1. Pojecie polityki społecznej (jako nauki i jako działalności praktycznej). Cele polityki społecznej.

Istota polityki społecznej

Polityka społeczna wg. A. Rajkiewicz- to sfera działania państwa oraz innych podmiotów, która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich (zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy)

Polityka społeczna wg. J. Rosner- to działalność państwa i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy zmierzająca do optymalnego zaspokajania indywidualnych i społecznych potrzeb ludności. Polityka społeczna wg. J. Auleytner- to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywaniem szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych. Cele polityki społecznej

• Wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspakajanie potrzeb poszczególnych grup ludności;

• Tworzenie równego dostępu w korzystaniu z obywatelskich praw;

• Usuwanie nierówności społecznych;

• Kształtowanie stosunków społecznych;

• Asekurowanie przed ryzykami życiowymi.
  Istota polityki społecznej (jako nauki)
  Zajmuje się:

• Definiowaniem pojęć związanych z polityką społeczną;

• Opisywaniem rzeczywistości społecznej i zachodzących w niej zmian;

• Mierzeniem zjawisk społecznych składających się na tą rzeczywistość;

• Metodologia badań;

• Budowaniem związków pomiędzy pojęciami i zjawiskami społecznymi;

• Formułowaniem wniosków na użytek praktycznej działalności w sferze społecznej.

2. Geneza polityki społecznej- przyjmuje się, że termin polityka społeczna powstał na przełomie XVIII i XIX w najbardziej termin ten rozpowszechnił się w niemcz ech gdzie myślą o potrzebie dalej idących przemian w życiu publicznym towarzyszyły wielostronne działania praktyczne. Tam rozwinęła się wiedza o kwestiach społecznej rewolucji przemysłowej ekspansji kapitalizmu. Polityką społeczną zrodziła kwestia robotnicza. Poprzednio istniały już np. kwestia ubóstwa i kwestia przestępczości. Wśród właścicieli kapitału utrwalał się pogląd, że wysokość zarobków robotnika powinna być ustalona na takim poziomie, który umożliwiałby robotnikowi odtworzenie jego zdolności do pracy na dzień następny. Ówczesna epoka charakteryzowała się ubóstwem i bezrobociem nieporównywalnym do współczesnego, a także ostrą kwestią mieszkaniową. Wyzysk ekonomiczny człowieka łączył się z jego degradacją, czego szczególnym wyrazem była nadmierna umieralność pracowników. Wczesnemu rozwojowi kapitalizmu towarzyszyły nierówności, uderzające w godność człowieka, marginalizując ludzi bezdomnych, głodnych, chorych, bez pracy. Te właśnie kategorie osób były spychane w ekonomiczny niebyt. Warunki pracy ówczesnych robotników przemysłowych były wyjątkowo ciężkie. W takich okolicznościach wyzyskiwani i krzywdzeni usiłowali się bronić, zakładać związki zawodowe, czasami strajkować. Za twórcę nowoczesnej polityki społecznej uznaje się niemieckiego polityka O. Von Bismarcka. Wprowadzone wówczas przez jego rząd ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe oraz renty i emerytury zapoczątkowały w Europie właściwą, systemową ochronę ludzi, charakteryzujących się słabą pozycja ekonomiczną. Ustawodawstwo Bismarcka rozciągało się również na teren zaboru pruskiego, co oznaczało, że praktyka i nauka niemiecka miały znaczaąy wpływ na kształtowanie się polskiej myśli naukowej przed I wojną światową i po odzyskaniu niepodległosci.

