Warunki określające, kiedy wybór jest decyzją

1. decyzja dotyczy przyszłego działania decydenta lub innych osób.

2. decyzją może być tylko wybór świadomy poprzedzony analizą wariantów przy­szłego działania dokonaną z punktów widzenia, do których się dąży.

3. o decyzji mówimy jedynie wówczas, gdy wybór dotyczy takich warian­tów przyszłego działania, których prawdopodobieństwo realizacji jest znaczące.

Decyzja jest wolnym, nielosowym i świadomym wyborem popartym analizą decyzyjną jednego z przygotowanych wariantów

Decyzja to wszelki świadomy (nielosowy) wybór jedne­go z rozpoznanych i uznanych za możliwe wariantów przyszłego działania.

Decyzja następuje wtedy, kiedy wybór dotyczy takich wariantów, które two­rzą prawdopodobieństwo uzyskania zamierzonych celów.

O podjęciu decyzji możemy mówić tylko w przypadku, gdy w grę wchodzi wybór pomiędzy dwiema lub większą liczbą możliwości, zmierzający do osiągnięcia jakiegoś celu.

Świadomość wyboru przy podejmowaniu decyzji wymaga znajomości:

• wariantów rozwiązania i wyboru najlepszego z nich,

• konsekwencji tych wariantów w zależności od wpływów otoczenia,

• celów i kryteriów będących miarą oceny konsekwencji, a tym samym i wa­riantów

METODOLOGICZNA I RZECZOWA RACJONALNOŚĆ DECYZJI.

• decyzja racjonalna metodologicznie to wybór działania na podstawie dostęp­nych dla decydenta informacji.

• decyzja racjonalna rzeczowo to taka, która przetworzona w działanie odpowiada rzeczywistości i rzeczywistość tę prze­kształca zgodnie z jej istotą i prawami nią rządzącymi.

PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI WG R.A. WEBBERA

• postrzeganie problemu,

• diagnoza,

• określenie problemu,

• generowanie rozwiązań,

• selekcja,

• wdrożenie.

PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI WG R.W. GRIFFINA

• rozpoznanie i zdefiniowanie sytuacji decyzyjnej,

• zidentyfikowanie właściwych wariantów,

• ocena każdego z wariantów z punktu wi­dzenia wykonalności i konsekwencji,

• wybór wariantu najlepszego,

• wdrożenie wybranego wariantu,

• obserwacja i ocena rezultatów wybranego wariantu.

FAZY PODSTAWOWE W CYKLU PODEJMOWANIA DECYZJI

• faza preparacji,

• faza właściwa (wyboru)

• faza kontroli.

FAZY PROCESU DECYZYJNEGO

Za najbardziej ogólny można uznać podział decyzji na kierownicze i niekierownicze.

Decyzje kierownicze są związane z realizacją funkcji kierowniczych i skierowane na działanie innych ludzi.

W danej strukturze organizacyjnej są one podejmowane w ramach formalnie przyznanych uprawnień decyzyjnych, któ­rych zasięg jest uzależniony od szczebla kierowania i stopnia decentralizacji za­rządzania.

DECYZJE KIEROWNICZE MAJĄ ZWIĄZEK

• z wyznaczaniem celów i kierunków działania organizacji (planowanie),

• z wyborem sposobów osiągania celów i kierunków działania oraz tworzenia struktur organizacyjnych (organizowanie),

• z wyborem sposobów skłaniania uczestników organizacji do działania w ce­lu realizacji założonych zamierzeń (motywowa­nie),

• z wyborem sposobów kontroli (kontrola).

Decyzje w przekroju hierarchicznym - podstawą hory­zont czasowy realizacji: strategiczne, taktyczne, operacyjne oraz operacyjno-bieżące.

• DECYZJE STRATEGICZNE podejmowane przez kierownictwo są związane z okre­śleniem celów i misji organizacji oraz ogólnych kierunków działania.

• DECYZJE TAKTYCZNE różnią się od strategicznych przede wszystkim horyzon­tem czasowym. Przedmiotem decyzji taktycznych są problemy wynikające ze strategicznych decyzji przedsiębiorstwa. Są one związane z funkcjonowaniem firmy od strony technicznej, organizacyjnej, prawnej i finansowej w średnim i krótkim okresie.

