TEORIA PIELĘGNOWANIA

1. Teoria pielęgnowania a model pielęgnowania:

1. model - graficzne lub symboliczne przedstawienie treści teorii (np. czym jest pielęgnowanie, pielęgnowanie z pkt. widzenia poszczególnych teorii)

2. teoria - filozoficzne odniesienie, poparte badaniami (niektóre teorie); może być stworzona przez 1 osobę lub grupę naukowców
   Funkcja teorii - po co ona jest?

• pomaga w relacji personelu z pacjentem

• podpowiada w praktyce, jakie rzeczy mogą być zrobione

2. Teoria - zasadnicze elementy:

1. osoby

2. środowisko

3. zdrowie

4. pielęgnowanie

3. Teoria F. Nightingale - model koncentryczny, środowiskowy (1860 r.)

1. 
   założenia:

• pielęgnowanie pozostaje w ścisłym związku z tym co się dzieje w środowisku fizycznym otaczającym człowieka

• zdrowie człowieka uzależnione jest od środowiska

• pielęgnowanie odnosi się do zdrowia, a samo zdrowie jest ściśle powiązane ze środowiskiem

• zadaniem osoby pielęgnującej jest zadbanie o środowisko pacjenta

2. kanony pielęgniarstwa

• wentylacja i ogrzewanie - wskazanie na czystość powietrza

• w pomieszczeniach zamkniętych - wietrzenie pomieszczeń, utrzymanie odpowiedniej wilgoci

• na terenach otwartych (zanieczyszczenia) - wilgoć, dym, gazy, pyły

• zdrowie domu, mieszkania, szpitala

• dobre oświetlenie

• właściwe usuwanie nieczystości

• korzystanie z czystej, nieskażonej wody

• właściwe rozwiązania architektoniczne (szczególnie budynki szpitalne)

• światło - potrzebne dla zdrowia fizycznego i psychicznego

• hałas - czynnik bardzo stresujący

• głośne rozmowy

• muzyka

• sposób poruszania się (hałas gdy ktoś idzie)

• różnorodność - świadome wprowadzanie w życiu chorego różnych zmian, np.

• spacer, posadzenie przy oknie

• małe elementy dekoracyjne (np. kwiatek)

• czytanie chorym

• zachęcenie do aktywności (pisanie, prace ręczne, samodzielne czytanie)

• łóżko i jego wyposażenie

• czystość bielizny pościelowej i potrzeba jej zmiany

• prawidłowe przesłanie łóżka

• dodatkowe akcesoria (materac, poduszka, akcesoria przeciwodleżynowe)

• czystość pokoju i ścian

• porządkowanie Sali chorych

• odświeżanie ścian (malowanie)

• sposób porządkowania - bez wzbierania kurzu

• czystość osobista

• forma skóry

• konieczność systematycznego mycia się

• 
  częste mycie rak przez osoby leczące i pielęgnujące

• 
  żywienie

• podawanie posiłków

• „głupie” budzenie nadziei i doradzanie

• czynniki psycho - społeczne w komunikacji z pacjentem

• wsłuchiwanie się w słowa chorego

• przekazywanie rad umacniających chorego (bez złudzeń)

• 
  
  obserwacja - zbieranie konkretnych, rzeczowych i precyzyjnych informacji co do potrzeb pacjentów i ich sytuacji

• zarządzanie - obejmowanie uwagą pacjenta i tych elementów środowiska, które mają największy wpływ na samego pacjenta i na jego sytuacje zdrowotną

4. 
   Model Virgini Henderson (1955 r.)

1. założenia:

• pielęgniarstwo jest asystowanie człowiekowi

• pielęgnowany może być człowiek zdrowy jak i chory

• w wyniku pielęgnowania, chory lub zdrowy, może stać się niezależny od innych osób

2. 14 unikatowych potrzeb, w których jest zaspokojone asystowanie pielęgniarskie:

• 
  normalne oddychanie

• 
  odpowiednie odżywianie i dostarczanie płynów

• wydalanie

• poruszanie się i zachowywanie właściwej postawy ciała (chodzenie, siedzenie, leżenie, zmiany pozycji)

• sen i odpoczynek

• dobieranie odpowiedniej odzieży i bielizny

• utrzymywanie prawidłowej ciepłoty ciała przez właściwe dobieranie odzieży i wprowadzenie zmian w środowisku

• utrzymywanie czystości i schludnego wyglądu oraz zabezpieczenie ciała przed urazami

• unikanie zagrożeń ze strony środowiska oraz unikanie ranienia innych

• 
  
  komunikowanie się z innymi oraz wyrażanie emocji, potrzeb, lęków, itd.

• podejmowanie praktyk religijnych zgodnie z własnymi wierzeniami

• podejmowanie pracy zapewniającej zyskiwanie poczucia osiągnięć

• zabawa lub uczestnictwo w różnych formach rekreacji

• uczenie się, odkrywanie i zaspokajanie ciekawości poznania nowego - niezbędne dla zdrowia i normalnego rozwoju

Unikatowe - bo charakterystyczne tylko dla pielęgniarstwa.

3. klasyczna definicja pielęgniarstwa, opublikowana w 1958 r. przez Międzynarodową Radę Pielęgniarek (ICN)

Unikatową funkcją pielęgniarstwa jest towarzyszenie człowiekowi - choremu lub zdrowemu - w wykonywaniu tych czynności związanych z utrzymaniem zdrowia, jego odzyskaniem lub godną śmiercią, które mógłby wykonywać bez pomocy, gdyby miał niezbędną siłę, wolę lub wiedzę. Robienie tego w taki sposób, aby możliwie najszybciej mu pomóc w uzyskaniu samodzielności.

4. czynniki wpływające na modyfikacje potrzeb

• wiek człowieka (noworodek, małe dziecko, młody człowiek, osoba starsza, osoba umierająca)

• temperament, stan emocjonalny, a także krótkotrwały nastrój (np. namolny, ponadaktywny, spowolniały, euforyczny, lękowy, histeryczny, depresyjny)

• stan socjalny i kulturowy (np. człowiek mający rodzinę, przyjaciół, dobrze przystosowany do środowiska albo człowiek samotny, źle przystosowany)

• właściwości fizyczne człowieka (np. masa ciała w normie, poniżej lub powyżej normy, właściwości motoryczne: w normie, ich utrata)

• możliwości intelektualne (w normie, powyżej lub poniżej normy)

• funkcjonowanie receptorów (wzroku, słuchu, dotyku, równowagi - w normie lub utrata któregoś z nich)

5. stany patologiczne wpływające na modyfikacje pomocy pielęgniarki

• zaburzenia gosp. wodno - elektrolitowej (w tym stany głodu, uporczywych wymiotów, biegunek)

• ostry niedobór tlenu

• wstrząs ( w tym zapaść, krwotok)

• zaburzenia świadomości (śpiączka, delirium)

• nienormalna temp. ciała, wywołana narażenie na wpływ niskiej lub wysokiej temp. otoczenia

• ostre stany gorączkowe z różnych przyczyn

• miejscowe uszkodzenie skóry, zranienia, infekcje

• stany zakaźności

• stany przed - i pooperacyjne

• unieruchomienie spowodowane choroba lub leczeniem

• ból ciągły, nieustępujący pod wpływem stosowanych środków

5. Model Doroty Orem - koncepcyjny

1. model koncepcyjny pielęgnowania Orem jest określany jako teoria samoopieki, czyli świadomej, wyliczonej aktywności ukierunkowanej na zaspokajanie określonych potrzeb, które w sposób celowy regulują integralność, funkcjonowanie i rozwój jednostki