3. Podmioty polityki społecznej

Podmioty polityki społecznei - to są osoby prawne, które w swoim zakresie kompetencji działają na rzecz wyrównywania szans życiowych ludzi potrzebujących lub (i) na rzecz poprawy ich położenia materialnego,

Ważniejsze podmioty to:

- państwo i jego instytucje,

• Samorząd terytorialny,

• Organizacje pozarządowe,

• Zakład pracy.
  Państwo i jego instytucje

• Ustalają cele postępu społecznego;

• Określają w konstytucjach i ustawach sposoby ich realizacji;

• Tworzą organy administracji państwowej odpowiedzialne za realizacje przewidzianych przez prawo uprawnień
  społecznych obywateli;

• Ustalają też zakres włączenia się do działań międzynarodowych;

• Wydatkują na cele społeczne określone sumy z budżetu państwa;

• Ukształtują i określaj ą zasady funkcjonowania urządzeń infrastruktury społecznej.
  Ustawodawcze: Sejm, Senat

Wykonawcze: Prezydent, Premier, Rada Ministrów, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki

Społecznej, Rozwoju Regionalnego, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Sprawiedliwości, Zdrowia, Edukacji, Nauki

I Szkolnictwa Wyższego, Transportu, Budownictwa, Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pozostałe ministerstwa;

Podmioty kontrolne: NIK, PIP, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka;

Podmioty sadownicze: Trybunał Konstytucyjny, sądy pracy: ubezpieczeń społecznych, sądy rodzinnoopiekuńcze, sądy powszechne.

Samorząd terytorialny

Samorząd terytorialny jako podmiot najbliższy socjalnej sytuacji swoich członków ma najlepsze możliwości szerokiego rozwiązania ich potrzeb.

Do zadań samorządu należy:

1. Tworzenie i zapewnienie sprawnego funkcjonowania urządzeń infrastruktury społecznej, które zaspakajaj ą codzienne, najbardziej powszechne, potrzeby ludności w skali lokalnej;

2. Organizowanie i prowadzenie działań z zakresu zabezpieczenia społecznego, w tym szczególnie z zakresu pomocy społecznej.

Zakład pracy jako podmiot polityki społecznej ^

Współczesne przedsiębiorstwa w krajach rozwiniętych udzielaj ą pracownikom (lub nawet byłym pracownikom) pomocy:

• W sytuacjach trudnych losowo (śmierci. Kalectwa, choroby) i w takich wydarzeniach, jak: ślub, narodziny dziecka, przeprowadzka,

W rozwiązaniu problemów powstających w związku z podjęciem pracy zawodowej (np. w formie opieki nad dziećmi, możliwości podnoszenia kwalifikacji, dożywiania).

4.Międzynarodowe aspekty polityki społecznej.

Międzynarodowe aspekty polityki społecznei(ONZ. Rada Europy, Unia Europejska) Polityka społeczna Organizacji Narodów Zjednoczonych ONZ prowadzi aktywna działalność na rzecz:

• Zagwarantowania i przestrzegania w praktyce równych praw dla wszystkich ludzi, bez względu na płeć, rasę, religię, poglądy polityczne, przynależność państw;

• Zapewnienia jednakowych standardów socjalnych dla wszystkich ludzi.
  Podstawą działania jest:

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r., będąca swego rodzaju zbiorem praw człowieka i podstawowych
  wolności,

• Deklaracja o Postępie Społecznym i Rozwoju (z 1969 r.), zgodnie, z którą za główny cel rozwoju społecznego uznaje się nieustanny wzrost materialnego i kulturalnego poziomu życia ludności poszczególnych państw.

Ważniejsze wieloletnie programy realizowane przez ONZ

• Fundusz ONZ ds. Pomocy Dzieciom (UNICEF).

• Fundusz Rozwoju ONZ (UNDP).

• Fundusz ONZ ds. Pomocy Kobietom.

• Fundusz Narodów Zjednoczonych ds. Działalności Populacyjnej.

• Światowy Program Żywnościowy.

