1. Pojęcie administracji publicznej i jej konstytucyjne umocowanie

Pojęcie administracji publicznej

Administracja publiczna funkcjonuje w obrębie systemu społeczności zorganizowanej w państwo, z jego instytucjami i obowiązującym systemem uregulowań prawnych. Instytucje administracji publicznej (państwowej i samorządowej) zawsze funkcjonują w określonym systemie społecznym i politycznym; podlegają też uregulowaniom prawnym - w tym konstytucyjnym, właściwym dla tego systemu.

Administracja publiczna jest systemem instytucji (organów i jednostek organizacyjnych) działających wedle przyjętych założeń organizacyjnych.

W systemie administracji publicznej w Polsce po roku 2000 wyróżnić można dwie części składowe:

• strukturę administracji państwowej

• strukturę administracji samorządowej.

Obie te części podlegają dwóm różnym reżimom prawnym i mają istotnie zróżnicowany status konstytucyjny. Organy administracji państwowej są częścią składową organizacji wyposażonej w atrybut suwerenności na danym terytorium. Wynika z tego swoista nadrzędność państwowej administracji publicznej i korzystanie przez nią z możliwości nadzoru nad samorządem.

Cechą administracji samorządowej jest jej powiązanie z podziałem terytorialnym. Poszczególne organy administracji samorządowej charakteryzują się ograniczeniem zakresu ich właściwości miejscowej do jednostek podziału terytorialnego państwa i ich społeczności.

Cechy tej właściwości: względna autonomia (niezależność od analogicznych organów innych jednostkach terytorialnych) oraz uzależnienie administracji samorządowej w danej jednostce terytorialnej od społęczności tej jednostki.

Konstytucja RP z 2.04.1997 zawiera kilka istotnych prawnych wyznaczników pozycji ustrojowej, organizacji i zasad funkcjonowania administracji publicznej w polskim ładzie konstytucyjnym.

1. zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2)

2. zasada legalizmu działania organów władzy publicznej (art. 7)

3. zasada podziału i równowagi władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej (art. 10 ust. 1)

4. zasada decentralizacji władzy publicznej (art. 15)

2. Administracja publiczna w kontekście zasady państwa prawnego

Państwo prawne:

Zasada demokratycznego państwa prawnego odniesiona do działania administracji publicznej sprowadza się, w pierwszej kolejności, do założenia, iż organy i instytucje tejże administracji mogą podejmować czynności (działania) urzędowe wówczas, gdy przepisy obowiązującego w państwie prawa nakazują lub upoważniają do podjęcia określonych działań. Organy administracji publicznej muszą zatem działać na podstawie i w ramach przyznanych im uprawnień.

Prawne konsekwencje obowiązywania konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego:

• Wymóg ten stanowi treść zasady praworządności, statuującej regułę działania tylko na podstawie i tylko w ramach prawnie określonych kompetencji.

• Zasad demokratycznego państwa prawnego obejmuje swą treścią również wymóg ochrony zaufania obywateli wobec państwa i jego organów. Wymóg ten zakłada zachowanie przez organy administracji publicznej minimalnej uczciwości w stosunku do obywateli.

• Innym wymogiem, wyprowadzonym w orzecznictwie konstytucyjnym z zasad państwa prawnego, jest zakaz retroakcji. Oznacza on zakaz stanowienia i stosowania w działaniach organów administracji publicznej przepisów prawnych działających z mocą wsteczną.

• Vacatio legis - czas na obywateli na zapoznanie się z nowo wydanymi przepisami prawa.

• Administracja publiczna i jej organy winny respektować regułę ochrony praw nabytych, która oznacza, iż uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub zmodyfikowane w sposób niekorzystny dla podmiotu prawa.

• Wymóg określoności prawa. Dotyczy on zwłaszcza stanowienia aktów prawnych. Przepisy prawne winny być stanowione w postaci na tyle zrozumiałej i jednoznacznej, by ich adresaci mogli bez trudu określić prawne konsekwencje regulowanego postępowania.

• Reguła proporcjonalności (określana też jako zakaz nadmiernej ingerencji). Zakaz nadmiernej ingerencji oznacza, że przewidziane przez prawo wkraczanie przez organy publiczne w sfery działalności obywateli i ich zbiorowości winno pozostawać w ramach usprawiedliwionych wyłącznie celem takiej ingerencji i w możliwie najskromniejszym zakresie ograniczać wolność i korzystanie z praw podmiotowych obywateli.

• Zawarty w art. 2 Konstytucji postulat „urzeczywistnienia sprawiedliwości społecznej” powoduje, iż wśród możliwych wykładni i dróg stosowania przepisów prawa należy preferować te, które w wyższym stopniu odpowiadają poczuciu sprawiedliwości społecznej.

3. Administracja publiczna w konstytucyjnym systemie podziału i równowagi władz.

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. statuuje zasadę podziału władz w art. 10 ust.1 i kojarzy ją z równorzędnie traktowaną zasadą równowagi władz. Wedle wspomnianego tu przepisu Konstytucji „ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej”. Warto zwrócić uwagę iż generalna formuła konstytucyjna nie wymienia expressis verbis administracji publicznej, czy zawężając administracji rządowej jako kategorii organów partycypującej wprost i bezpośrednio w konstytucyjnym podziale władz i będącej elementem konstytucyjnego systemu ich równowagi. Nie oznacza to jednak, że kategoria administracji rządowej jest kategorią pozakonstytucyjną. Występuje ona bowiem w tytule rozdziału V Konstytucji RP w postaci składnika łącznie potraktowanej nazwy tegoż rozdziału: „Rada Ministrów i administracja rządowa”.

Dla administracji publicznej istotny jest art.146 ust.3 Konstytucji RP. Postanowienie to oddaje w gestię RM kierowanie całą administracją rządową. Konstytucja nie posługuje się co prawda określeniem RM jako naczelnego organu administracji rządowej ani też jako naczelnego organu wykonawczego i zarządzającego. Można jednak przyjąć że RM reprezentuje kategorię organów administracji rządowej, w ramach konstytucyjnego układu podziału i równowagi władz.

Struktura administracji rządowej w RP podlegała wielu przeobrażeniom. Unormowania konstytucyjne cechował w tym zakresie duży stopień ogólności. Pozwalało to na zróżnicowane kształtowanie ustawowych i pozaustawowych unormowań struktury administracji rządowej i relacji pomiędzy poszczególnymi jej ogniwami, jak też na zróżnicowane kształtowanie zasad funkcjonowania administracji centralnej i terenowej.

Konsekwencją zasady podziału władzy państwowej i umiejscowienia organów administracji państwowej w przedziale władzy wykonawczej jest predyspozycja tych organów do podejmowania czynności o charakterze wykonawczym. Nie jest pożądane powierzanie organom administracji samoistnych funkcji stanowienia prawa, właściwych dla organów władzy ustawodawczej, ani też funkcji rozstrzygania sporów prawnych, charakterystycznych dla władzy sądowniczej.

4. Administracja w starożytności i monarchii absolutnej.

a)Administracja w Starożytności

Termin administracja narodził się w starożytnym Rzymie, a w żywych językach europejskich występuje od średniowiecza.

W istniejących w cywilizacjach starożytnych typach organizacji państwa działania administracji traktowane były jako wykonywanie poleceń władcy-suwerena, często utożsamianego z bogiem lub będącego jego ziemskim przedstawicielem. Ówcześni urzędnicy byli sługami - całkowicie zależnymi i posłusznymi wykonawcami wszystkich poleceń panującego. Taki model, z niewielkimi modyfikacjami, przetrwał w azjatyckich państwach średniowiecznych. Z kolei w Europie Zachodniej, budowanej na fundamentach judeochrześcijańskich, feudalny model stosunków społeczno-politycznych niwelował znaczenie władcy-suwerena. Temu procesowi towarzyszył wzrost roli lokalnych możnowładców, którzy tworzyli własny aparat urzędniczy.

Administracja w starożytności miała charakter scentralizowany i monokratyczny. W większości starożytnych imperiów istniał rozbudowany aparat urzędniczy. Miał on charakter elitarny.

Republika rzymska

W republice rzymskiej obowiązywała specyficzna forma kolektywnego działania urzędników określana mianem magistratury. Około 494 roku p.n.e. utworzono urząd trybuna ludowego.

Szczególną rolę odgrywały w republice dwa urzędy: kwestorów (skarb państwa) i cenzorów (spis stanu majątkowego). W 445r. p.n.e. powstał urząd trybuna wojskowego, następnie powołano kolejne urzędy: pretorów (sprawy sądowe) i edylów (bezpieczeństwo). Upadek Cesarstwa rzymskiego spowodował zatrzymanie rozwoju administracji

Egipt

W Królestwie Egiptu ze względu na rozległy obszar terytorialny konieczne było utworzenie urzędów w różnych jego częściach. Królestwem Egiptu zarządzało dwóch wysokich urzędników. Obaj bezpośrednio współpracowali z władzami lokalnymi.

Starożytne państwa przyjęły dwa zasadnicze modele budowania ośrodka władzy w państwie.

• Despotyczny (w imperiach pozaeuropejskich) - centrum władzy politycznej i religijnej znajdowało się w rękach wąskiej elity skupionej wokół władcy.

• Charakter republikański (w państwach greckich i imperium rzymskim).

b) Monarchia absolutna

W erze monarchii absolutnych następował proces centralizacji władzy państwowej, oznaczający m.in. budowanie wyspecjalizowanych i zhierarchizowanych struktur urzędniczych, opartych na zasadzie całkowitego posłuszeństwa woli króla. O ewolucji postrzegania roli administracji świadczą próby racjonalizowania jej organizacji - budowania jednolitego aparatu urzędniczego - oraz wysiłki mające na celu poddanie urzędników bezosobowemu prawu, stanowionemu przez władcę-suwerena.

