeśli grzybica skóry owłosionej głowy i brody wywołana jest przez grzyby zoofilne obserwujemy wówczas większy odczyn zapalny

Grzybica powierzchowna strzygąca
Grzybica powierzchowna drobno-zarodnikowa
Grzybica woszczynowa

2. Grzybica skóry gładkiej

Grzybica powierzchowna strzygąca
Grzybica powierzchowna

Drobno- zarodnikowa
Grzybica z odczynem zapalnym
Grzybica obrębna pachwin
Grzybica przewlekła

3. Grzybica stóp

Odmiana potnicowa
Odmiana złuszczajaca
Odmiana międzypalcowa

4. Grzybica paznokci

. Onychomycosis

Grzybice skóry owłosionej

Grzybica strzygąca powierzchowna skóry głowy

Definicja: Ogniska złuszczające z jakby przystrzyżonymi włosami i nieznacznym stanem zapalnym, nie powodujące trwałego wyłysienia ani bliznowacenia.

Objawy i przebieg: Włosy "przystrzyżone" nierówno. Ogniska są najczęściej liczne i drobne, skóra łuszczy się otrębiasto. Włosy odrastają całkowicie. Występuje u dzieci przed okresem pokwitania.

W obrazie mikroskopowym widoczny - wewnątrzwłosowy układ zarodników

Grzybica drobno-zarodnikowa powierzchowna skóry głowy

Definicja: Ogniska złuszczające z ułamanymi równo włosami i nieznacznym stanem zapalnym, nie powodujące trwałego wyłysienia ani bliznowacenia.

Objawy i przebieg: Włosy "przystrzyżone" równo. Ogniska są najczęściej większe. Włosy są otoczone szarobiała pochewka dobrze widoczną po wyciągnięciu włosa. Charakterystyczna jest zielonkawa fluorescencja w lampie Wooda.

W obrazie mikroskopowym widoczny - wewnątrz- i zewnątrzwłosowy układ zarodników

Grzybica woszczynowa owłosionej skóry głowy

Definicja: ogniska charakteryzują się obecnością tarczek woszczynowych i bliznowaceniem z towarzyszącym wyłysieniem

Objawy i przebieg: Tarczki - zagłębione, żółte strupy, będące kolonią grzyba mają średnicę do 2 cm. Włosy są matowe, szorstkie i suche.

Charakterystyczna jest matowo-zielona fluorescencja w lampie Wooda.

Grzybica z odczynem zapalnym wywołana przez grzyby zoofilie

Definicja: Głębokie zapalne nacieki guzowate, z ropnymi zmianami w ujściach mieszków włosowych, o ostrym przebiegu.

Objawy i przebieg: Guzy są ostrozapalne, zlewające się, z treścią ropną, która na powierzchni zasycha w strupy. Włosy dają się łatwo usunąć. Zmiany ustępują bez bliznowacenia i wyłysienia.

W mikroskopie świetlnym widoczny zewnątrzwłosowy lub wewnątrz- i zewnątrzwłosowy układ zarodników

Grzybice skóry gładkiej

Grzybica skóry gładkiej

Definicja: Zmiany o charakterze rumieniowo-złuszczającym, z obecnością wykwitów pęcherzykowych, krostkowych - głównie na obwodzie. Ustępuje bez pozostawienia blizn.

Objawy i przebieg: ogniska są dobrze odgraniczone od otoczenia. Występują najczęściej na skórze odsłoniętej. Towarzyszy im świąd.

Występuje zarówno u dorosłych jak i u dzieci. Grzybica skóry gładkiej

- może występować na całym ciele, najczęściej spotykana jest na nieowłosionej skórze głowy, szyi, twarzy, oraz ramionach. Charakterystyczne są obrączkowate ogniska o zabarwieniu różowym do czerwonego. Pokryte są one grudkami i łuskami, szerzą się one obwodowo i wykazują skłonność do ustępowania w części środkowej.

Grzybica przewlekła skóry gładkiej

Definicja: Zmiany rumieniowo-złuszczające, występujące wyłącznie u osób dorosłych, głownie u kobiet, cechujące się szczególnie przewlekłym przebiegiem.

Objawy i przebieg: Predysponują: zaburzenia odporności, zaburzenia hormonalne i naczynioruchowe. Ogniska są czerwone, niekiedy słabo odgraniczone od otoczenia, złuszczają się otrębiasto. Zajmuje głównie pośladki

i kończyny dolne. Często zmianom towarzyszy grzybica paznokci.

Grzybica pachwin.

Definicja: Rumieniowe zmiany w obrębie pachwin, z różnie nasilonym świądem.

Objawy i przebieg: Zakażenie - przez kontakt, ręczniki, gąbki, bieliznę. Częściej chorują mężczyźni. Ogniska są czerwone, o wielokolistym kształcie, szerzące się obwodowo.