• Działalność Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców.
  Organizacje wyspecjalizowane ONZ

• FAO -Organizacja ds. Żywności i Rolnictwa, zajmująca się problemem głodu na świecie,

• UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Edukacji, Nauki i Kultury, zajmująca się zwalczaniem analfabetyzmu na świecie,

• WHO - Światowa Organizacja Zdrowia, zajmująca się zdrowiem ludności świata,

• MOP -Międzynarodowa Organizacja Pracy, zajmująca się poprawa i ochrona warunków pracy i życia pracujących,

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, którego celem jest wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej, przy jednoczesnym zwalczaniu ubóstwa,

Rada Europy (utworzona w 1949r,)

• Stoi na straży ochrony praw człowieka, przestrzegania zasad państwa oraz demokracji;

• Państwa członkowskie (41 krajów) zobowiązują się do zagwarantowania każdej osobie korzystania z praw człowieka i
  podstawowych wolności.

Z obszaru polityki społecznej RE wydała następujące dokumenty i akty prawne, wyznaczające normy europejskich standardów socjalnych:

• Europejską Kartę Społeczną,

• Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego,

• Umowy Tymczasowe w zakresie Zabezpieczenia Społecznego,

• Europejska Konwencje o Zabezpieczeniu Społecznym,

• Europejska Konwencje o Pomocy społecznej i Medycznej,

• Europejska Konwencje o Statusie Prawnym Pracownika Migrującego

Unia Europejska- Na jej obszarze działa skomplikowany system pomocy finansowej udzielany wybranym krajom członkowskim ze wspólnotowych funduszy. Celem tej pomocy jest wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do wyrównania poziomu i stymulowania wzrostu gospodarczego i społecznego na obszarze wspólnoty. Polityka społeczna UE jest oparta na standardach prawnych regulujących poszczególne kwestie zostały one wpisane w traktaty założycielskie trzech wspólnot, oraz wydawane dokumenty przez rade UE takie jak: Jednolity Akt Europejski 1986r, Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców 1989r, Brukselska Karta Społeczna 1992r, Traktat Amsterdamski 1997r, Karta Praw Podstawowych UE przyjęta na szczycie w Nicei w grudniu 2000r. Wśród wspólnotowych podmiotów polityki społecznej ze względu na ich funkcje można wyróżnić podmioty o charakterze: Ustawodawczym (Parlament Europejski i Rada), wykonawczym (Komisja Europejska, Europejski Bank Inwestycyjny), doradcze ( Komitet Społeczno-Ekonomiczny, Komitet Regionów), kontrolne ( Rzecznik Praw Obywatelskich), sądownicze ( Trybunał Sprawiedliwości).

5.Wspólnotowa polityka społeczna w UĘ.

Polityka społeczna w UE jest oparta na standardach prawnych regulujących poszczególne kwestie. Zostały oj^ wpisane w traktaty założycielskie 3 Wspólnot oraz wydawane dokumenty przez Radę UE, takie jak:

• Jednolity Akt Europejski (z 1986 r.),

• Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców (z 1989 r.),

• Brukselska Karta Społeczna (z 1992 r.),

• Traktat Amsterdamski (z 1997 r.).

Wśród wspólnotowych podmiotów polityki społecznej ze wzgl. na ich funkcje można wyróżnić podmioty o charakterze:

• Ustawodawczym: Parlament Europejski, Rada,

• Wykonawczym: Komisja Europejska, Europejski Bank Inwestycyjny,

• Doradcze: Komitet Społeczno-Ekonomiczny, Komitet Regionów,

• Kontrolne: Rzecznik Praw Obywatelskich,

• Sądownicze: Trybunał Sprawiedliwości.

6.Modele polityki społecznej.