Postępujący do końca XVIII wieku rozwój doktryn liberalnych, odwołujących się do zasady suwerenności narodu, trójpodziału władzy i konstytucjonalizmu, radykalnie odmienił oblicze administracji państwowej. Od tej pory urzędnik był sługą państwa. Celem działań urzędników stało się dbanie o interes publiczny. W okresie tym nasila się dążenie do profesjonalizacji zawodu urzędnika. Administracja miała cechować się przede wszystkim racjonalnym zorganizowaniem, skutecznością działania i bezosobowością.

• rozbudowana struktura państwa, administracji skarbowej;

• rozdzielenie administracji od sądownictwa;

• wzmocnienie władzy monarchy- stanowił prawo, wymierzał sprawiedliwość, ściągał podatki;

• scentralizowany aparat państwowy z fachowymi urzędnikami;

• sprawny aparat biurokratyczny;

• silna armia;

• dążenie od uniezależnienia monarchii od kościoła;

• osłabienie władzy możnowładców;

• nowe instytucje z usuwalnymi urzędnikami (kancelarie stanu, narodowe);

• aparat państwowy oparty na zasadach centralizmu i biurokratyzmu.

5. ADMINISTRACJA WEBEROWSKA

Niemiecki socjolog M. Weber był twórcą teorii biurokracji opierającej się na zasadach wyodrębnionej, zawodowej służby cywilnej, rekrutowanej i mianowanej na podstawie kompetencji zawodowych, politycznie neutralnej, która wykonuje swoje administracyjne zadania w sposób ciągły i systematyczny.

Weber stwierdził, że istnieją trzy typy władzy:

• charyzmatyczna (odwołanie się do charyzmatycznego przywództwa)

• tradycyjna (wywodzona z tradycji sprawowania władzy i przywództwa)

• racjonalna/legalna

Z idei władzy racjonalnej/legalnej Weber wyprowadził podstawowe zasady biurokracji idealnej:

• hierarchiczność - biurokratyczna organizacja oparta zostaje na zasadzie hierarchiczności, urzędnik podporządkowuje się decyzjom przełożonego, przysługuje mu jednak prawo odwołania się i zażalenia na jego decyzję;

• depersonalizacja - władza urzędnika i obowiązek podporządkowania się jej przez obywatela wynika ze sprawowanego przez niego urzędu nie zaś z jego cech osobistych, praca urzędnika jest jego stałym i podstawowym zajęciem;

• bezosobowe przepisy podstawą działania - precyzyjne rozgraniczenie - za pomocą norm prawnych oraz zasad organizacyjnych - zakresu uprawnień i obowiązków poszczególnych urzędników oraz urzędów, ma służyć wykluczeniu możliwości wzajemnego ingerowania urzędników w swoje uprawnienia w trakcie wykonywania powierzonych ich zadań;

• kwalifikacje formalne podstawą zatrudnienia i awansu - rekrutacja na stanowiska urzędnicze opiera się na kryteriach formalnych kwalifikacji. Nominacje i awanse regulowane są przepisami. Na wynagrodzenie duży wpływ ma staż pracy;

• specjalizacja i podział pracy - precyzyjny podział uprawnień i zadań, oparty na normach prawa ma służyć ograniczeniu do minimum zakresu dyskrecjonalnego działania urzędnika;

• skuteczność - wysoki poziom specjalizacji, kwalifikacje zawodowe urzędników oraz depersonalizacja ich działania stanowią gwarancję skuteczności działania biurokracji.

W rozumieniu teorii biurokracji urzędnik:

• zabiega o prestiż społeczny wynikający z tytułu wykonywanej przez niego pracy i zwykle udaje mu się go osiągnąć,

• jest mianowany przez swoich zwierzchników,

• regularnie otrzymuje gratyfikację finansową z tytułu wykonywanej pracy oraz świadczenia emerytalne,

• podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia nie jest zakres wykonywanej pracy, ale pozycja zajmowana w strukturze aparatu urzędniczego oraz dodatek za staż pracy,

• znajduje się w hierarchicznie zorganizowanej strukturze biurokratycznej.

Wszystkie z przedstawionych cech systemu biurokratycznego wystąpiły w aparacie zarządu monarchii absolutnej.

6. Co to jest nowe zarządzenie publiczne?

U podstaw nowego podejścia do organizacji i kierowania sektorem publicznym leży krytyka tradycyjnego modelu biurokracji.

Termin nowego zarządzania publicznego opisuje typ reform administracyjnych, podejmowanych w myśl działania mechanizmów i instrumentów charakterystycznych dla organizacji sektora prywatnego. W jego ramach ukształtowało się wiele koncepcji, spośród których do najważniejszych należy zaliczyć:

• menedżeryzm,

• rynkowo zorientowaną administrację publiczną,

• rząd przedsiębiorczy,

• zarządzanie biznesowe.

Wspólne dla tych koncepcji jest przekonanie o konieczności zastąpienia tradycyjnego modelu administracji publicznej przez administrację zorientowaną na osiąganie rezultatów.

Warunkami zaistnienia administracji zorientowanej na osiąganie rezultatów są m.in.:

• elastyczna polityka kadrowa,

• wprowadzenie systemu wynagradzania urzędników służby cywilnej według kryteriów efektywności działania,

• precyzyjne określenie celów i zadań instytucji publicznych oraz wypracowanie mierników służących ocenie ich realizacji.

Postulaty:

• decentralizacja władzy,

• deregulacja monopoli,

• wycofanie się władzy publicznej z bezpośredniego świadczenia usług publicznych,

• tworzenie quasi-rynków usług publicznych.

Procesy charakteryzujące nowe zarządzanie publiczne:

• rozdzielenie ról klienta (odbiorcy usługi) od dostarczyciela usług,

• promowanie kontraktowania usług publicznych,

• zorientowanie na osiąganie wyników,

• uelastycznienie płacy i warunków pracy,

• rozdzielenie efektywności politycznej od zarządzania operacyjnego,

• wprowadzenie elementów rynkowych i quasi-rynkowych do administracji publicznej,

• zorientowanie działań na klienta,

• wypracowanie przez rząd regulacji określających sposób świadczenia usług i ich standard.

7. Instytucje państwowe i samorządowe I Rzeczpospolitej:

1. Parlament

Centralnym ośrodkiem władzy państwowej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów był Sejm Walny. Zwoływany miał być co 2 lata na sześć tygodni sejm zwykły z możliwością wydłużenia obrad, a w wyjątkowych sytuacjach król mógł zwołać sejm nadzwyczajny na okres dwóch tygodni. Ukształtował się on pod koniec XV wieku i stopniowo przejmował od króla najważniejsze uprawnienia władcze w państwie.

Po unii lubelskiej - sejm składał się z dwóch izb: senatu i izby poselskiej, które wraz z królem tworzyły tzw. trzy stany sejmujące. W senacie zasiadali w podwójnej liczbie centralni urzędnicy koronni i litewscy, urzędnicy samorządowo-terytorialni oraz arcybiskupi i biskupi. W izbie poselskiej zasiadali wybrani na sejmikach wojewódzkich i ziemskich posłowie szlacheccy.

W Rzeczypospolitej Obojga Narodów wykształciły się oprócz sejmu walnego inne jego rodzaje: konwokacyjny i koronacyjny. Niekiedy wymienia się także elekcyjny.

2. Władza króla

Na skutek zmieniającej się roli instytucji ustrojowych państwa, a przede wszystkim sejmu, od połowy XVI wieku następował proces stopniowego ograniczania samodzielności i zakresu uprawnień władzy królewskiej. Ograniczenia te dotyczyły czterech płaszczyzn: prawodawczej, wykonawczej, sądowniczej i wojskowej.

3. Sejmiki i sądy szlacheckie

Sejmiki i sądy ziemskie należały do samorządu lokalnego.

W praktyce funkcjonowania sejmików, ze względu na materię podejmowanych spraw, uformowało się kilka jego rodzajów:

• przedsejmowy (wysłuchanie legacji króla i zwołaniu sejmu, wybór posłów na sejm i przygotowanie instrukcji),

• relacyjny (wysłuchanie sprawozdania posłów z sejmu i określenie sposobu realizacji uchwał sejmowych w swoim terenie),

• elekcyjny (wybór kandydatów na opróżniony urząd sędziego ziemskiego, z których jeden nominował króla),

• kapturowy od 1572 roku (wybór władz konfederacji i sądu kapturowego na czas bezkrólewia),

• deputacki od 1568 i 1581 roku (coroczny wybór deputata),

• gospodarczy (m.in. podejmowanie uchwał w sprawie ziemi).

Samorządowy charakter miały także sądy szlacheckie (ziemskie i podkomorskie).

Obok sędziów ziemskich, istniała stała instytucja sądowa - sąd grodzki.

4. Urzędy centralne i lokalne

Administracja Rzeczypospolitej Obojga Narodów składała się z urzędników państwowych i ziemskich.

Urzędy centralne - do urzędów centralnych należeli dygnitarze koronni i nadworni, wchodzący w skład senatu, nazywani najczęściej ministrami.

• Marszałek wielki koronny administrował dworem królewskim, był mistrzem ceremonii, wykonywał sądownictwo karne w miejscu pobytu króla, określał ceny żywności w miejscu stacjonowania dworu królewskiego. Od połowy XV wieku ogłaszał tzw. artykuły marszałkowskie oraz dysponował strażą marszałkowską.

• Kanclerz koronny i jego zastępca podkanclerzy kierowali kancelarią koronną. Mieli też prawo i obowiązek kontroli, czy akty prawne wychodzące z kancelarii nie są sprzeczne z prawem. Prowadzili również politykę zagraniczną.