2. 2 formy samoopieki

• pośrednia - zdolność ludzka do angażowania w samo opiece i te indywidualne zdolności uzależnione są od wieku, rozwoju, aktywności życiowej, kultury społecznej i zdrowia; samoopieka spontaniczna (np. „jem owoce bo lubie, a nie, że muszę je jeść”)

• terapeutyczna - aktywność podejmowana krótkim czasie, wymagająca zastosowania różnych metod; samoopieka ukierunkowana, z celem (np. „ćwiczę bo chcę mieć większą sprawność”, „szczepię się”)

3. założenia

• samoopieka jest nabywana przez człowieka przez kontakty interpersonalne i komunikowanie

• każda osoba dorosła ma zarówno prawo jak i odpowiedzialność za sprawowanie opieki nad sobą oraz innych, np. za dzieci, osoby niepełnosprawne

• dorosły może czasem potrzebować wsparcia w realizacji samoopieki

4. zachowanie równowagi pomiędzy indywidualnym zapotrzebowaniem na opiekę a

zdolnością jednostki do samoopieki (deficyt samoopieki) wymaga interwencji pielęgniarki

5. 3 kategorie potrzeb związane z samoopieką

• potrzeby uniwersalne - wspólne dla wszystkich ludzi, konieczne dla utrzymania życia i zdrowia oraz dobrego samopoczucia

• potrzeby rozwojowe - początkowo utożsamiane z uniwersalnymi, a następnie wyodrębnione jako nowa kategoria, ze względu na zmieniające się potrzeby zależne od okresu rozwoju człowieka (w tym też nowe sytuacje życiowe - odejście bliskiego, trudne sytuacje życiowe)

• potrzeby w sytuacjach zaburzeń stanu zdrowia - np. w przypadku jego pogorszenia, w chorobie czy też w niepełnosprawności

6. dobór najskuteczniejszej metody pielęgnowania dla potrzeb pacjenta

1. działania „za” i „dla” pacjenta - aktywizowanie

2. kierowanie, doradzanie, udzielanie wskazówek - bycie przewodnikiem

3. udzielanie wsparcia - wspieranie psychiczne i fizyczne

4. stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi osoby wymagającej pomocy

5. uczenie

Wybór odpowiedniej metody pracy z pacjentem jest ściśle związany z doborem systemu pielęgnacyjnego, tj. określeniem podejścia w zależności od wymaganej przez pacjenta pomocy.

7. 3 systemy pielęgnowania

• system całkowicie kompensacyjny - zespół sprawuje opiekę i wykonuje wszystkie czynności w jej imieniu, za pacjentkę

• system częściowo kompensacyjny - częściowo personel, częściowo pacjent

• system wspierająco - uczący - mobilizowanie pacjentki w dostarczaniu określonej wiedzy, nie wyręczanie lecz przygotowanie do samodzielnego wykonywania samoopieki

System jest zależny od stanu pacjenta, jego potrzeb oraz indywidualnej oceny

rodzaju i stopnia deficytu samoopieki.

6. Model H. Peplau - relacji międzyludzkich (1952 r.)

1. metoda najczęstsza u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi (psychiatria) niż u pacjentów z zaburzeniami somatycznymi

2. model został oparty na teorii stresu; zawsze w relacji między pielęgniarką a pacjentem wykorzystuje się pewną energię, która w sposób pozytywny ma wpływ na prawidłowy rozwój tych relacji, a w sposób negatywny rodzi stres u pacjenta i prowadzi do pewnego regresu w relacjach z terapeutą

3. cele modelu:

• dążenie do uzyskania samodzielności przez pacjenta

• umiejętna ocena, analiza danej sytuacji

4. 4 fazy relacji zachodzących między pielęgniarką a pacjentem w całym procesie pielęgnowania:

I faza - orientacji

II faza - identyfikacji

III faza - eksploatacji

IV faza - rozwiązania

5. pielęgniarka przyjmuje różne role, w różnych fazach:

• rola obcokrajowca - przyjęcie pacjenta takim, jakim on jest

• rola informatora - udzielanie odpowiedzi na stawiane przez pacjenta pytania

• rola nauczyciela - dokładne zbieranie informacji o pacjencie i jego sytuacji → budowanie całej relacji terapeutycznej

• rola przywódcy - zachęcanie chorego do aktywnego uczestnictwa w procesie pielęgnowania

• rola zastępcy - pacjent postrzega pielęgniarkę jako zupełnie kogoś innego, pielęgniarka pomaga mu w znalezieniu różnic między nią a ta osobą, za którą on ją uważa

• rola doradcy (konsultanta) - pielęgniarka pomaga pacjentowi w zrozumieniu sytuacji w jakiej się znajduje, w zapamiętaniu co się z nim dzieje i ma pomóc w wyciąganiu wniosków

6. pielęgniarka w procesie kształtowania pielęgnowania terapeutycznego zapewnia pacjentowi taką pomoc, jaka jest mu potrzebna do dynamicznego rozwoju osobowości

7. metoda SOAPIER

S - subiektywne informacje

O - obiektywne informacje (obserwacja pielęgniarska)

A - ocena stanu i sytuacji pacjenta z wykorzystaniem informacji uzyskanych z obu źródeł

P - plan opieki pielęgnacyjnej

I - realizacja planu

E - ocena skuteczności działań

R - ponowna ocena stanu oraz sytuacji pacjenta i ponowne rozpoczęcie procesu pielęgnowania (jeśli to potrzebne)

7. Model Callisty Roy - adaptacyjny

1. model może być wykorzystany w opiece nad pacjentem przewlekle chorym

2. człowiek jest systemem adaptacyjnym, pozostającym w interakcji ze środowiskiem, które oddziałuje na jednostkę poprzez bodźce
   pod wpływem zadziałania bodźców, człowiek uruchamia mechanizmy obronne przez system regulacyjny i poznawczy - wynikiem uruchomienia tych mechanizmów są określone zachowania, które mogą być adaptacyjne lub nieefektywne

3. rola pielęgniarki - pomaganie człowiekowi w osiągnięciu stanu adaptacji poprzez oddziaływanie na określone bodźce lub pomoc w wytwarzaniu reakcji adaptacyjnej

4. zdrowie - stan oraz proces bycia i stawanie się osobą zintegrowaną w 4 wymiarach:

• fizjologicznym

• w koncepcji siebie

• pełnionych ról

• współzależności

5. etapy procesu pielęgnowania

• zbieranie danych (obiektywnych i subiektywnych) o zachowaniach będących wynikiem uruchomienia mechanizmów obronnych związanych z czterema zakresami adaptacji

• Roy zwraca szczególną uwagę na umiejętna obserwację, gromadzenia danych

• gromadzenie danych o działających bodźcach (zew. i wew.), które wywołały określone zachowania - rozpoznanie szczególnie efektywnych reakcji na bodźce i takie, które sprzyjały reakcji na bodźce oraz rozpoznanie czynników wpływających na te reakcje, np. kulturowe, rodzinne, związane z etapem rozwojowym, związane z procesami poznawczymi

• diagnoza pielęgniarka - wynik analizy zebranych danych, polegających na rozpoznaniu poziomu adaptacji jednostki
  ujmowanie diagnozy pielęgniarskiej przez Roy to np.:

• określenie rodzaju działających bodźców (np. ból w klatce piersiowej z braku nieutlenowanego mięśnia)

• reakcja w zakresie jednego lub kilku zakresów w adaptacji (np. niemożność wypełnienia roli pracownika z powodu ograniczenia aktywności fizycznej)

• ustalenie celów procesu pielęgnowania - określenie pożądanych zachowań, które pozwolą człowiekowi na osiągnięcie możliwie pełnej adaptacji oraz określenia czasu ich osiągnięcia