Kryteria będące podstawa wyróżnienia:

1. Różny układ podmiotów polityki społecznej,

2. Zakres redystrybucji dochodów związanych z realizacja celów polityki społecznej.

Modele polityki: liberalny, socliberalny (SGR), redystrybucyjny, elementarny (kraje pasa łacińskiego - Grecja, Hiszpania, Portugalia, Włochy); konfucjanski (kraje południowo-wschodniej Azji). Model liberalny

• zakłada się, iż każdy człowiek jest odpowiedzialny za swój los, kwalifikacje, od których zależeć będzie los jego
  rodziny;

decydującą rolę w zaspakajaniu ludzkich potrzeb odgrywa rynek; z zupełnie marginalnym zakresem doraźnej pomocy dla osób żyjących w skrajnej nędzy;

- podmiotem tak rozumianej polityki społecznej jest w pierwszej kolejności jednostka, rodzina, w dalszej: organizacje charytatywne, fundacje. W hierarchii tej państwo zajmuje najniższą pozycję. Model socliberalny

Istota tego modelu jest utrzymywanie takich proporcji miedzy odpowiedzialnością państwa i innych podmiotów za realizacje polityki społecznej a jednostka, rodzina, aby nie zmniejszać motywacji i dążeń indywidualnych do samodzielnego zabezpieczenia swego bytu oraz przezorności na wypadek wystąpienia ryzyka socjalnego. Model oparty jest o 3 zasady:

• Socjalnych zobowiązań państwa (jest to najczęściej zasada konstytucyjna np. w Niemczech);

• Solidarności (redystrybucyjnego i kolektywnego rozwiązywania problemów socjalnych);

• Subsydiarności (zakładająca instytucjonalna decentralizacje odpowiedzialności za rozwiązywanie problemów
  socjalnych).

W efekcie w modelu tvm jednostka, rodzina jest pierwszym podmiotem polityki społecznej, a następnie instytucje najbliższe odbiorcy świadczenia (np. grupa sąsiedzka, kościół, lokalna organizacja socjalna), a dopiero na końcu instytucja państwowa. Model redystrybucyjny

• Zakłada się, iż odpowiedzialność za dobrobyt i bezpieczeństwo socjalne każdej jednostki ponosi cale społeczeństwo;
  ani rodzina, ani rynek nie są w stanie zagwarantować każdemu zaspokojenia potrzeb na dostatecznym poziomie;

• Głównym podmiotem polityki społecznej jest państwo:

• Polityka społeczna winna obejmować wszystkich obywateli (prawo do świadczeń socjalnych i do określonego
  „godziwego" standardu życia przysługuje każdemu obywatelowi).

Model elementarny

• Zakłada się, iż problemy społeczne powinny być rozwiązywane na możliwie najniższym szczeblu;

• w modelu tym głównymi podmiotami polityki społecznej jest rodzina oraz różne organizacje samych obywateli i wspólnoty lokalne, a także Kościół i organizacje charytatywne;

• Ingerencja państwa jest nieznaczna i ma charakter uzupełniający, pomocniczy względem inicjatyw oddolnych.
  Model konfucjański

• W modelu tym bezpieczeństwo socjalne opiera się na rodzinie, zakładzie pracy, wspólnocie lokalnej, na sformalizowanych i niesformalizowanych działaniach o charakterze wolontariatu:

• Państwo jako podmiot polityki społecznej odgrywa marginalna role.

7. Istota rodziny (pojecie rodziny, typy rodzin, funkcje rodzin, rodzaje przemian rodziny). Rodzina to zbiorowość ludzi połączonych więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji. Jest naturalna i podstawowa komórka społeczeństwa (zgodnie z art. 16 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka) Typy rodzin:

• Duże, małe (rodzina duża - co najmniej 3 pokolenia, rodzina mała nuklearna- rodzice i dzieci);

• Pełne i niepełne (rodziny pełne - rodzice i dzieci), rodziny niepełne - nie ma dzieci lub jednego z rodziców);

• Produkcyjne (członkowie są związani wspólnym warsztatem pracy) i nieprodukcyjne-(członkowie są zawodowo czynni - pracują poza domem w różnych zakładach pracy)

Funkcje rodziny:

• Prokreacyjna, dzięki której rozwinęła się i trwa;

• Seksualna;