Usposabiają: wzmożona wilgotność, pocenie się, wilgotność i drażnienie mechaniczne.

Grzybica stóp

Definicja: Zmiany o charakterze rumieniowo-złuszczającym

Objawy i przebieg: Zakażenie często występuje u sportowców i osób pracujących w wilgotnych i ciepłych pomieszczeniach. Często - w łaźniach i basenach.

- Odmiana międzypalcowa: charakter wyprzeniowy zmian, czasem ze znaczną maceracja naskórka; zajęte przestrzenie miedzy palcowe IV-V i III-IV (początkowo).
- Odmiana potnicowa: liczne pęcherzyki, czasem zlewne ogniska wysiekowe.
- Odmiana złuszczająca: ogniska hiper-keratotyczne z licznymi popękaniami; często towarzyszy grzybica stóp

Grzybica stóp występuje na jednej lub dwóch stopach najczęściej pomiędzy palcami. Pojawia się także na podeszwowym sklepieniu stopy (podbiciu). Zmiany grzybicze miedzy palcami cechuje maceracja, złuszczanie, mogą mieć także charakter pęcherzykowy. Do nagłych zaostrzeń z wysiewem licznych pęcherzyków i pęcherzy dochodzi przeważnie podczas upałów. Swędzenie, ból, stan zapalny, wysiew pęcherzyków mogą mieć charakter łagodny lub nasilony. W przypadku długo utrzymującej się grzybicy stóp może dochodzić do zakażenia paznokci (grzybica na powierzchni lub pod płytką paznokciową). Paznokcie stają się pogrubiałe, matowe, pod wolnym ich brzegiem dochodzi do nagromadzenia mas rogowych. Następuje rozwarstwienie płytki paznokciowej, paznokieć może zostać zniszczony. W przypadku pojawienia się opisanych powyżej zmian w obrębie paznokci należy zwrócić się po poradę do lekarza, gdyż Lamisilatt Dermgel nie jest skuteczny w grzybicy paznokci. Konieczne jest wówczas przyjmowanie leków wydawanych z apteki na podstawie recepty lekarskiej (np. Lamisil ® w tabletkach)

Grzybica paznokci

Definicja: Zgrubienie, przebarwienia, łamliwość, nadmierne rogowacenie i pobruzdowanie płytek paznokci.

Objawy i przebieg: Do wystąpienia usposabia ucisk mechaniczny, obniżona odporność komórkowa, zaburzenia hormonalne. I zmiany powstają na wolnym brzegu płytki paznokcia. Maja kolor żółty, brunatny, zielonkawy. Są łamliwe, stopniowo stają się pogrubiałe, zniekształcone, z obfitą hiperkeratozą

Zakażenia drożdżakowe (Kandydozy)

Kandydoza błon śluzowych

Objawy i przebieg: Białawe plamy nałożone na błony śluzowe, przypominające ścięte mleko. Jeżeli zajmują rozległe powierzchnie - towarzyszy im nasilony stan zapalny i ból oraz pieczenie. Jeżeli zmiany dotyczą języka - jest on wygładzony, jeżeli sromu i pochwy - pojawiają się upławy.

Kandydoza kątów ust (zajady)

Objawy i przebieg:

Usposabiają: cukrzyca, niedobór witaminy B, drażnienie (np. nieprawidłowo dobrane protezy).

Zmiany polegają na popękaniu kątów ust - tworzą się nadżerki.

Wyprzenia drożdżakowe

Objawy i przebieg:

Zmiany rumieniowo-złuszczające w fałdach skórnych, ze znaczną maceracja naskórka. Najczęściej w III przestrzeni miedzy-palcowej stóp, okolicach pod-sutkowych, pachwinach, szparze między-pośladkowej.

Kandydoza wałów i płytek paznokciowych

Objawy i przebieg:

Początkowo zajęte są wały paznokciowe: są silnie zaczerwienione, bolesne, obrzęknięte, a przy ucisku wydobywa się spod nich wydzielina ropna. Paznokcie z czasem staja się żółto-zielonkawe, tracą połysk, ulegają przerostowi i rozwarstwieniu - począwszy od części proksymalnej paznokcia.

Łupież pstry

Objawy i przebieg:

Żółtobrunatne, lekko złuszczające się plamy głównie na tułowiu. Zmiany są liczne o nieregularnych zarysach. W lampie Wooda - o żółtawej lub ceglastej fluorescencji.

Pod wpływem słońca - uwidaczniają się odbarwienia - co przypomina bielactwo. Zakażeniu sprzyja nadmierne pocenie się.

-

-Łupież pstry pojawia się głównie na tułowiu, szyi, ramionach zwłaszcza podczas upałów, przy wzmożonej potliwości skóry. Łupież pstry

-występuje na skórze w postaci łuszczących się, plackowatych ognisk. Zmiany te mogą uwidaczniać się wyłącznie latem, ponieważ ogniska grzybicy nie brązowieją pod wpływem opalania się, uwidaczniają się jako różnej wielkości plamy słoneczne.