• Podskarbi koronny i podskarbi nadworny zarządzali skarbem królewskim.

• Hetman wielki koronny (od początku XVI wieku) był dowódcą wojsk zaciężnych. Wraz ze swoim zastępcą hetmanem polnym wydawał przepisy wojskowo-sądowe.

Urzędy i urzędnicy lokalni - administracja lokalna mimo licznych urzędów była słabo rozwinięta.

• Wojewodowie i kasztelani (jednocześnie senatorowie) - Odgrywali najważniejszą rolę.

Ich zadaniem było:

• doprowadzanie pospolitego ruszenia do miejsca koncentracji,

• ustalanie taks wojewodziańskich,

• nadzór nad prawidłowym stosowaniem miar i wag,

• wykonywanie jurysdykcji sądowej nad Żydami.

• Urzędnikiem królewskim w terenie był starosta, który wykonywał funkcje administracyjne, sądowe i policyjne do XVI wieku dożywotnio. Później szlachta stopniowo ograniczała funkcje.

Mianował:

• podstarostę,

• burgrabiego,

• sędziego grodzkiego, itp.

• Inne urzędy: chorąży, sędzia ziemski, stolnik, podczaszy, itp.

Wszystkie urzędy były sprawowane dożywotnio, ale nie dziedziczne.

Nie wykształcił się, przynajmniej do połowy XVIII wieku, aparat urzędniczy. Państwo zarządzane było przez wyodrębnione terytorialnie organizmy mające tylko poczucie ogólnopaństwowej i stanowej więzi poprzez tradycję, sejm i osobę elekcyjnego władcy. System ten był silnie zdecentralizowany, a instytucje ustrojowe mało efektywne w warunkach zewnętrznego zagrożenia państwa.

5. Podział terytorialno-administracyjny

Struktura administracyjno-terytorialna Korony była rezultatem ewolucyjnych procesów sięgających średniowiecza.

8. Administracja Publiczna w II RP

System administracji II Rzeczypospolitej wypracowany już w pierwszych latach odbudowy państwa polskiego oparł się na unitarnej koncepcji państwa i administracji.

W okresie II Rzeczypospolitej cechy tymczasowości wykazywała organizacja rządu i administracji centralnej, wynikająca z dekretu Rady regencyjnej z 3 stycznia 1918 roku.

Podobny charakter miał podział na województwa wprowadzony w 1919 roku, obowiązujący do końca z modyfikacją w 1939 roku. Nie uregulowano również problemu samorządu wojewódzkiego, który poza pomorskim i poznańskim nie funkcjonował w praktyce na terytorium RP.

Potrzeby funkcjonowania unitarnego państwa wymuszały jednak dążenie do ujednolicenia aparatu administracji. Wyodrębniono: administrację centralną i lokalną (rządowa [administracja ogólna i specjalna] i samorządowa). Administracja rządowa (zespolona i niezespolona) miała wyraźne cechy centralizmu biurokratycznego.

a) Administracja centralna

Rada Ministrów stanowiła organ kolegialny pod przewodnictwem prezesa Rady Ministrów.

Do jej kompetencji należało:

• uzgadnianie działalności poszczególnych ministrów,

• rozpatrywanie sprawozdań poszczególnych ministrów,

• zatwierdzanie statutów organizacyjnych ministerstw.

Wypełniała funkcje administracyjne poprzez wydawanie zarządzeń, podejmowanie uchwał i wydawanie aktów administracyjnych. Organem wewnętrznym było prezydium.

Obok ministra i ministerstw istniało również wiele urzędów centralnych. Funkcjonowały one do czasu wejścia w życie konstytucji z 17 marca 1921 roku niezależnie od ministrów. Należały do nich np. Główny Urząd Miar, Główny Urząd Pracy.

b) Podział administracyjny i terenowe organy administracji ogólnej

Organy terenowe administracji ogólnej zostały usytuowane w powiecie i województwie. W gminach miejskich i wiejskich funkcje władz administracyjnych powierzono organom samorządu terytorialnego. Organem administracji ogólnej pierwszej instancji był starosta, a drugiej wojewoda.

Wojewoda (mianowany przez prezydenta na wniosek Rady Ministrów, zgłoszony przez ministra spraw wewnętrznych) - działał w podwójnej roli: przedstawiciela rządu i kierownika administracji ogólnej. Pełnił nadzór nad prasą, stowarzyszeniami, zgromadzeniami i samorządem. Z mocy konstytucji marcowej w realizacji zadań administracji ogólnej wojewoda współdziałał z organami kolegialnymi w formie Rady Wojewódzkiej i Wydziału Wojewódzkiego.

Starosta (mianowany przez ministra spraw wewnętrznych) - podlegał służbowo i personalnie wojewodzie. Był przedstawicielem rządu. Jego zadaniem było przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa publicznego. Wykonywał również orzecznictwo karno-administracyjne.

100. Administracja specjalna

Administracja specjalna powstała w wyniku ewolucyjnego rozwoju funkcji państwa i wykonywała istotne, wyodrębnione z administracji ogólnej, zadania na rzecz obywateli i państwa. Większość jej działów została jednak zespolona z administracją ogólną, ale jednocześnie niektóre resorty, ze względu na specjalistyczne zadania, posiadały osobno zorganizowane organy terytorialne niezespolone lub zespolone tylko w części z administracją ogólną. Struktura administracji specjalnej nie pokrywała się na ogół z podziałem administracyjnym państwa i podzielona była na okręgi. Odrębne administracje specjalne posiadały ministerstwa: Spraw Wojskowych, Sprawiedliwości, Skarbu, poczt i Telegrafów, Reform Rolnych i częściowo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Przemysłu i Handlu, Komunikacji oraz Opieki Społecznej.

d) Samorząd terytorialny

Ujednolicona organizacja samorządu terytorialnego wprowadzona została dopiero na podstawie ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego z 1933 roku. Regulowała ona zasady działania i organizację samorządu gminnego (miejskiego i wiejskiego) oraz powiatowego. Ustawa podzieliła organy samorządu terytorialnego na wykonawcze i zarządzające oraz stanowiące i kontrolujące. Jednostkom samorządu terytorialnego przyznano osobowość cywilnoprawną i publicznoprawną.

W skład gmin zbiorowych wchodziły gromady i osady, których organem uchwałodawczym była rada lub zebranie gromadzkie, a organem wykonawczym - sołtys. W gminie wiejskiej organem uchwałodawczym była rada gminna, wybierana w wyborach pośrednich w jawnym głosowaniu. Natomiast organem wykonawczym był zarząd gminy złożony z wójta i ławników. W gminach miejskich wybierano w głosowaniu powszechnym rady miejskie. Te z kolei wybierały zarząd miasta, obejmujący burmistrza wraz z ławnikami. W miastach wydzielonych zarząd miasta składał się z prezydenta i ławników.

Samorząd powiatowy tworzyła wybierana w wyborach pośrednich rada powiatowa jako organ uchwałodawczy. Z wyboru rad pochodził wydział powiatowy, stanowiący organ wykonawczy na czele ze starostą.

9. Administracja Publiczna po 1945 r.

Zerwano z tradycją II RP.

Ewolucja struktury administracji państwowej w okresie Polski Ludowej wyraźnie wskazuje na specyfikę rozwiązań zarówno instytucjonalnych, jak i rodzajów wykonywanych funkcji. Różniło to ją istotnie od administracji Polski przedwojennej i modeli administracji państw zachodnich. Ustanowienie jednolitej scentralizowanej administracji państwa służyło nie tylko wykonywaniu usługowych funkcji wobec państwa i społeczeństwa, ale przede wszystkim zarządzaniu gospodarką i społeczeństwem, prowadząc w konsekwencji do postępującego narastania zadań podejmowanych przez administrację państwową, przekraczających zdolności kompetencyjne instytucji i urzędników państwowych.

W rezultacie powodowało to niską efektywność administracji państwa i kształtowanie się mechanizmów biurokratycznych wewnątrz niej i w relacjach ze społeczeństwem.

W okresie PRL nie uregulowano wyraźnie statusu urzędników administracji państwowej, których pozycja i awans były uzależnione w dużym stopniu od kwalifikacji politycznych. Dopiero ustawa z dnia 16 września 1982 roku uregulowała kompleksowo status urzędników państwowych i zasady pragmatyki służbowej,

a) Administracja centralna

19 lutego 1947 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę konstytucyjną o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, tzw. Małą Konstytucję. Wprowadzała ona podział władz, stanowiąc, m.in. że najwyższymi organami Rzeczypospolitej w zakresie władzy wykonawczej są: Prezydent, Rada Państwa (prezydent jako przewodniczący, marszałek sejmu, wicemarszałkowie, ewentualnie naczelny dowódca Wojska Polskiego) i rząd.

Prezydent sprawował władzę za pośrednictwem ministrów oraz przewodnicząc Prezydium Rządu (premier i jego zastępcy, podsekretarz stanu oraz niestali członkowie). Prezydium było likwidowane i przywracane na przestrzeni lat.

Na podstawie konstytucji z 22 lipca 1952 roku do naczelnych organów administracji państwowej zaliczono: rząd, premiera i ministrów oraz przewodniczących komisji i komitetów, pełniących funkcję naczelnych organów administracji państwowej.

Rada Ministrów była najwyższym organem w systemie organów administracji państwowej. Ministrowie stanowili jednoosobowy organ stojący na czele resortu, posiadającego status naczelnego organu administracji państwowej.