• Wychowawcza (przedłużająca funkcje prokreacyjna, stwarzająca warunki do jak najlepszego rozwoju umysłowego i fizycznego dzieci;

• Opiekuńcza, sprawowana w stosunku do wszystkich jej członków;

• Ekonomiczna, która polega na zaspokojeniu potrzeb rodziny (np. wyżywienie, mieszkanie)

• Emocjonalna, która polega na tworzeniu w rodzinie atmosfery miłości, szacunku;

• Rekreacyjna, umożliwiająca racjonalne wykorzystanie czasu wolnego wszystkim jej członkom;

• Kulturalna, zapoznająca młode pokolenie z kultura danego społeczeństwa,

Rodzaje przemian rodziny:

Przemiany ontogenetyczne dotyczą stadiów rozwoju jednej, pojedynczej rodziny od momentu jej powstania do zaniku.

Wyróżniamy 5 faz rozwoju rodziny:

Faza I od zawarcia związku małżeńskiego do urodzenia pierwszego dziecka w rodzinie; Faza II trwa od urodzenia pierwszego dziecka do urodzenia ostatniego dziecka w rodzinie; Faza III trwa od urodzenia ostatniego dziecka do wyjścia z domu pierwszego; Faza IV trwa od wyjścia z domu pierwszego dziecka do odejścia ostatniego; Faza V trwa od odejścia z domu ostatniego dziecka do śmierci jednego z współmałżonków. Przemiany filogenetyczne to te przemiany, które zmieniaj ą obraz rodziny w rozwoju społecznym (przemiany składu, rodzaju więzi i funkcji rodziny).

8.Kierunki przemian współczesnej rodziny.

Przemiany filogenetyczne - współczesne tendencje

-Rozpad rodziny dużej (szczególnie w miastach),

-Następuje autonomizacja rodziny małej (dążenie do samodzielnego mieszkania, gospodarowania, ograniczania wzajemnych obowiązków, zwłaszcza pomocy materialnej, w stosunku do członków rodziny dużej),

-Zmiana pełnionych funkcji (prokreacyjnej, wychowawczej, ekonomicznej, opiekuńczej, emocjonalnej),

-Wzrost związków połączonych inną więzią niż małżeńska, np. kohabilacyjnych, bycie razem, ale mieszkać oddzielnie;

-Wzrost rodzin niepełnych.

Kierunki przemian współczesnej rodziny- Całokształt przeobrażeń rodziny można ująć w tekście makroprocesorów, przemian makrostruktury społecznej i całego społeczeństwa globalnego.

1. Przemiany biologicznych i materialnych podstaw życia rodzinnego:

- wzrost opieki medycznej i higieny osobistej zmniejsza śmiertelność dzieci oraz przedłuża wiek życia rodziców, w związku, czym maleje procent rodzin zdezorganizowanych przez śmierć,

- wynikający z postępu technicznego lepszy jest przeciętny standard mieszkaniowy, co stwarza korzystniejsze warunki zdrowotne członkom rodziny,

- Uprzemysłowienie daje mężczyźnie pracę poza domem, zwiększając procent rodzin nieprodukcyjnych w stosunku do produkcyjnych,

- rozwój przemysłu upowszechnia pracę zawodową kobiet poza domem, zwiększa się znacznie liczba pracujących mężatek,

-zmniejsza się liczba małżeństw zawieranych z przyczyn ekonomicznych.

2. Kulturowe i kulturalne podstawy życia rodzinnego:

- industrializacja przyczynia się do rozwoju miast, co wtórnie wpływa na kulturalne podstawy egzystencji rodziny,

- uwidacznia się zanik szczegółowych, drobiazgowych norm obyczajowych,

- rozwój techniki umożliwia nasycenie domów rodzinnych urządzeniami technicznymi oraz wytworami służącymi do przechowywania informacji oraz treści kulturowych.