Nazwa pstry wywodzi się od białych ognisk pojawiających się w obrębie niezmienionej, opalonej skóry, gdyż pod wpływem promieni słonecznych miejsca zmienione nie ulegają opaleniu związane z produkcją przez patogen inhibitora melanogenezy, kwasu azelainowego. Plamy uwidaczniają się po posmarowaniu nalewka jodową wykazując żółtawe lub ceglaste zabarwienie. Oprócz występowania schorzenia na klatce piersiowej może pojawić się jeszcze na górnej części tułowia, szyi, ramionach, przedramionach, owłosionej skórze głowy, rękach, wzgórku łonowym.

Rodzaj tzw. grzybicy przenoszony jest bezpośrednio od osoby chorej lub przez kontakt z pościelą, bielizną osoby chorej. Choroba przebiega bezobjawowo i ma charakter przewlekły.Rozpoznanie łupieżu pstrego ustala się na podstawie wyglądu i lokalizacji.

Leczenie polega na stosowaniu leków miejscowych pod postacią szamponów, płynów lub żeli przeciwgrzybicznych, a w przypadkach opornych na leczenie stosuje się dodatkowo leki doustne.

Grzybica fałdów skórnych

- może pojawiać się na tych obszarach skóry, które są pofałdowane i wilgotne tj.:

•w pachwinach

•na wewnętrznej powierzchni ud (zmiany obustronne, ale także często bardziej nasilone po jednej stronie; zmiany te mogą rozprzestrzeniać się do pośladków lub ku górze brzucha.

•pod piersiami

•w obrębie pach

Pojawiające się w tych rejonach zmiany grzybicze powodują zaczerwienienie, świąd i łuszczenie naskórka.

Choroby paznokci

Paznokcie są przydatkiem skóry pełniącym wiele funkcji, które ułatwiają życie codzienne. Można do nich zaliczyć ochronę opuszek palców oraz przed urazami, zwiększenie zdolności manipulowania drobnymi przedmiotami i ułatwienie chwytania, umożliwienie bardziej precyzyjnych ruchów palców oraz zwiększenie wrażliwości dotykowej.


Jedną z bardziej wartościowych cech paznokcia jest to, że może służyć jako element diagnostyczny chorób układowych i skóry. Najczęstsze zmiany paznokciowe są spowodowane takimi chorobami jak: grzybice paznokci, infekcje, łuszczyca, liszaj płaski. Wrodzone zaburzenia płytek paznokciowych

Zmiany zanikowe


-atrofia
- aplazja

Zaburzenia połączenia płytki paznokciowej z łożyskiem


-oddzielanie się płytki paznokciowej

- złuszczanie płytki paznokciowej

Zmiany przerostowe

-szponowatość
-paznokcie rurkowate (pachyonychia)

- zespół żółtych paznokci

Zmiany paznokci w przebiegu innych chorób

-grzybicy
-infekcyjnych
-łuszczycy
-liszaju płaskim i innych dermatozach grudkowych

-spowodowane urazami mechanicznymi

- paznokcie wrastające

Niedobór niektórych aminokwasów, witamin i mikroelementów może spowodować zaburzenia we wzroście płytek paznokci.

Głównym białkiem paznokci jest keratyna. Jest to nierozpuszczalne białko zawierające w dużej ilości aminokwasy siarkowe - cysteinę (17%) metioninę (0,5%).

Dieta uboga w te aminokwasy może doprowadzić do osłabienia struktury paznokci ich ścieńczenia, rozwarstwień (głównie poprzecznych), łatwiejszej urażalności i kruchości.

Zmiany zanikowe paznokci

Polegają na ścieńczeniu płytek paznokciowych lub jej całkowitym zaniku. Stan miejscowy zależy od rozległości i zaawansowania procesu chorobowego.

Zmiany zanikowe paznokci wrodzone są wyrazem tzw. "defektu ektodermalnego" polegającego na zaburzeniach wzrostu różnych struktur i narządów pochodzących z tej samej części zarodka płodowego. Często obserwuje się więc współistnienie zaburzeń rozwoju paznokci, włosów, stawów czy nawet układu nerwowego.

Zmiany zanikowe mogą pojawiać się także w związku z niektórymi chorobami przebiegającymi w obrębie macierzy i niszczącymi płytkę paznokciową.

Szponowatość 

W chorobie tej dochodzi do znacznego przerostu i wydłużania się płytek paznokciowych. Na skutek znacznego przerostu płytki paznokciowe tracą połysk i przyjmują ciemnobrązową barwę. W przypadkach zaawansowanych zmian dochodzi do zakrzywiania się paznokci dając obrazy przypominające rogi baranie.