• DECYZJE OPERACYJNE dotyczą rozwiązywania problemów powstałych przy re­alizacji wytyczonych już zadań lub wywołanych zakłóceniami bądź trudnościa­mi w działalności przedsiębiorstwa.

• DECYZJE OPERACYJNO-BIEŻĄCE, które występują z reguły na niższym poziomie zarządzania i mają zasięg krótkookresowy, wiążą się z okreś­leniem: rodzaju i struktury czynności pracy, organizacji dnia pracy, wskaźników wykonania zadań, kanałów komunikacji itp.




• Teoria decyzji jest pewnym systemem uzasadnionych twierdzeń o zachowaniach ludzi podczas rozwiązywania zadań w organizacji.

• Twierdzenia te odnoszą się do rodzajów za­dań, warunków ich wykonywania oraz sposobów decydowania.

• Teoria decyzji dąży do opisywania, rozumienia i przepowiadania zachowa­nia się złożonych systemów składających się z ludzi, środków i przedmiotów pracy.

• Głównym celem teorii decyzji jest wypracowanie modeli i reguł potrzeb­nych w technice podejmowania decyzji.

• Pomocne w tym są nauka o organizacji i zarządzaniu, psychologia oraz socjologia.

NATURALNE REGUŁY DECYZYJNE WYKORZYSTYWANE PRZEZ TEORIĘ DECYZJI

• reguła poszukiwania dominacji

• reguła logicznej koniunkcji

• reguła dysjunkcji

• reguła leksykograficzna .

METODY PODEJMOWANIA DECYZJI

1. Metody receptywne.

2. Metody asocjacyjne. Klasycznymi przykładami są tu różne odmiany metody „burzy mózgów", refleksje, wyobrażenia, fikcje, eksperymenty myślowe itp.;

3. Metody zbierania i porządkowania np. drzewo decyzji, poszukiwanie synoni­mów, klasyfikacja, trening grupowy itp.;

4. Metody kombinowane. Zawierają elementy metod z grup poprzed­nich. Jednak przez fakt połączeń uzyskują inne jakościowo cechy, co umożliwia stosowanie ich w przypadku bardzo złożonych problemów decyzyjnych.

5. Metody dedukcyjne. Cechą charakterystyczną tych cech jest dążenie do logicznie uporządkowanych struktur lub pojęć. Podstawowe zna­czenie mają tutaj: ścisła definicja, analiza, abstrakcja lub formuła.

6. Metody indukcyjne. Nawiązują silnie do rzeczywistości i przez ba­danie dostarczają w formie hipotez informacji ojej stanie lub zacho­dzących zmianach.

7. Metody zintegrowane. Łączą w sobie elementy lub pełne metody wcześniej omówione. Są to między innymi: analiza wartości, zintegrowany system informacji kierownictwa.

Wzorce podejmowania decyzji wypracowane przez teorię dezycji:

• racjonalny

• proceduralny (biurokratyczny)

• fundamentalistyczny

• pragmatyczny (kompromisowy)

• tradycyjny

• wizjonerski

• polityczny

CZTERY PODSTAWOWE MODELE DECYZYJNE

• Model jednoosobowego aktora (zwany modelem monoracjonalnym) polega na tym, że decyzja jest wynikiem wyboru tylko jednej osoby, która dąży do osiągnięcia pewnych postawionych celów.

• Model organizacyjny polega na łączeniu części przedsiębiorstwa w jedną całość — organizację, dla której cele wyznacza naczelne kierownictwo.

• Model polityczny polega na postrzeganiu organizacji jako zbioru uczestni­ków zajmujących różne stanowiska. Organizacja nie ma ściśle określonych ce­lów. W zależności od stanowiska, każdy stosuje własne strategie. Toczy się wal­ka o władzę.

• Model „kosza na śmieci" opisuje decyzję jako „produkt przypadkowy". Wyboru dokonuje się przy okazji znalezienia problemów, a udział w nim biorą osoby będące „pod ręką". Model ten prowadzi do ograniczenia pojęcia decyzji, ponieważ nie biorą w nim udziału ludzie odpowiedzialni za odpowiednie proce­sy.

System wspomagania decyzji to system informatyczny, który dostarcza in­formacje z danej dziedziny przy wykorzystaniu analitycznych modeli decyzyj­nych z dostępem do baz danych w celu wspomagania decydentów. W komplek­sowym lub źle ustrukturyzowanym środowisku ten interaktywny system oparty na komputerach pomaga decydentom wykorzystać dane i modele w celu rozwią­zania niezrutynizowanych problemów.