3. Szeroko pojęta struktura rodzin:

- rozpowszechnia się kontrola urodzin i zmniejszają się rozmiary rodzin,

-zwiększa się procent rodzin dwupokoleniowych kosztem tzw. rodzin dużych,

-stopniowo zanika zróżnicowanie zadań członków rodziny z tytułu płci,

- zmienia się autorytet oraz zakres władzy męża i ojca w rodzinie przy jednoczesnym wzroście pozycji społecznej żony i matki

4. Miejsce rodziny w mikrostrukturze społecznej i społeczności lokalnej:

-wzrost autonomiczności jednostki i rodziny,

-rozluźnia się więź sąsiedzka,

-zwiększa się ruchliwość przestrzenna rodzin,

-rośnie intymność rodziny

 Uogólniając wyliczone (nie są to wszystkie) powyżej kierunki przemian rodzin, rodzinę współczesną można określić następująco:
podstawową i preferowaną formą jej egzystencji jest rodzina mała (dwupokoleniowa), posiadająca oddzielne mieszkanie i prowadząca odrębne gospodarstwo domowe. Oprócz męża nierzadko żona pracuje zawodowo poza domem. Dominuje rodzina nieprodukcyjna i oparta głównie na mieszkaniowych podstawach, kontrolująca narodziny swych dzieci. Rodzina staje się coraz bardziej intymna. Można rozpatrywać przejście od modelu rodziny tradycyjnej do modelu rodziny współczesnej w kategoriach postępu rozwoju.

9.Pojecie, rodzaje, podmioty i cele polityki rodzinnej.

Polityka rodzinna to całokształt norm prawnych, działań i środków uruchamianych przez państwo i inne podmioty w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny: jej powstania, prawidłowego funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie funkcji. Rodzaje polityki rodzinnej

-Polityka bezpośrednio adresowana do rodziny fexplicite) - może obejmować politykę ludnościową, świadczenia socjalne związane z opieką i wychowaniem dzieci, świadczenia dla pracujących rodziców, opiekę zdrowotna nad matka
i dzieckiem itp.

-Polityka pośrednia (implicite) - składają się działania podejmowane w innych dziedzinach polityki państwa, realizujące cele bezpośrednio nie związane z rodziną, ale takie, które pociągają za sobą doniosłe konsekwencje dla funkcjonowania rodziny (polityka rynku pracy, podatkowa itp.)

Podmioty polityki rodzinnej:

• Państwo - stanowi główny podmiot; na nim spoczywa obowiązek i odpowiedzialność za określenie, prowadzenie i finansowanie tej polityki;

• Inne podmioty - organizacje pozarządowe, Kościół, zakład pracy, związki zawodowe, samorząd terytorialny,

W politykach rodzinnych państw zachodnioeuropejskich zauważalne są następujące tendencje:
- wzmacnianie statusu prawnego dziecka i jego pozycji w rodzinie,
- wprowadzenie środków mających na celu godzenie ról rodzicielskich i zawodowych,
- wspieranie funkcji opiekuńczej rodziny i stwarzanie warunków do realizacji funkcji ekonomicznej.

10.Instrumenty polityki rodzinnej.

Pomoc rodzinom z dziećmi ma służyć:

• Stymulowaniu do ilościowego rozwoju,

• A przede wszystkim jakościowemu rozwojowi młodej generacji - inwestycjom w człowieka.
  1) Świadczenia pieniężne

A) zasiłki rodzinne i podobne

• Przysługuje do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Może być przedłużony do 21 roku życia, jeśli dziecko uczy się w szkole lub, do 24 jeśli kontynuuje naukę w szkole wyższej i ma orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym
  stopniu niepełnosprawności

• Przysługuje, jeżeli przeciętny dochód na rodzinę nie przekroczy kwoty 50zl (lub 583 dla rodzin wychowujących dziecko niepełnosprawne)

• W okresie od maja 2004 r do 31 sierpnia 2006 r wysokość zasiłku zależy od liczby dzieci:
  na l i 2 dziecko - 43 zł