Przyczyny szponowatości są różne:

- u osób młodych najczęściej spowodowane są wielokrotne urazy płytek paznokciowych

- u osób w wieku podeszłym zmiany związane są z zaburzeniami odżywiania paznokci

Paznokcie rurkowate (wrodzone pogrubienie paznokci)

Jest to dziedziczna choroba często współistniejąca z nadmiernym rogowaceniem dłoni i stóp.

Paznokcie są zgrubiałe i nadmiernie uwypuklone w osi długiej, szersze u podstawy i zwężające się na wolnym końcu płytki. Pod płytką paznokciową gromadzą się zbite masy rogowe silnie związane z łożyskiem.

Palce pałeczkowate Hipokratesa (palce dobosza)

W schorzeniu tym dochodzi do przerostu i rozszerzeniu płytek paznokciowych, a dystalne części palców powiększają się.

Taki obraz przypomina pałeczki dobosza - stąd nazwa.

Zmiany w obrębie palców rąk towarzyszą ciężkim i przewlekłym chorobom układu oddechowego i serca.

Zespół żółtych paznokci

Paznokcie są w tym przypadku wyraźnie zgrubiałe, nieelastyczne, nadmiernie wypukłe co nadaje im kształt beczułkowaty.

Obrąbek paznokci jest zgrubiały i spadzisty jakby wysztancowany, natomiast łąkotka jest zupełnie niewidoczna.

Pogrubiałe płytki paznokciowe często przyjmują żółtawą lub żółtawo-zieloną barwę - stąd nazwa .

Choroba często towarzyszą zastojowi chłonki w kończynach i astmie.

Szorstkość paznokci

Przyczyna choroby jest nieznana.

Zmiany w obrębie płytek paznokciowych pojawiają się najczęściej w dzieciństwie czasem dopiero w wieku dorosłym.

Paznokcie mają szorstką powierzchnię jakby posypana szarym pyłem.

Zmianom tym często towarzyszy wklęśniecie paznokcia.

Koilonychia - wklęśnięcie płytki paznokciowej

Przyczyną tego schorzenia są najprawdopodobniej zaburzenia w synchronicznym wytwarzaniu dwóch warstw płytki paznokciowej.

Do zmian te często towarzyszą różnym chorobom ogólnoustrojowym.

Objawy - Środkowa część płytki paznokciowej ulega szerokiemu płytkiemu zagłębieniu, a wolny brzeg paznokcia unosi się i wywija ku górze.

Oddzielanie się płytki paznokciowej

Zmiany polegają na rozwłóknieniu części łożyskowej paznokcia i stopniowym oddzielaniu płytki od podłoża.

Oddzielanie rozpoczyna się na wolnym brzegu i postępuje w kierunku macierzy.

Zmiany te często współistnieją z innymi chorobami skóry (głównie w łuszczycy) choć mogą pojawiać się bez żadnej uchwytnej przyczyny.

Złuszczanie płytki paznokciowej

Zmiany polegają na całkowitym oddzielaniu i złuszczaniu pytek paznokciowych.

Zmiany rozpoczynają się od nasady płytki paznokciowej.

Często złuszczanie jest spowodowane znacznymi zaburzeniami w odżywianiu paznokcia, lub towarzyszy ciężkim chorobom infekcyjnym, odmrożeniom, lub urazom mechanicznym.

Bielactwo paznokci

Zmiany paznokciowe określane tym mianem nie mają nic wspólnego z bielactwem nabytym skóry. Są to zaburzenia w wytwarzaniu prawidłowej płytki paznokciowej stąd powinno się używać dla tego defektu określenia - bielactwo rzekome paznokci.

Przyczyny powstawania zmian to:
- mechaniczne - głównie manipulacja narzędziami kosmetycznymi w okolicy nasady paznokci, urazy i mikrourazy płytki paznokci.
- toksyczne - obserwowane w zatruciach metalami (talem, arsenem)

Objawy
Zmiany mają charakter zmleczeń płytki paznokciowej o kształcie linijnym, pasmowatym, kropkowanym, gałązkowatym, nieregularnym.
Zmiany najczęściej ustępują po wyeliminowaniu czynnika prowokującego. Jednak powstałe zmleczenia pozostają widoczne na płytce aż do jej złuszczenia.

Choroby włosów

Zjawiska patologiczne dotyczące włosów można podzielić na:


- prowadzące do wypadania włosów czyli łysienie

- zmiany struktury włosa prowadzące do łamliwości lub zmiany wyglądu

- nadmierne owłosienie

W zależności od mechanizmu utraty włosów obserwujemy

łysienie anagenowe lub telogenowe.

W wielu przypadkach oba typy łysienia współistnieją ze sobą. Są jednak choroby w których zdecydowanie obserwujemy wzrost liczby włosów telogenowych lub dystroficznych

Łysienie anagenowe (dystroficzne)

Do utraty owłosienia dochodzi wskutek nagłego zahamowania podziałów komórkowych macierzy włosa.