Specyficzną cechą centralnej administracji państwa socjalistycznego była rozbudowa centralnej administracji gospodarczej. Charakter naczelnych organów administracji miały różnego rodzaju komisje i komitety. Do organów administracji centralnej należały urzędy centralne nie będące naczelnymi organami administracji.

System administracji centralnej był silnie rozbudowany i scentralizowany.

b) Terenowe organy władzy i administracji państwowej

Ostateczne zerwanie z tradycją okresu międzywojennego w tej dziedzinie przyniosła ustawa z 20 marca 1950 roku, która zniosła wspomniany dualizm administracji terenowej i zlikwidowała samorząd terytorialny.

W rezultacie przeprowadzonych w trzech fazach zmian, stworzono nowy system podziału kraju na 49 województw, zniesiono trójszczeblową strukturę administracji i rad narodowych oraz ustanowiono jednoosobowe organy administracji terenowej w postaci wojewodów, naczelników miast, dzielnic i gmin. Prezydia rad stały się po reformie organami wewnętrznymi rad narodowych. Podstawową jednostką terytorialną stała się gmina, a gminna rada narodowa podstawowym organem władzy państwowej i samorządu społecznego.

10. Administracja w systemie politycznym

Postulat rozdziału polityki i administracji

W USA administracja publiczna powstała jako szczególna gałąź nauk politycznych,

Postulat oderwania administracji publicznej powstał właśnie w USA i miał związek z tzw. systemem łupów, tj. obsadzanie stanowisk przez politycznych zwolenników prezydenta.

Polityczna neutralność, czy też apolityczność administracji publicznej w części państw europejskich była już wówczas uznanym standardem. Służba cywilna miała służyć przede wszystkim państwu, a nie ekipom politycznym.

Administracja publiczna powinna być jak najbardziej oddzielna od polityki.

Współczesne trudności w przeprowadzeniu rozdziału polityki i administracji

Zasadę rozdziału polityki i administracji ugruntowała nauka o administracji publicznej w okresie międzywojennym. Odnosi się zarówno do państw demokratycznych , jak i do państw o ustroju autorytarnym.
Tym bardziej trudności w przeprowadzeniu rozdziału między polityką i administracją muszą występować współcześnie. Złożyło się na to wiele czynników.

Po pierwsze, administracja publiczna działa w ramach określonych rozwiązań ustrojowych. W okresie „realnego socjalizmu” występowały dwa zjawiska. Z jednej strony, istniały obok siebie dwa, odrębne co do zasady, aparaty: partyjny i państwowy. Partia zajmowała się polityką, a aparat państwowy miał za zadanie nadawanie formalnego wymiaru tej polityce. Skutek → brak granicy między polityką a administracją.

Mimo zasadniczej zmiany ustrojowej, dokonującej się od 1989 roku, w świadomości społecznej nie zatarło się całkiem dawne wyobrażenie i przyzwyczajenie do zacierania granicy między polityką a administracją.

11. Co stanowi centralną administrację rządową?

Administracja rządowa jest częścią administracji publicznej, którą tworzą centralne organy władzy państwowej i ich urzędy, a także szereg instytucji ogólnokrajowych i terenowych, realizujących zadania publiczne na rzecz indywidualnych obywateli i podmiotów zbiorowych.

Struktura administracji publicznej ma charakter dwuszczeblowy.

System ten tworzą:

• centrum rządowe (Rada Ministrów i struktury ją obsługujące [Kancelaria Premiera, Rządowe Centrum Legislacyjne, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych]),

• ministerstwa,

• urzędy centralne,

• państwowe jednostki organizacyjne (agencje, fundusze),

• terenowa rządowa administracja ogólna (wojewoda i jego urząd),

• terenowe organy administracji zespolonej,

• terenowe organy administracji niezespolonej.

Administracja rządowa działa w sferze politycznej i wykonawczej.

a) sfera polityczna - obejmuje poziom decyzyjny - odpowiedzialny za:

• formułowanie i ustanawianie polityk publicznych,

• stanowienie norm regulujących funkcjonowanie danej dziedziny życia społeczeństwa,

• podejmowanie rozstrzygnięć władczych odnoszących do spraw obywateli lub osób prawnych tam, gdzie wymaga tego prawo.

Funkcja - obsługiwanie osób i ośrodków, które posiadają mandat do kreowania polityki państwowej i jej realizowania.

b) sfera wykonawcza - obejmuje całokształt działań organizacyjnych, służących faktycznemu zrealizowaniu zadań, określonych w politykach publicznych, aktach normatywnych lub niezbędnych dla egzekucji decyzjach administracyjnych.

Organizacja centralnego szczebla administracji rządowej została ukształtowana przez pakiet 12 ustaw reformujących centrum gospodarki rządu w 1996r.

12. Skutki Reformy Centrum Administracyjno - Gospodarczego Rządu /CADGR/

Efektem owej reformy była znaczna decentralizacja (120 kompetencji tzw. organu założycielskiego przekazano wojewodom). Wojewodowie otrzymali także uprawnienia prywatyzacyjne wobec 1300 przedsiębiorstw. Ograniczono uprawnienia organów centralnych w stosunku do wielu terenowych organizacji administracji specjalnej podporządkowując je wojewodom.

Najważniejsze zmiany:

• Umocnienie pozycji Prezesa Rady Ministrów.

• Ustanowienie jasnych zasad funkcjonowania Rady Ministrów.

• Likwidacja części branżowych podziałów i struktur zarządzania (np. Ministerstwo Przemysłu i Handlu).

• Nowe określenie roli ministra jako urzędu pełniącego rolę regulacyjną, działającego poprzez analizy, programy, inicjowanie regulacji prawnych; odejście od zaangażowania ministrów w realizację uprawnień zarządczych.

• Instytucjonalizacja systemu kreowania długo- i średniookresowych strategii gospodarczych przez Ministerstwo Gospodarki i Rządowe Centrum Studiów Strategicznych.

• Uporządkowanie spraw dotyczących własności państwowej i prywatyzacji poprzez skupienie praw własnościowych w rękach Ministra Skarbu Państwa.

• Umocnienie roli ochrony konsumenta poprzez likwidację Urzędu Monopolowego i utworzenie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta.

• Uporządkowanie kompetencji Ministra Finansów.

• Utworzenie Komitetu Integracji Europejskiej.

13. Drogi powołania Rady Ministrów

I krok - Pierwszy krok należy do prezydenta. Desygnuje on (wyznacza) wybraną przez siebie osobę na premiera nowego rządu. Choć teoretycznie prezydent może wyznaczyć, kogo zechce, w politycznej praktyce misję sformowania rządu powierza przedstawicielowi partii, która wygrała wybory, lub - jeśli uformowała się już w Sejmie większościowa koalicja - wskazanemu przez nią politykowi. W ciągu 14 dni od dymisji poprzedniego gabinetu nowy premier musi przedstawić głowie państwa skład swojego rządu. Prezydent powołuje Radę Ministrów i w tym momencie może już ona rozpocząć pracę.

Rząd musi jednak jeszcze uzyskać wotum zaufania od Sejmu, czyli zostać zaakceptowany przez posłów. W ciągu kolejnych 14 dni premier wygłasza w Sejmie exposé (to znaczy prezentuje swój program) i przedstawia rząd. Sejm przeprowadza debatę, w której kluby i koła poselskie informują, czy zamierzają poprzeć rząd, wstrzymać się od głosu, czy też są mu przeciwne. Następnie w głosowaniu Sejm podejmuje bezwzględną większością głosów decyzję o udzieleniu Radzie Ministrów wotum zaufania. Jeżeli wynik głosowania jest dla rządu pomyślny, procedura powoływania rządu się kończy. Gdy natomiast Rada Ministrów nie uzyska poparcia Sejmu, jest obowiązana podać się do dymisji. Taka sytuacja może się zdarzyć, gdy skonfliktowany z Sejmem prezydent demonstracyjnie desygnuje na premiera kandydata nie akceptowanego przez parlamentarną większość albo gdy kluby poselskie nie są w stanie porozumieć się i stworzyć większościowej koalicji. Dymisja rządu oznacza przejście do drugiego etapu procedury powoływania Rady Ministrów.

II krok - Drugi krok należy do Sejmu. Kandydatów na premiera mogą zgłaszać grupy składające się z co najmniej 46 posłów. Aby zostać premierem, kandydat musi w głosowaniu uzyskać bezwzględną większość głosów. Wtedy, tak jak w pierwszym kroku, nowy premier wygłasza exposé, przedstawia skład swojego rządu, a Sejm w kolejnym głosowaniu decyduje bezwzględną większością głosów, czy udzielić mu wotum zaufania. Gdy tak się stanie, nowy rząd zostaje zaprzysiężony przez prezydenta. Jeżeli nie - drugi etap jest zakończony.

III krok - Trzeci krok znów należy do prezydenta. Wyznacza on nowego premiera (nie ma przeszkód, by była to ta sama osoba co w „pierwszym kroku”), powołuje rząd, który po raz kolejny musi spróbować uzyskać wotum zaufania Sejmu. Tym razem jednak wystarczy do tego zwykłą, a nie bezwzględna większością głosów (to bardzo duża różnica - wyobraźmy sobie, że wynik głosowania wygląda na przykład tak: za rządem - 145, przeciw - 130, wstrzymało się 140 - za rządem opowiedziała się właściwie mniejszość posłów, a jednak uzyska¸ on wotum zaufania!). Jeżeli i teraz rząd nie uzyska poparcia Sejmu, prezydent jest obowiązany rozwiązać parlament.

14. Rola i pozycja Prezesa Rady Ministrów

Według Konstytucji Premier kieruje pracami rządu a także koordynuje i kontroluje prace jego członków. Występuje w podwójnej roli:

Jako przewodniczący Rady Ministrów:

1 Kompetencje organizacyjne

1. reprezentacja Rady Ministrów,

2. kierowanie jej pracami,

3. zwoływanie posiedzeń,

4. ustalanie porządku obrad,

5. przewodniczenie posiedzeniom.