JAKOŚĆ INFORMACJI

• zrozumiałość,

• akuratność,

• zwięzłość informacji,

• właściwy czas nadejścia informacji,

• właściwa prezentacja informacji,

• kompletność informacji,

• aktualność informacji.

SYSTEMY WSPOMAGANIA DECYZJI (SWD, DSS)

BAZy DANYCH

Rodzaje zbiorów:

• Zbiory podstawowe

• Czynniki krytyczne

• Parametry i polityka regulacyjna

• Zbiory rozwiązań

MODELOWANIE

• Optymalizacja

• Metody heurystyczne

• Symulacja

DIALOG SYSTEMU Z UŻYTKOWNIKIEM (systemy eksperckie)

Cechy systemów wspomagania decyzji

Struktura systemu eksperckiego

OBSZARY ZASTOSOWAŃ SYSTEMÓW EKSPERCKICH

• podział zasobów — SE znajdują zastosowanie do takich zadań, jak zarzą­dzanie portfelem akcji oraz sporządzanie planów kapitałowych,

• diagnozowanie problemów — za pomocą tych systemów można sprawdzać sprawozdania finansowe, wykazy należności i inne rodzaje sprawozdań w ce­lu wykrycia ewentualnych problemów, rozbieżności i niezgodności,

• programowanie i przydzielanie zadań — SE można wykorzystywać do pro­gramowania pracy biurowej, a także do przydzielania zadań pracownikom,

• zarządzanie informacjami — SE służą do zarządzania źródłami informacji zawartymi w zbiorach danych i wytwarzanymi przez modelowanie decyzji.

Model sprzężeń pomiędzy podsystemem zarządzania i wykonawczym

Można założyć, że proces decyzyjny — tak jak każde działanie zorganizowane — powinien przebiegać w myśl pewnego logi­cznego cyklu, który podnosiłby jego sprawność (cykl działania zorga­nizowanego według Le Chateliera)

• wybór celu, który chcemy osiągnąć,

• zbadanie, jakie środki i warunki determinują cel,

• przygotowanie tych środków i warunków,

• wykonanie, stosownie do przyjętego planu,

• kontrola uzyskanych wyników.

Sytuacja decyzyjna jest najszerzej pojętą informacją stawiającą przed decydentem konieczność podjęcia decyzji o aktualnie najwłaściwszych sposobach osiągnięcia określonych celów organizacji. Sygnał o sytuacji decyzyjnej ma swe źródło w niesprawności funkcjonowa­nia organizacji lub jej nienadążaniu za postępem.

NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE TYPY PRZEWIDYWANIA / PROGNOZOWANIA

Przewidywanie niezmienności: przewidywanie to zakłada stabilność sytuacji wyjściowej.

Przewidywanie oparte o trwałą tendencję (trend)

Przewidywanie cykliczne

Przewidywanie na podstawie korelacji

Przewidywanie na podstawie analogii

Przewidywanie „ex post”.

Tradycyjne i nowoczesne techniki podejmowania decyzji

Rodzaje decyzji	Techniki decyzyjne
		Tradycyjne	Nowoczesne
Programowe
Rutynowe, powtarzalne decyzje Organizacja opracowuje określone procesy ich rozwiązania	zwyczaj rutyna biurowa; standardowe procedury struktura organizacyjna: wspólne oczekiwania system celów niższego rzędu dokładnie zdefiniowane kanały informacyjne	1) badania operacyjne analiza matematyczna modele symulacje komputerowe 2) przetwarzanie danych
Nieprogramowe
Jednorazowe, słabo strukturalizowane, nowe decyzje Rozstrzyganie za pomocą ogólnych procesów rozwiązywania problemów	osąd, intuicja, twórczość reguły robocze dobór i szkolenie kierowników	Technika heurystycznego rozwiązywania problemów, stosowana do: szkolenia podejmujących decyzje konstruowania heurystycznych programów komputerowych

Klasyfikacja metod prognozowania

Algorytm funkcjonowania metody delfickiej

Podsystem przetwarzający informację o kierunku i sposobie przetwarzania zasileń materiałowo - informacyjnych

Podsystem przetwarzający zasilenia materiałowo - energetyczne

---