Włos nagle staje się cieńszy, kruchy i łatwo łamie się.

W tym przypadku dochodzi do wzmożonej utraty włosów już kilkanaście dni od zmian w macierzy.

Łysienie telogenowe


Jest to reakcja mieszka włosowego na czynnik szkodliwy polegająca na szybszym przejściu włosa z fazy aktywnego wzrosty do fazy katagenu.

Po zakończeniu tego procesu znacznie zwiększa się liczba włosów telogenowych, a wzmożona utrata włosów pojawia się po 3-4 miesiącach od momentu zadziałania czynnika szkodliwego.

Łysienie androgenowe typu męskiego

Łysienie typu męskiego jest najczęstsza postacią łysienia i dotyczy około 60% mężczyzn powyżej 50r.ż.

Ten typ łysienia, zwłaszcza jeśli łysienie rozpoczyna się już w wieku 16-20 lat często występuje rodzinnie.

Przyczyny
Wiadomo, że wysoki poziom androgenów we krwi przyczynia się do wzmożonego wypadania włosów i łysienia na głowie, natomiast wpływa pobudzająco na wzrost w innych okolicach. Jednak u większości mężczyzn nie stwierdza się wzrostu poziomu tych hormonów.

Uważa się, że łysienie to zależy od nadmiernej wrażliwości mieszków włosowych na androgeny, spowodowane wzrostem aktywności enzymu 5 alfa-reduktazy (odpowiedzialnego za metabolizowanie męskich hormonów płciowych - androgenów, do bardziej aktywnej postaci dihydrotestosteronu).

Częste współistnienie łojotoku skóry owłosionej głowy i łysienia potwierdza powyższą teorię (jak bowiem wiadomo androgeny odgrywają zasadniczą role w stymulacji produkcji łoju). Podstawą mechanizmu łysienia jest stopniowe skracanie się okresu anagenu, a wydłużanie telogenu. Dodatkowo nowo rosnące włosy, na miejsce tych, które wypadły, są cieńsze i łatwo wypadają.

Z czasem przekształcają się one we włosy typu meszku. Od początku choroby obserwuje się także stopniowy zanik mieszków włosowych i osłabienie ich ukrwienia

Objawy i przebieg

Przerzedzenie włosów dotyczy głównie kątów czołowych oraz szczytu głowy, podczas gdy na obwodzie skóry owłosionej ilość włosów zmniejsza się nieznacznie.

W zależności od szybkości postępowania zmian wyróżniamy

-postać ciężką - rozpoczynającą się w wieku 16-18 lat i szybko

postępuje

- postać średnio ciężką - rozpoczynającą się w wieku 20-23 lat

-- postać lekką - rozpoczynająca się ok. 40 r.ż.

Łysienie androgenowe u kobiet (rozlane)

Temu typowi łysienia często towarzyszą zaburzenia wydzielania hormonów. Najczęściej obserwuje się niedobory estrogenów, wzrost ilości progesteronu lub wzrost poziomu androgenów nadnerczowych.

Objawy i przebieg

Wypadanie włosów zaczyna się na szczycie głowy albo w okolicy katów czołowych, a więc podobnie jak w łysieniu męskim. W odróżnieniu od tego ostatniego nigdy nie dochodzi do całkowitego wyłysienia. Włosy stopniowo stają się coraz cieńsze, i coraz więcej mieszków włosowych przechodzi w okres telogenu.

Choroba ta może rozpoczynać się już w okresie pokwitania,a największe nasilenie zmian występuje w wieku 30-40 lat. U części kobiet łysienie może rozpoczynać się lub nasilać w okresie przekwitania (łysienie okresu przekwitania).

Łysienie poporodowe

Spowodowane jest ono działaniem estrogenów w II okresie ciąży.

Wzmożone działanie estrogenów utrzymuje mieszki włosowe w fazie anagenu. Po porodzie działanie to ustępuje powodując jednoczesne przejście wielu mieszków w okres katagenu.

W okresie 3-6 miesięcy po porodzie dochodzi do wzmożonego wypadania włosów. Stan taki utrzymuje się przez kilka miesięcy. Po tym czasie zmiany na ogół cofają się całkowicie, mogą jednak nawracać w kolejnych ciążach.

W większości przypadków leczenie nie jest konieczne.

Łysienie plackowate

Przyczyna utraty włosów nie jest dokładnie wyjaśniona.

Wśród przyczyn łysienia plackowatego wymienia się:

- stan układu nerwowego (nerwice, stres, wstrząsy psychiczne)

- zaburzenia hormonalne (w chorobach tarczycy, nadnerczy)

- choroby o podłożu autoimmunologicznym (bielactwo, toczeń rumieniowy)

Mechanizm łysienia jest anagenowy - w obrębie macierzy włosa dochodzi do zahamowania podziałów komórkowych, ścieńczenia włosów a z czasem ich wypadnięcia.