• Kompetencje merytoryczne

1. kierowanie merytoryczną działalnością Rady Ministrów,

2. ponoszenie odpowiedzialności politycznej,

3. decydowanie o składzie Rady Ministrów,

4. koordynowanie i kontrola pracy ministrów i pozostałych członków RM.

Jako naczelny organ administracji rządowej:

• posiadanie kompetencji generalnych - do jego zadań należy wszystko to, co nie jest zastrzeżone dla innych organów (domniemanie kompetencji),

• wydawanie rozporządzeń i zarządzeń,

• podstawowy łącznik administracji rządowej,

• zwierzchnik służbowy wszystkich pracowników administracji rządowej i korpusu służby cywilnej,

• dokonywanie obsady personalnej szeregu organów administracji rządowej,

• nadzór organów centralnych i terytorialnych administracji rządowej.

+ nadzór samorządu w granicach określonych w Konstytucji i ustawach

15. Działy administracji rządowej

Dział administracji rządowej - pojęcie wprowadzone art. 149 Konstytucji RP i dookreślone ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 1997 r. Nr 141, poz. 943). Ustawa weszła w życie 1 kwietnia 1999 r. Jej celem było umożliwienie elastycznego kształtowania składu rządu, a co za tym idzie, wzmocnienie pozycji premiera w rządzie. Prezes Rady Ministrów może dowolnie kształtować liczbę członków Rady Ministrów, przydzielając ministrowi jeden lub więcej działów. Jedynym ograniczeniem jest ustawowy wymóg, by działami: budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe kierował ten sam minister.

W art. 5 ustawa o działach ustanawia następujące działy:

• administracja publiczna

• budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa

• budżet

• finanse publiczne

• gospodarka

• gospodarka morska

• gospodarka wodna

• instytucje finansowe

• informatyzacja

• członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

• kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

• kultura fizyczna i sport

• łączność

• nauka

• obrona narodowa

• oświata i wychowanie

• praca

• rolnictwo

• rozwój wsi

• rozwój regionalny

• rynki rolne

• rybołówstwo

• Skarb Państwa

• sprawiedliwość

• szkolnictwo wyższe

• transport

• turystyka

• środowisko

• sprawy rodziny

• sprawy wewnętrzne

• wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne

• zabezpieczenie społeczne

• sprawy zagraniczne

• zdrowie

16. Rola i uprawnienia wojewody w województwie

Od 1 kwietnia 2009 r. obowiązuje ustawa z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. nr 31, poz. 206).

Na szczeblu wojewódzkim administracją rządową kieruje wojewoda:

• jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,

• jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

• jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

• jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów KPA,

• jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach.

Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, a w szczególności:

5. kontroluje wykonywanie przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych;

6. kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej;

7. zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością;

8. reprezentuje Radę Ministrów;

9. wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa, wynikające z odrębnych ustaw;

10. współdziała z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych;

11. wykonuje inne zadania przewidziane w ustawach oraz ustalone przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów.

Wojewoda dysponuje aparatem wykonawczym w postaci Urzędu Wojewódzkiego oraz zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich.

Jest zwierzchnikiem, m.in.:

• Komendanta Wojewódzkiego Policji,

• Kuratora Oświaty,

• Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii.

Wojewoda ma prerogatywy umożliwiające mu wpływanie na funkcjonowanie administracji niezespolonej. Przede wszystkim powoływanie lub odwoływanie organów tej administracji odbywa się na jego wniosek lub za jego zgodą.

Wojewoda spełnia także funkcje prawodawcze w zakresie prawa miejscowego. Wojewoda ma prawo wydawania rozporządzeń porządkowych niezbędnych dla ochrony życia, zdrowia lub mienia, lub służących zapewnieniu porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

17. Zadania samorządu gminy

Na szczeblu podstawowym zadania administracji publicznej wykonuje gmina. Zadania gminy do zaspokajania potrzeb wspólnot:

• Ład przestrzenny, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody, gospodarka wodna

• Gminne drogi, ulice, mosty, place oraz organizacja ruchu drogowego

• Wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku, urządzenia sanitarne, wysypiska, unieszkodliwianie odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię cieplną i elektryczną oraz gaz

• Lokalny transport zbiorowy

• Ochrona zdrowia

• Pomoc społeczna w tym ośrodki i zakłady opiekuńcze

• Gminne budownictwo mieszkaniowe

• Edukacja publiczna

• Kultura (biblioteki gminne i inne, instytucje kultury oraz ochrona zabytków i opieka nad zabytkami)

• Kultura fizyczna i turystyka (tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe)

• Targowiska i hale targowe

• Zieleń gminna i zadrzewienia

• Cmentarze gminne

• Porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli oraz ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa (wyposażenie i utrzymanie gminnego magazynu przeciwpowodziowego)

• Utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych

• Polityka prorodzinna

• Wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej

• Promocja gminy

• Współpraca z organizacjami pozarządowymi

• Współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw

18. Zadania samorządu powiatu.

Zadania publiczne wykonywane przez powiat obejmują, sprawy:

1) edukacji publicznej,

2) promocji i ochrony zdrowia,

3) pomocy społecznej,

4) polityki prorodzinnej,

5) wspierania osób niepełnosprawnych,

6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,

7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

8) kultury fizycznej i turystyki,

9) geodezji, kartografii i katastru,

10) gospodarki nieruchomościami,

11) administracji architektoniczno-budowlanej,

12) gospodarki wodnej,

13) ochrony środowiska i przyrody,

14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,

15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,

17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,

18) ochrony praw konsumenta,

19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

20) obronności,

21) promocji powiatu,

22) współpracy z organizacjami pozarządowymi

Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Ponadto rządowe zadania zlecone: oświata, pomoc społeczna, ochrona zdrowia

19. Samorząd wojewódzki

Samorząd województwa realizuje przede wszystkim zadania z zakresu polityki regionalnej, a głównie zajmuje się równomiernym rozwojem gospodarczym; właściwym wykorzystaniem innowacyjności rynków regionalnych; racjonalną politykę edukacyjną do szczebla uniwersyteckiego włącznie.

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie wojewódzkim tak określa zasadniczy cel jego funkcjonowania:

Art. 11 Cele:

1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,

2) pobudzanie aktywności gospodarczej,

3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,

• kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się:

1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,

2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,

3) pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,

4) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,

5) racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,

7) wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego,

8) promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

Organami samorządu województwa są:

1) sejmik województwa (organ uchwałodawczy),

2) zarząd województwa (organ wykonawczy).

Sejmik

• Sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa.

• Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów.

• W skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich.

• Uchwały sejmiku województwa zapadają zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku

Zarząd województwa

• W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie.

• Sejmik województwa wybiera zarząd województwa, w tym marszałka województwa (bezwzględna większością głosów) i nie więcej niż 2 wicemarszałków.

• Wykonywanie uchwał sejmiku.

• Gospodarowanie mieniem.

• Przygotowanie projektu budżetu i strategii.

20. Autonomiczne struktury administracji centralnej, rola i zadania

W systemie administracji publicznej w Polsce działają organy władzy państwowej o odrębnym statusie, wyposażone przez ustawę w kompetencje do wykonywania pewnych zadań publicznych i prowadzenia w związku z tym działalności organizatorskiej.

Odrębną kategorię stanowią aparaty administracyjne obsługujące konstytucyjne organy władzy państwowej:

• Kancelaria Sejmu RP,

• Kancelaria Senatu RP,

• Kancelaria Prezydenta RP.

Funkcje administracji państwowej w sposób autonomiczny wobec innych organów wykonują takie instytucje, jak:

• Rzecznik Praw Obywatelskich,

• Najwyższa Izba Kontroli,

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji,

• Państwowa Inspekcja Pracy

Kancelaria Sejmu - wykonuje zadania organizacyjno-techniczne i doradcze związane z działalnością Sejmu i jego organów. Pracami Kancelarii kieruje Szef Kancelarii przy pomocy dwóch Zastępców Szefa Kancelarii. Kancelaria składa się z komórek organizacyjnych, np. Gabinet Marszałka Sejmu, Biblioteka Sejmowa czy Biuro Legislacyjne.

Kancelaria Sejmu stwarza posłom warunki do wykonywania mandatu poselskiego, a w szczególności przekazuje druki sejmowe oraz inne opracowania i materiały związane z pracami Sejmu, w tym teksty ujednolicone projektów ustaw; umożliwia korzystanie z opracowań fachowych, literatury i ekspertyz.

Kancelaria Senatu - wypełnia rolę obsługową i doradczą w stosunku do Senatu. Jej pracami kieruje Szef Kancelarii Senatu. Składa się z komórek organizacyjnych, np. Gabinet Marszałka Senatu, Kancelaria Ogólna i Tajna, Dział Gospodarczy.

Zadania:

• przygotowywanie i przedstawianie Marszałkowi Senatu oraz Prezydium Senatu wniosków, opinii i uwag w sprawach będących przedmiotem prac Senatu i jego organów, dbanie o zachowanie terminów i porządku obrad Senatu i komisji senackich oraz o stosowanie Regulaminu Senatu,

• gromadzenie i udostępnianie materiałów dla senatorów, przygotowywanie oraz przedstawianie właściwym organom Senatu opracowań i materiałów wspomagających działalność Senatu i jego organów, inicjowanie takich opracowań i materiałów oraz koordynowanie prac ekspertów senackich,

• wykonywanie czynności związanych z realizacją prawa obywateli do uzyskiwania informacji o działalności Senatu i jego organów,

• zapewnienie organizacyjnych oraz technicznych warunków działania Senatu i jego organów,

• zapewnienie techniczno-organizacyjnych i finansowych warunków działalności biur senatorskich lub innych jednostek organizacyjnych do obsługi terenowej senatorów,

• przygotowanie projektu budżetu Kancelarii Senatu i sporządzanie sprawozdań z jego wykonania.