• interwencje pielęgniarskie - odpowiednie oddziaływanie na bodźce, na ich potęgowanie lub eliminowanie, minimalizowanie ich działania, utrzymywaniu lub zmianie w zależności od ich rodzaju i wpływu jaki wywierają na człowieka

• realizacja planu powinna prowadzić do podniesienia zdolności jednostki do radzenia sobie z bodźcami niepożądanymi oraz osiągnięcia stanu adaptacji

• ocena końcowa - porównanie osiągniętych przez człowieka zachowań z założonym poziomem adaptacji i na dokonaniu ewentualnych modyfikacji wcześniejszych etapów w procesie pielęgnowania

8. Model Nancy Roper

1. skoncentrowany na aktywnościach życiowych, podejmowanych przez pacjenta oraz wspólne rozpoznanie z pacjentem aktualnych i potencjalnych problemów

2. najważniejsze w tym modelu to zebranie informacji, następnie wspólnie z pacjentem dokonanie weryfikacji informacji, ważne jest komunikowanie się z pacjentem

3. zastosowanie w opiece nad pacjentami psychicznie chorymi, w mniejszym zakresie w schorzeniach somatycznych oraz w otwartej opiece zdrowotnej

4. charakterystyczne elementy:

• aktywności życiowe (podejmowane indywidualnie przez człowieka)

• utrzymanie bezpiecznego środowiska (fizyczne i psychiczne)

• komunikowanie się (werbalne i pozawerbalne)

• oddychanie

• jedzenie i picie

• wydalanie

• utrzymywanie czystości osobistej i ubrania

• kontrolowanie temp. ciała

• poruszanie się

• praca i rozrywka (czynniki rozwoju człowieka)

• wyrażanie seksualności (zależne od wieku, silne związane z osobowością)

• sen

• umieranie (jako proces)

• długość życia (podążanie do śmierci)

• ciągłość, na którą składają się zależności i niezależności (powiązane z długością życia)

czynniki wpływające na aktywności życiowe - występują we wzajemnych relacjach:

→ fizyczne

→ psychologiczne

→ socjologiczne

→ środowiskowe

→ polityczno - ekonomiczne

• indywidualność życiowa - swojego rodzaju produkt wpływający na aktywności życiowe; może wyrażać się w tym, jak osoba wykonuje poszczególne aktywności życiowe, jak często i gdzie, kiedy i dlaczego w taki sposób te aktywności podejmuje, co o nich wie, które z tych aktywności stanowią dla niej wartość i co przeżywa wykonując je i jaką przyjmuje postawę w stosunku do nich

• zindywidualizowane pielęgnowanie - w jakiej relacji jest model w stosunku do zindywidualizowanego pielęgnowania; model ten powinien determinować fazy indywidualnego pielęgnowania by zapobiec rutynie, by brać zawsze pod uwagę indywidualność pacjenta i jego możliwości podejmowania aktywności życiowych

5. Nancy Roper była zwolenniczką aktywnego włączania pacjenta w proces pielęgnowania → przed realizacją poszczególnych faz pielęgnowania, pielęgniarka powinna uzyskać odpowiedź na pytania:

• gdzie pacjent znajduje się na linii zależność - niezależność w okresie poszczególnych aktywności życiowych?

• dlaczego jest w tym punkcie, czym to jest spowodowane?

• gdzie powinien być?

• czy trzeba pomóc pacjentowi zaakceptować przesunięcie w kierunku niezależności?

• w jaki sposób może zostać oceniona lub zmierzona?

6

• zachowanie diety zgodnie z tym, co zaleca lekarz

• wprowadzanie urozmaiceń do diety

• regularność podawanych posiłków

• nie przerywanie posiłku choremu

ważne dla modelu pielęgnowania

potrzeby biologiczne

potrzeby

psycho - społeczne

---