Na obwodzie ognisk bezwłosych obserwuje się charakterystyczne włosy wykrzyknikowe (włosy ułamane nad powierzchnią skóry w dolnej części pozbawione barwnika i ścieńczałe)

Objawy i przebieg

Zmiany dotyczą najczęściej skóry owłosionej głowy, ale mogą również zajmować skórę owłosiona brody, narządów płciowych, dołów pachowych, brwi i rzęs.

Choroba może pojawiać się w każdym wieku, choć najczęściej występuje w 30 40r.ż.


Ognista wyłysienia pojawiają się nagle, zwykle na głowie, a skóra jest zwykle w tych miejscach niezmieniona. W przypadkach o przebiegu złośliwym dochodzi do zlewania się ognisk bezwłosych z czasem prowadząc do całkowitego wyłysienia, a nawet do utraty owłosienia na całym ciele (łonowych, pachowych, brwi i rzęs)


W niektórych przypadkach obserwuje się ponadto zmiany płytek paznokciowych, najczęściej zagłębienia naparstkowate, ścieńczenie i zanik płytek paznokciowych.

Czasami obserwuje się samoistne ustępowanie zmian. Nie można jednak przewidzieć czy nie dojdzie do nawrotu choroby.

Wypadanie włosów w przebiegu innych chorób

Do wzmożonego wypadania włosów i łysienia może dochodzić w przebiegu różnych chorób:

-łysienie w przebiegu chorób układowych (toczeń rumieniowy)

-łysienie po chorobach zakaźnych i przebiegających z wysoką gorączką.

-łysienie w przebiegu chorób przebiegających z bliznowaceniem (figówka, liszaj płaski mieszkowy)

-łysienie w grzybicy skóry owłosionej głowy (często odwracalne)

-łysienie kiłowe (ogniskowe, rozlane, uogólnione)

-łysienie z powodu chemicznego uszkodzenia włosów (zatrucie talem, polekowe, po kosmetykach)

- łysienie związane z niedoborami mikroelementów i substancji budujących włos

-mechaniczne lub fizyczne uszkodzenie włosów (trichotillomania - spowodowane wyrywaniem, lub pociąganiem np. u dziewcząt czesanych "w kucyka", popromienne rtg

- wrodzone zaburzenia wzrostu włosa uwarunkowane genetycznie (włosy paciorkowate, włosy skręcone, włosy obrączkowate, włosy bambusowate, włosy węzłowate)

Zmiana wyglądu włosów

Zmiany wyglądu włosów mogą być spowodowane zaniedbaniami higienicznymi lub zbyt intensywnymi zabiegami kosmetycznymi (trwałe ondulacje, suszenie, farbowanie, rozjaśnianie). Dochodzi wówczas do rozmaitych uszkodzeń struktury włosa:

- rozszczep podłużny włosa - widełkowate rozszczepienie wolnego końca włosa

- włosy pętlicowate - na łodydze włosa pojawiają się silne skręcenia

-rozszczep węzłowaty włosa - rozwłóknienie istoty korowej włosa - w łodydze włosa pojawiają się okrągłe lub wrzecionowate rozszczepienia

-- łamliwość włosów - osłabienie struktury włosa doprowadza do ułamywania się włosów blisko powierzchni skóry

Siwienie

Jest to zmiana zabarwienia włosa z naturalnej na srebrzysto białą bez widocznego uszkodzenia lub zaburzeń budowy włosa.

Mechanizm siwienia polega na zaburzeniach w tworzeniu się barwnika, lub braku melanocytów w macierzy włosa (np. w bielactwie). Do charakterystycznego wyglądu włosów przyczynia się także przedostawanie się do włosów pęcherzyków powietrza.

Ze względu na przebieg siwienia wyróżniamy:

- siwiznę fizjologiczną (starczą) - rozpoczynającą się zazwyczaj około 30 40r.ż.

-siwiznę przedwczesną - pojawiającą się u ludzi 20 25 letnich

- siwiznę pojawiającą się w wyniku przebycia niektórych chorób, lub u ludzi wyniszczonych

Nadmierny porost włosów

Nadmiernym owłosieniem nazywamy patologiczny wzrost włosów uogólniony lub ograniczony tylko do pewnych okolic w miejscach gdzie fizjologicznych występuje jedynie meszek włosowy.

Stwierdza się wówczas zmiany jakościowe włosa polegające na jego zgrubieniu i wydłużeniu fazy anagenu.

Uogólnione nadmierne owłosienie

jest rzadką chorobą.

W zależności od przyczyny rozróżniamy postaci:

- wrodzoną - dochodzi do przerostu włosów meszkowych, tak że stają się one długie i gęste

- nabytą - nadmierne owłosienie pojawia się zwykle na skutek zaburzeń wydzielania hormonów i zaburzeń w obrębie układu nerwowego.