Kancelaria Prezydenta RP - jest urzędem zapewniającym wykonywanie konstytucyjnych kompetencji i zadań głowy państwa. Na jej czele stoi Szef Kancelarii Prezydenta RP.

Zadania:

• zapewnia wykonanie konstytucyjnych uprawnień głowie państwa,

• zapewnia obsługę merytoryczną i prawną.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - jej członkowie powoływani są przez: Sejm (2), Senat (1) oraz Prezydenta (2).

Zadania:

• konstytucyjne (art 213 ust. 1 Konstytucji RP ): stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;

• ustawowe (art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami):

• projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

• rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

• sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym ustawą;

• organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;

• określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;

• opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;

• inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych.

Rzecznik praw Obywatelskich

Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników analizy okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.

Rzecznik wypełnia 4 funkcje:

• prewencyjną

• diagnostyczną

• kontrolną

• kreującą

Rzecznika powołuje w formie uchwały Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.

Najwyższa Izba Kontroli

instytucja państwowa, podlegająca bezpośrednio Sejmowi i prowadząca kontrole w państwie. W zakresie NIK-u jest m.in.: kontrolowanie działalności organów państwa (administracji rządowej), NBP, osób prawnych działających na rzecz państwa, organizacji państwowych. Głównym zadaniem prowadzonych przez NIK kontroli jest dostarczanie Sejmowi i opinii publicznej informacji o działaniach państwa, które są oceniane pod kątem: legalności, gospodarności, celowości oraz rzetelności. Szczególną, konstytucyjną rolę zajmuje opinia NIK w procedurze zatwierdzania przez Parlament sprawozdania budżetowego Rządu.

Państwowa Inspekcja Pracy

Polski organ nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przeprowadza, z reguły niezapowiedziane, kontrole w zakładach pracy zatrudniających pracowników, a także u przedsiębiorców, dla których świadczą pracę osoby na podstawie umów cywilnoprawnych (umów zleceń lub umów o dzieło). Udziela bezpłatnie porad w zakresie prawa pracy pracownikom (porady osobiste i telefoniczne - szczegóły można znaleźć na stronach internetowych PIP). Dba o przestrzeganie praw pracowników, rozpatruje także pisemne skargi. Kontroluje ponadto przestrzeganie przepisów w zakresie wprowadzania do obrotu maszyn, narzędzi itp. w zakresie podstawowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy. W skład Państwowej Inspekcji Pracy wchodzą Główny Inspektorat Pracy (GIP; znajduje się w Warszawie przy ul. Kruczej) oraz Okręgowe Inspektoraty Pracy - w sumie 17, których zasięg terytorialny pokrywa się w znacznej części z mapą województw.

21. Służba cywilna- rola i zadania.

W celu zapewnienia profesjonalnego i bezstronnego wykonywania zadań administracji państwowej powołana została tzw. służba cywilna. Jedną z charakterystycznych cech pracy w służbie cywilnej jest rezygnacja z działalności politycznej.

Głównymi zasadami, o jakie oparta jest praca w służbie są: rzetelność, profesjonalizm, bezstronność i neutralność polityczna. Zwłaszcza ta ostatnia zasada sprawie, iż urzędnikom służby cywilnej nie wolno publicznie manifestować własnych poglądów politycznych. Dzięki prawnym unormowaniom strona postępowania administracyjnego ma zapewnienie, iż jej sprawa nie będzie rozstrzygana w oparciu o czyjeś interesy grupowe bądź jednostkowe.

W skład służby cywilnej wchodzą osoby zatrudnione w administracji rządowej w następujących instytucjach:

• kancelaria premiera,

• urzędy ministrów,

• urzędy przewodniczących komitetów, które wchodzą w skład Rady Ministrów,

• urzędy centralnych organów administracji rządowej,

• urzędy wojewódzkie,

• Rządowe Centrum Studiów Strategicznych,

• komendy, inspektoraty oraz inne jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb inspekcji i straży.

Rolą służby cywilnej jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania aparatu administracyjnego państwa, niezależnie od sytuacji politycznej i zmian rządów. Sprawność taką mogą zapewnić odpowiednie kadry - kompetentni urzędnicy, profesjonaliści rzetelnie i bezstronnie wykonujący swoje obowiązki.

Celem powołania służby cywilnej jest wykonywanie przez urzędników administracji powierzonych im zadań w sposób bezstronny i profesjonalny. Podstawą działalności służby cywilnej jest założenie, iż praca w administracji ma charakter specyficzny. Ma ona charakter służebny wobec interesu ogólnego. Praca w służbie cywilnej wiąże się z przymusem rezygnacji urzędników z części swoich praw, szczególnie związanych z prowadzeniem działalności politycznej. Istotą służby cywilnej jest zagwarantowanie profesjonalnego i lojalnego obsługiwania zmieniających się ekip rządzących oraz przygotowanie urzędników do działania w warunkach napięć politycznych.

Departament Służby Cywilnej realizuje zadania, wynikające z kompetencji Szefa Służby Cywilnej, w szczególności w zakresie:

• zapewnienia właściwych warunków współdziałania Szefa Służby Cywilnej z dyrektorami generalnymi urzędów;

• dokonywania przez Szefa Służby Cywilnej czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektorów generalnych urzędów;

• przeprowadzania naborów na stanowiska dyrektorów generalnych urzędów oraz udziału przedstawiciela Szefa Służby Cywilnej w procesie naboru na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, w tym podejmowania stosownych działań w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w przebiegu procesu naboru na ww. stanowiska;

• wyznaczania członka korpusu służby cywilnej do zastępowania dyrektora generalnego urzędu w przypadku nieobsadzenia tego stanowiska i niewyznaczenia osoby zastępującej;

• nadzoru nad przestrzeganiem zasad służby cywilnej oraz zasad etyki korpusu służby cywilnej;

• opracowywania projektów strategii oraz standardów zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej;

• projektowania i wdrażania narzędzi zarządzania kadrami służby cywilnej oraz monitorowania i analizy ich funkcjonowania;

• nadzoru nad postępowaniem kwalifikacyjnym dla pracowników służby cywilnej ubiegających się o mianowanie oraz procesu przygotowywania i realizowania mianowań w służbie cywilnej;

• gromadzenia i analizowania informacji o korpusie służby cywilnej;

• przenoszenia przez Szefa Służby Cywilnej urzędników służby cywilnej do innego urzędu;

22. Kodeks etyki służby cywilnej:

Władza państwowa jest władzą służebną w stosunku do praw obywateli i prawa w ogóle. Członek korpusu służby cywilnej traktuje pracę jako służbę publiczną, ma zawsze na względzie dobro Rzeczypospolitej Polskiej, jej ustrój demokratyczny oraz chroni uzasadnione interesy każdej osoby, a w szczególności:

1. działa tak, aby jego działania mogły być wzorem praworządności i prowadziły do pogłębienia zaufania obywateli do państwa i jego organów;

2. pamiętając o służebnym charakterze własnej pracy, wykonuje ją z poszanowaniem godności innych i poczuciem godności własnej;

3. pamięta, że swoim postępowaniem daje świadectwo o Rzeczypospolitej Polskiej i jej organach oraz współtworzy wizerunek służby cywilnej;

4. przedkłada dobro publiczne nad interesy własne i swojego środowiska.

Członek korpusu służby cywilnej wykonuje obowiązki rzetelnie, a w szczególności:

1. pracuje sumiennie, dążąc do osiągnięcia najlepszych rezultatów swej pracy i mając na względzie wnikliwe oraz rozważne wykonywanie powierzonych mu zadań;

2. jest twórczy w podejmowaniu zadań, a wyznaczone obowiązki realizuje aktywnie, z najlepszą wolą, nie ograniczając się jedynie do ich litery;

3. nie uchyla się od podejmowania trudnych rozstrzygnięć oraz odpowiedzialności za swoje postępowanie; wie, że interes publiczny wymaga działań rozważnych, ale skutecznych i realizowanych w sposób zdecydowany;

4. w rozpatrywaniu spraw nie kieruje się emocjami, jest gotów do przyjęcia krytyki, uznania swoich błędów i do naprawienia ich konsekwencji;

5. dotrzymuje zobowiązań, kierując się prawem i przewidzianym trybem działania;

6. racjonalnie gospodaruje majątkiem i środkami publicznymi, z dbałością o nie i będąc gotowy do rozliczenia swoich działań w tym zakresie;

7. jest lojalny wobec urzędu i zwierzchników, gotów do wykonywania służbowych poleceń, mając przy tym na względzie, aby nie zostało naruszone prawo lub popełniona pomyłka;

8. wykazuje powściągliwość w publicznym wypowiadaniu poglądów na temat pracy swego urzędu oraz innych urzędów i organów państwa;

9. rozumie i aprobuje fakt, iż podjęcie pracy w służbie publicznej oznacza zgodę na ograniczenie zasady poufności informacji dotyczącej również jego życia osobistego.