Ograniczone nadmierne owłosienie jest dość często spotykane.

W zależności od przyczyny wyróżniamy postaci:


- wrodzoną - zwykle w okolicy lędźwiowej i miedzyłopatkowej (zwykle towarzyszy rozmaitym wadom wrodzonym np. rozszczepowi kręgosłupa)

- nabytą - pojawiającą się zwykle na skutek zaburzeń wydzielania hormonów, nadmiernej wrażliwości mieszków włosowych na androgeny rzadziej w związku z przyjmowaniem niektórych leków

(wyróżniamy tu: hypertrichozę nadmierny porost włosów,

oraz hirsutyzm nadmierne owłosienie skóry twarzy, tułowia i kończyn kobiet i dzieci typu owłosienia męskiego, zawsze związane z zaburzeniami hormonalnymi)

Hypertrichoza ograniczona

u kobiet dotyczy zwykle skóry twarzy, brodawek sutkowych, okolicy łonowej, oraz podudzi. Pojawia się ono zwykle około 25 - 30 r.ż.

W wielu przypadkach nie udaje się stwierdzić zaburzeń hormonalnych. Przypuszcza się wiec, że przyczyną nadmiernego wzrostu włosów jest wzmożona aktywność enzymu 5-alfa-reduktazy lub nadmierna wrażliwość mieszków włosowych na androgeny nadnerczowe.

W niektórych tylko przypadkach hypertrychoza ograniczona pojawia się na skutek działania czynników drażniących (mechanicznych, chemicznych, fizycznych czy rozmaitych stanów zapalnych).

Leczenie

W przypadku istnienia zaburzeń hormonalnych konieczne jest leczenie choroby podstawowej. Niestety leczenie takie nie powoduje ustąpienia zmian już istniejących.

Stosuje się wówczas różne techniki nietrwałego lub "trwałego" usuwania owłosienia.

Techniki usuwania nadmiernego owłosienia

W ostatnich latach do gabinetów lekarskich zajmujących się medycyna estetyczną zgłasza się wiele pacjentek celem usunięcia zbędnego owłosienia. Mnogość metod oferowanych przez gabinety kosmetyczne i lekarzy umożliwia wybranie techniki gwarantującej "trwałe" pozbycie się niepotrzebnego owłosienia.

Podczas wizyt lekarze zwykle informują pacjentów o konieczności wykonania kilku zabiegów powtarzanych w różnych odstępach czasowych. Ma to zapewnić "trwały" efekt wykonanej epilacji.

Nieskuteczność pojedynczych zabiegów wynika z różnej aktywności mieszków włosowych. "Trwale" usuwać można bowiem jedynie te włosy, które znajdują się w fazie aktywnego wzrostu.

.

Techniki usuwania zbędnego owłosienia

Niektóre zabiegi usuwania nadmiernego włosienia mogą być wykonywane samodzielnie w domu. Do zabiegów tych zaliczamy:

- rozjaśnianie

- golenie

- depilację tradycyjną

-depilację chemiczną

-

W gabinetach kosmetycznych najczęściej wykonuje się:

- depilację ciepłym woskiem

- depilację zimnym woskiem

-mikrolizę (modną w ostatnim czasie)

-

W gabinetach lekarskich zaś wykonuje się depilację metodami

- elektrolizy

- elektrokoagulacji

- z użyciem laserów

- i nielaserowych źródeł światła

Metody "trwałego" usuwania zbędnego owłosienia

Elektroliza i elektrokoagulacja polegają na umieszczeniu w mieszku włosowym cienkich igieł spełniających rolę elektrod. Przepływający prąd pomiędzy elektrodą i skórą uszkadza naczynia brodawki, powodując powstanie mikroblizny w okolicy opuszki mieszka włosowego. W ten sposób uszkodzone włosy są łatwo usuwane pęsetą. Zabiegi są w niewielkim stopniu bolesne.

W metodzie elektrolizy wykorzystuje się prąd stały o niskim napięciu i natężeniu, który przepływając przez tkankę wywołuje reakcję chemiczną, w wyniku której dochodzi do wytworzenia wodorotlenków i uszkodzenia opuszki mieszka włosowego. Zabieg ten jest jednak bardzo czasochłonny, gdyż do usunięcia jednego włosa potrzeba ok. 1 minuty.

Technika elektrokoagulacji(diatermii)

wykorzystuje prąd zmienny o wysokiej częstotliwości i niskim napięciu. Prąd o takiej charakterystyce wywołuje znaczny miejscowy wzrost temperatury, niszcząc strukturę opuszki mieszka włosowego. Stad właśnie zabieg ten określa się czasem mianem termolizy.

Mikroliza
Dość modne w ostatnim czasie stały się zabiegi mikrolizy.

Zabiegi te są prowadzone przy użyciu prądu o niskim woltarzu

i natężeniu. Elektrodą zaś jest nie jak w przypadku elektrolizy igła,

a specjalny żel rozprowadzany na powierzchni skóry.

Zabiegi są miernie bolesne a zastosowanie żelu umożliwia szybkie wykonanie zabiegu na dużych powierzchniach.

Ze względu na brak fachowego piśmiennictwa o skuteczności tej metody, trwałości jej efektów i bezpieczeństwa stosowania należy ostrożnie podchodzić do gwarancji udzielanych przez producenta i zakłady kosmetyczne oferujące tą metodę.

Lasery
Dzięki laserom możliwe stało się usuwanie owłosienia z dużych powierzchni skóry, w krótszym czasie i mniej boleśnie niż w przypadku elektrolizy i diatermii. `

Rozwój techniki laserowej umożliwił konstruowanie aparatów o wysokiej selektywności i swoistości emitowanego światła. Wiązka laserowa jest dzięki odpowiedniej długości fali absorbowana tylko przez ciemne struktury włosa, powodując tzw. Zjawisko fototermolizy.

Polega ona na tym że światło laserowe dociera do wybranego mieszka włosowego gdzie jest absorbowane przez ziarna melaniny. Kumulująca się energia cieplna uszkadza nie tylko samą melaninę, ale przenosi się także na komórki rozrodcze włosa trwale je uszkadzając. Stosowane dodatkowo schłodzone żele lub chłodzące końcówki zmniejszają ryzyko uszkodzenia termicznego naskórka. Tą metodą najefektywniej usuwa się włosy u osób z jasną, nieopaloną skórą (I lub II fototypem) i z ciemnymi włosami.

U pacjentów z ciemniejszą skórą i jasnych włosach zabiegi te nie dają już tak dobrych efektów, a ponieważ skóra zawierająca dużo melaniny intensywnie absorbuje energię wiązki laserowej, są oni bardziej podatni na oparzenia w trakcie zabiegu i wystąpienie przebarwień po laseroterapii.

Nielaserowe źródła światła

Do usuwania zbędnego owłosienia wykorzystuje się także pulsujące światło nielaserowe. Ponieważ urządzenia emitujące ten rodzaj światła wykorzystują różne długości fali elektromagnetycznej uszkadza ono wybiórczo mieszki włosowe nie absorbując się nadmiernie w ciemnej skórze. Ośrodki posługujące się tymi urządzeniami donoszą o zadowalających efektach leczenia, porównywalnych ze stosowaniem światła laserowego.


W ostatnich latach do usuwania nadmiernego owłosienia wykorzystuje się także metodę fotodynamiczną z miejscowym stosowaniem ALA (kwasu delta-aminolewulinowego).

Polega ona na naświetlaniu skóry posmarowanej uprzednio żelem zawierającym ALA, który wbudowuje się wybiórczo w mieszki włosowe.

Pod wpływem światła czerwonego ALA wytwarza wolne tlen uszkadzając komórki macierzy włosa

Podsumowanie

Wszystkie przedstawione powyżej metody niestety nie gwarantują całkowitego usunięcia zbędnego owłosienia.

Zarówno elektrokoagulacja, elektroliza jak i laseroterapia umożliwiają trwałe usunięcie owłosienia w ok. 30-40% po kilkakrotnych prawidłowo przeprowadzonych zabiegach.

Odrost pozostałych włosów pojawia się ok. 6-9 miesięcy po ostatnim zabiegach. Jednak odrastające włosy są najczęściej cieńsze i krótsze.

Powszechnie panujący pogląd o skuteczności usuwania włosów przy użyciu laserów czy mikrolizy jest na pewno przesadzony, choć niewątpliwą zaletą tych zabiegów jest ich nieinwazyjność, zmniejszająca możliwość przeniesienia infekcji.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Choroby bakteryjne skory - mat (1), Dermatologia(1)
Zabiegi wykonywane lampą Sollux, ● EDUKACJA, ♦ Dermatologia
Ważne pytania klientek i odpowiedzi, ● EDUKACJA, ♦ Dermatologia
Polska na pograniczu wielkich struktur geologicznych Europy, ● EDUKACJA, ♦ Geografia
Wody, ● EDUKACJA, ♦ Geografia
Przekaźnik czasowy gwiazda trójkąt, ● EDUKACJA, ♦ Elektrotechnika
choroby bakteryjne skory
Świat zwierzęcy, ● EDUKACJA, ♦ Geografia
Ukształtowanie terenu, ● EDUKACJA, ♦ Geografia
Atmosfera ziemska, ● EDUKACJA, ♦ Geografia
SlownikKrystalograficzny1990, ● EDUKACJA, ♦ Chemia, Krystalografia
Ludność, ● EDUKACJA, ♦ Geografia
maszyny pierscieniowy by kieras, ● EDUKACJA, ♦ Elektrotechnika
2cw choroby bakteryjne skory

więcej podobnych podstron