Członek korpusu służby cywilnej dba o rozwój własnych kompetencji, a w szczególności:

1. rozwija wiedzę zawodową, potrzebną do jak najlepszego wykonywania pracy w urzędzie;

2. dąży do pełnej znajomości aktów prawnych oraz wszystkich faktycznych i prawnych okoliczności spraw;

3. jest gotów do wykorzystania wiedzy zwierzchników, kolegów i podwładnych, a w przypadku braku wiedzy specjalistycznej - do korzystania z pomocy ekspertów;

4. zawsze jest przygotowany do jasnego - merytorycznego i prawnego - uzasadnienia własnych decyzji i sposobu postępowania;

5. w wykonywaniu wspólnych zadań administracyjnych dba o ich jakość merytoryczną i o dobre stosunki międzyludzkie;

6. jeżeli w sprawie są wyrażane zróżnicowane opinie, dąży do uzgodnień opartych na rzeczowej argumentacji;

7. życzliwy ludziom, zapobiega napięciom w pracy i rozładowuje je, przestrzega zasad poprawnego zachowania.

Członek korpusu służby cywilnej jest bezstronny w wykonywaniu zadań i obowiązków, a w szczególności:

1. nie dopuszcza do podejrzeń o związek między interesem publicznym i prywatnym;

2. nie podejmuje żadnych prac ani zajęć, które kolidują z obowiązkami służbowymi;

3. nie przyjmuje żadnej formy zapłaty za publiczne wystąpienia, gdy mają one związek z zajmowanym stanowiskiem lub wykonywaną pracą służbową;

4. w prowadzonych sprawach administracyjnych równo traktuje wszystkich uczestników, nie ulegając żadnym naciskom i nie przyjmując żadnych zobowiązań wynikających z pokrewieństwa, znajomości, pracy lub przynależności;

5. od osób zaangażowanych w prowadzone sprawy nie przyjmuje żadnych korzyści materialnych ani osobistych;

6. nie demonstruje zażyłości z osobami publicznie znanymi ze swej działalności politycznej, gospodarczej, społecznej lub religijnej, wystrzega się okazji do promowania jakichkolwiek grup interesu;

7. szanuje prawo obywateli do informacji, mając na względzie jawność działania administracji publicznej, dochowując przy tym tajemnicy ustawowo chronionej;

8. akceptuje ograniczenia możliwości podjęcia przyszłej pracy u osób, których sprawy były lub są prowadzone przez zatrudniający go urząd.

Członek korpusu służby cywilnej w wykonywaniu zadań i obowiązków jest neutralny politycznie, a w szczególności:

1. lojalnie i rzetelnie realizuje strategię i program Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na własne przekonania i polityczne poglądy;

2. przygotowując propozycje działań administracji rządowej, udziela obiektywnych, zgodnych z najlepszą wolą i wiedzą, porad i opinii zwierzchnikom;

3. nie manifestuje publicznie poglądów i sympatii politycznych, a jeżeli jest urzędnikiem służby cywilnej, to nie tworzy i nie uczestniczy w partiach politycznych;

4. dystansuje się otwarcie do wszelkich wpływów i nacisków politycznych, które mogą prowadzić do działań stronniczych, i nie angażuje się w działania, które mogłyby służyć celom partyjnym;

5. dba o jasność i przejrzystość własnych relacji z osobami pełniącymi funkcje polityczne;

6. nie uczestniczy w strajkach lub akcjach protestacyjnych, zakłócających normalne funkcjonowanie urzędu;

7. przygotowując propozycje działań administracji rządowej, udziela obiektywnych, zgodnych z najlepszą wolą i wiedzą, porad i opinii zwierzchnikom;

8. nie manifestuje publicznie poglądów i sympatii politycznych, a jeżeli jest urzędnikiem służby cywilnej, to nie tworzy i nie uczestniczy w partiach politycznych;

9. dystansuje się otwarcie do wszelkich wpływów i nacisków politycznych, które mogą prowadzić do działań stronniczych, i nie angażuje się w działania, które mogłyby służyć celom partyjnym;

10. dba o jasność i przejrzystość własnych relacji z osobami pełniącymi funkcje polityczne;

11. nie uczestniczy w strajkach lub akcjach protestacyjnych, zakłócających normalne funkcjonowanie urzędu;

23. Pojęcie i rodzaje kontroli w administracji publicznej

Z punktu widzenia teoretycznego kontrola jest działaniem wieloetapowym, obejmującym następujące czynności:

• badanie istniejącego stanu rzeczy,

• zestawienie stanu rzeczywistego, z tym co być powinno, co przewidują wzorce i normy postępowania,

• w przypadku ustalenia rozbieżności między stanem istniejącym, a stanem pożądanym na ustaleniu przyczyn tej rozbieżności,

• sformułowaniu zlecań mających na celu usunięcie niepożądanych zjawisk o pozwalających na zapobieżenie w przyszłości powstawaniu określonych rozbieżności.

Kontrola jest regulowana przez prawo, które określa podmioty uprawnione do kontroli, sposoby ich działania, cele i kryteria kontroli.

Kryteria:

• legalność

• celowość

• rzetelność

• gospodarność

• zgodność z celami rządu

3. Przedmiot kontroli: struktura organizacyjna lub działalność administracji publicznej. Ma charakter władczy i może ingerować w działalność administracyjną.

4. Rodzaje kontroli:

• kontrola zewnętrzna- wszystkie organy państwa tworzące władzę legislacyjną i sądowniczą i niektóre organy wykonawczej sprawują pośrednią i bezpośrednią kontrolę nad działaniem administracyjnym i wydawanymi przez nie decyzjami.

Najważniejsza jest rola władzy sądowniczej. Art.173 Konstytucji: sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych; SN, sądy powszechne i administracyjne, sprawują wymiar sprawiedliwości, a TS i TK mają osobne kompetencje.

• Kontrola dotycząca realizacji. Art.7 Konstytucji: działanie organów na podstawie i w granicach prawa. W przeciwieństwie do kontroli organów kontroli, sądy nie kontrolują merytorycznie, ale kontrolują legalność aktów i działań administracyjnych.

24. Kontrola administracji państwowej przez sądownictwo administracyjne

Sądowa kontrola nad administracją publiczną w Polsce w okresie międzywojennym była powierzona Najwyższemu Trybunałowi Administracyjnemu. Po wojnie Trybunał nie został reaktywowany, a ogólne sądownictwo administracyjne powstało dopiero na mocy ustawy z 31 stycznia 1980 roku o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego. Nowelizacja dokonana ustawą z dnia 24 maja 1990 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego wprowadziła zasadę poddania kontroli tego sądu wszystkich aktów i czynności administracji publicznej, ale z pewnymi wyjątkami.

Nowy rozdział w sądowej kontroli administracji otworzyła dopiero ustawa z dnia 11 maja 1995 roku o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Zrealizowała ona konstytucyjne zasady państwa prawnego w zakresie sądowej kontroli nad administracją, w tym również zobowiązania międzynarodowe Polski. W zakresie spraw ustrojowych sądu rozwiązania zawarte w tej ustawie były konsekwencją wyodrębnienia władzy sądowniczej.

Zgodnie z Konstytucją wymiar sprawiedliwości sprawowany przez sądy administracyjne jest realizowany poprzez kontrolę działalności administracji publicznej i obejmuje także orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Zgodnie z art. 166 Konstytucji sądy administracyjne rozstrzygają także spory kompetencyjne pomiędzy organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej.

Podstawową funkcją polskiego sądownictwa administracyjnego jest zatem kontrola działalności administracji publicznej. Naczelny Sąd Administracyjny w obecnym modelu sprawuje nadzór judykacyjny nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych i tą pośrednią drogą kontroluje administrację publiczną.

Kompetencje NSA:

• rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych;

• podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;

• podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej;

• rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej;

• rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw.

25. Kontrola administracji przez TK

Do podstawowych zadań Trybunału z punktu widzenia jego wpływu na administrację publiczną należy zaliczyć:

• orzekanie w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

• orzekanie w sprawach skargi konstytucyjnej,

• orzekanie w sprawach sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,

• orzekanie w sprawach zgodności celów lub działalności partii politycznych z Konstytucją,

• stwierdzenie, na wniosek Marszałka Sejmu, istnienia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP,

• udzielanie odpowiedzi na pytania prawne sądów w sprawie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą,

• przedstawianie organom stanowiącym prawo uwag o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie,

• informowanie Sejmu i Senatu o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału.

Trybunał Konstytucyjny kontroluje orzekanie przez organy administracji publicznej o wolnościach lub prawach oraz o obowiązkach obywateli.

26. Kontrola administracji publicznej przez NIK - zadania i tryb działania NIK

Kontroli NIK podlega obligatoryjnie cała działalność wszystkich organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem wykonywania budżetu państwa oraz realizacji ustaw i innych aktorów prawnych. NIK może fakultatywnie kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych.

Inaczej niż w przypadku kontroli sądowej, NIK kontroluje administrację pod względem kryteriów nie tylko legalności, ale również gospodarności, celowości i rzetelności. NIK jako organ usytuowany poza tradycyjnym podziałem władz, nazwany przez Konstytucję organem kontrolnym bada akty i działania administracji również merytorycznie. Jeśli chodzi o zakres kontroli jest to kontrola najszerzej przeprowadzana. .

Są tylko dwa wyjątki od tej zasady:

• kontrola działalność samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań własnych nie jest przeprowadzana pod względem celowości,

• kontrola prywatnych jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców nie jest przeprowadzana pod względem gospodarności, a więc jest przeprowadzana tylko pod względem legalności i rzetelności.

NIK ma możliwość bardzo szerokiego kontrolowania administracji publicznej i czyni to z własnej inicjatywy, na podstawie własnych okresowych planów pracy, na wniosek Premiera i Prezydenta RP oraz na zlecenie Sejmu i jego organów.

27. Pojecie organu administracji

Organ administracji publicznej - definiowany jest jako podmiot (człowiek lub grupa ludzi) wyodrębniony w strukturze administracji, wyposażony we władztwo administracyjne oraz posiadający własne, wyróżniające go kompetencje.

Według definicji zawartej w polskim Kodeksie postępowania administracyjnego organami administracji publicznej są ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, działające w ich imieniu lub we własnym imieniu inne organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty, które są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień powołane do rozstrzygania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnych.

28. Pojecie aparatu administracyjnego

Określenie zbiorcze dla oznaczenia różnych jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji publicznej, takich jak organy administracji publicznej (rządowej, samorządowej), zakłady publiczne, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (komunalne), organizacje społeczne, korporacje i upoważnione osoby prywatne.

Aparat administracji tworzą podmioty o różnym charakterze. Przyczyny podziału aparatu administracyjnego na różne jednostki organizacyjne można podzielić na przyczyny:

• funkcjonalne - różne dziedziny administracji wymagają zróżnicowanych, specjalnych kwalifikacji, innych w administracji służby zdrowia, a innych w administracji obrony kraju;

• terytorialne - ze względu na podział terytorialny i wagę spraw występujących, inną np. w gminie a inną w skali całego kraju;

• organizacyjne - inne są powiązania miedzy organami samorządowymi, a inne między samorządem a administracją rządową czy między organami administracji rządowej wzajemnie.

Jednostki wchodzące w skład aparatu administracyjnego nazywane są podmiotami administracyjnymi.

29. Jaki jest wpływ integracji z UE na działalność i strukturę i zadania administracji regionalnej?

Wejście Polski do Unii Europejskiej nałożyło na władze samorządowe trudne zadania wynikające ze wspólnotowej polityki spójności.

Fundusze strukturalne w Polsce, tak samo jak w pozostałych krajach członkowskich powinny służyć zwiększeniu poziomu spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej w układzie Polska - Unia Europejska (zmniejszanie dystansu rozwojowego wobec innych państw Unii Europejskiej) oraz w układzie regionalnym (zmniejszanie rozpiętości pomiędzy regionami bogatszymi i biedniejszymi w Polsce).

Dla przyspieszenia modernizacji kraju za pomocą funduszy strukturalnych największe znaczenie mogą mieć następujące działania:

• Wsparcie realizacji sieci infrastrukturalnych

• Wsparcie przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska przyrodniczego

• Wsparcie rozwoju lokalnej infrastruktury technicznej

• Wsparcie rozwoju środowiska biznesowego

• Wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw

• Wsparcie procesów restrukturyzacji regionalnej na obszarach problemowych

• Wsparcie rozwoju obszarów przygranicznych

Podstawowym partnerem Komisji Europejskiej w Polsce w odniesieniu do środków finansowych z funduszy strukturalnych jest administracja publiczna (rządowa i samorządowa). W sytuacji, kiedy przygotowanie kadr, odpowiedzialnych w przyszłości za środki unijne będzie niewystarczające, mogą wystąpić poważne problemy z wykorzystaniem dostępnych dla Polski funduszy europejskich. Konsekwencją może być to, że pozyskamy z Unii Europejskiej znacznie mniej środków niż przysługujące nam limity oraz to, że transfery te nie pozwolą na znaczącą modernizację kraju.

Narodowy Plan Rozwoju

NPR jest dokumentem, który określa najważniejsze działania jakie Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, zamierza podjąć .

Wspomniany wyżej dokument (NPR) i jego elementy (sektorowe programy operacyjne i Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - ZPORR) przygotowane są na dość wysokim poziomie ogólności. W wypadku ZPORR doprecyzowanie zarówno kryteriów selekcji, jak i grup odbiorców odbywać się będzie w poszczególnych województwach, z uwzględnieniem specyfiki regionów i ich potrzeb.

Integracja polityki rozwoju i polityki regionalnej oznacza, że cele polityki regionalnej wpisują się w ogólne cele rozwojowe kraju, a realizacja celów polityki regionalnej przyczynia się do osiągnięcia celów wyznaczonych na poziomie polityki rozwoju. Cele rozwojowe kraju obejmują - jako integralne elementy - zarówno cele identyfikowane w zakresie polityk sektorowych, jak i dotyczące rozwoju regionalnego.

Rola samorządów wojewódzkich w polityce regionalnej dotyczy:

• planowania i programowania rozwoju województw,

• zarządzania tym rozwojem,

• koordynowania działań prorozwojowych realizowanych przez województwa w regionie

• budowania partnerstwa w zarządzaniu rozwojem.

Podstawą efektywnego wypełniania tych funkcji przez administrację regionalną muszą być dokończenie reformy ustrojowej państwa przez proces decentralizacji kompetencji oraz finansów publicznych w celu wyposażenia samorządu w zasoby adekwatne do powierzonych mu zadań, budowa długofalowego myślenia strategicznego na wszystkich poziomach (wojewódzkim, powiatowym i gminnym) oraz zwiększenie przejrzystości i odpolitycznienie, czego warunkiem jest wzmocnienie kadr na szczeblu samorządowym.

W nowej polityce regionalnej naszego kraju nadal wzrasta rola gmin i powiatów (samorządu lokalnego).

Obejmuje ona:

• uczestniczenie w programowaniu rozwoju regionalnego (samorządy lokalne jako partnerzy regionów uczestniczący w konsultacjach, a w przypadku gmin jako podmioty odpowiedzialne za strategiczne programowanie rozwoju lokalnego)

• opracowanie i wdrażanie projektów.

• stymulowanie i wspieranie inicjatyw nastawionych na realizację projektów rozwoju lokalnego.

Podmioty te powinny brać większy udział w realizacji polityki rozwojowej w regionie, a samorządy wojewódzkie powinny służyć jako liderzy transferu wiedzy i kompetencji dla prowadzenia polityki rozwoju na poziomie lokalnym i stanowić silny ośrodek koordynacji regionalnej.

W "nowym otwarciu" polskiej polityki regionalnej wzrasta również znaczenie podmiotów odpowiedzialnych za rozwój aglomeracji (np. zespoły metropolitalne). Uczestniczą one w programowaniu i realizacji polityki regionalnej przy ścisłej współpracy z rządem jako podmiotem właściwym i zdolnym do skutecznego wzmacniania potencjału metropolii w skali koniecznej do efektywnego konkurowania na rynku europejskim i globalnym oraz z samorządami województw.

30. Zasady budowy administracji publicznej.

1. Zasada celowości

Znajduje zastosowanie przy tworzeniu modelu instytucji działania zespołowego oraz przy budowie struktur administracji publicznej. Zasada ta oznacza, że nie można tworzyć bezcelowo instytucji. Cel wyznacza potrzebę tworzenia odpowiednich instytucji niezbędnych dla realizacji celu i zadań z tego wynikających. Tworzenie każdego stanowiska musi być oparte na wyodrębnionym i określonym dla tego stanowiska celu oraz rodzaju i zakresu działania.

2. Zasada kolegialności i jednoosobowości

Znajduje zastosowanie w budowie organów i metodzie działania. Kolegialność oznacza konieczność współpracy wielu osób, z tym że organ działający w oparciu o tę zasadę nie musi posiadać struktury wieloosobowej. Metoda ta może być właściwa także dla organu jednoosobowego, czyli gdy organ przed wydaniem rozstrzygnięcia może korzystać z doradztwa określonego kolegium. Jednoosobowość polega na tworzeniu jednoosobowych organów administracji i jednoosobowym podejmowaniu decyzji.

3. Zasada związania administracji prawem

Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i w granicach zakreślonych przepisami prawa.

4. Zasada kierownictwa

Działanie organu administracji publicznej organizacyjne, inicjatywne, koordynacyjne, sprawdzające, kadrowe, nadzorcze, kontrolne.

5. Zasada koordynacji

Koordynacja w administracji publicznej sprowadza się do harmonizowania działań różnych organów administracji i urzędów publicznych dla osiągnięcia zamierzonych celów.

6. Zasada zakresu działania i właściwości (kompetencji) organu:

Zakres działania organu jest określany w przepisach ustrojowych prawa administracyjnego powołującego dany organ. Zakres ten obejmuje wyliczenie spraw, jakimi organ się zajmuje. Natomiast kompetencję należy rozumieć jako zbiór uprawnień organu administracji publicznej, dotyczącego określonego zakresu spraw, w którym organ ma prawo i zarazem obowiązek działania. Wyróżnia się kilka rodzajów właściwości:

1. właściwość miejscowa - służy do określenia organu terenowego, który ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.

2. właściwość rzeczowa - jest to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.

3. właściwość instancyjna - jest to wskazanie instancji właściwej do rozstrzygnięcia danej sprawy.

7. Zasada decentralizacji

Decentralizacja wiąże się ściśle z budową aparat administracji publicznej i rozłożeniem zadań między poszczególne ogniwa tego aparatu w układzie pionowym

8. Zasada nadzoru

Nadzór jest to możliwość wynikająca z przepisów prawa wkraczania w działalność jednostki nadzorowanej środkami instruktywnymi, organizacyjnymi, kontrolnymi i władczymi.

9. Zasada kontroli

Kontrola administracji sprowadza się do wykonywania czynności sprawdzających działania jednostek administracji publicznej.

10. Zasada odpowiedzialności:

Wyróżniamy:

1. odpowiedzialność kierownicza - dotyczy osób pełniących kierownicze funkcje w administracji publicznej,

2. odpowiedzialność karna - odpowiedzialność sprawcza indywidualna,

3. odpowiedzialność majątkowa - wiąże się ze szkodami wyrządzonymi przez urzędnika w procesie realizacji funkcji administrowania,

4. odpowiedzialność służbowa - jest to odpowiedzialność pracowników względem przełożonych za uchybienia wobec obowiązków służbowych.

---