Na 3 dziecko - 53 zł na 4 i kolejne - 66 zł

- w okresie od września 2006 r. wysokość zasiłków będzie zależeć od wieku dziecka i będzie przysługiwać w wysokości(projekt): •'-.«.
Do 5 roku życia - 48 zł

6-18 lat-64 zł

19-24 lata-68 zł

Inne świadczenia rodzinne IV Polsce:

• W Polsce nowym systemie świadczeń rodzinnych przysługuje dodatek z tytułu:

• Rozpoczęcia roku szkolnego na wyprawkę szkolna w wysokości 90 zł na dziecko (od września 2006 r - l OO zl) wypłacane raz w roku we wrześniu

• Podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania wypłacany przez 10 m-cy w wysokości 80 zł miesięcznie na dziecko (od września 2006 r - 90zl)

• Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego - wypłacany do czasu ukończenia przez dziecko 16 lat -jeżeli ma orzeczenie o niepełnosprawności albo do ukończenia 24 lat -jeśli ma orzeczenie o umiarkowanej lub znacznej niepełnosprawności, w wysokości 50 zł (do ukończenia przez dziecko lat) 70 zł (do 24 roku życia). Od września, 2006 r. odpowiednio 60 i 80 zł.

- wychowania w rodzinie wielodzietnej - w wysokości 50 zł miesięcznie na trzecie i następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego (od września 2006 r. - 80 zł) Inne świadczenia związane z urodzeniem dziecka:

• Premie za urodzenie dziecka niekiedy o wzrastającej wysokości wraz ze wzrostem liczby dzieci w rodzinie

• Zasiłki na pokrycie pierwszych potrzeb konsumpcyjnych niemowlęcia (łóżeczko, wózek, odzież, itp.).
  Mogą być w formie rzeczowej:

• Do 15 stycznia 2002 r. był wypłacany zasiłek porodowy (20 % przeciętnego wynagrodzenia) - 40 1. 38 zł

• Od 15 stycznia 2002 r. do maja 2004 r. wypłacane były jednorazowe (201 zł) i okresowe zasiłki macierzyńskie (przez 4
  miesiące) z pomocy społecznej adresowane wyłącznie do osób niezamożnych

- 2 nowym systemie świadczeń rodzinnych (od maja 2004 r.) - przysługuje jednorazowy dodatek: do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka - 500 zł (przy spełnieniu kryterium dochodowego 504 lub 583 zł miesięcznie na osobę). Od l stycznia 2006 dodatek wynosi l tyś zł.

- od 9 lutego 2006 realizowana jest jednorazowa zapomoga a tytułu urodzenia dziecka ("becikowe"). O świadczenia mogą ubiegać się wszystkie rodziny (bez względu na dochód) w ciągu trzech m-cy od urodzenia dziecka. Inne świadczenia (dodatki do zasiłku rodzinnego związane z wychowywaniem dzieci w Polsce:

• Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania - w wysokości 400 zł wypłacany jest przez 3 lata, ale tylko do ukończenia przez dziecko 7 lat

• Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka (zamiast świadczenia Funduszu alimentacyjnego) w wysokości 170 zł miesięcznie na jedno dziecko, 250 zł na dziecko niepełnosprawne, ale nie więcej niż 750 zł miesięcznie dla rodziny.

2. Ulgi podatkowe

3. Subsydia (zasiłki mieszkaniowe, usługi zdrowotne, transport publiczny, edukacja)
   2) Godzenie obowiązków rodzinnych z pracą

a) urlopy macierzyńskie (rodzicielskie) i wychowawcze

• Wymiar urlopu: 16 tygodni przy pierwszym porodzie, 18- przy drugim i każdym następnym oraz 26- gdy urodzą się dwojaczki, trojaczki, itd..

• Z części urlopu macierzyńskiego ma prawo skorzystać ojciec - pracownik wychowujący dziecko (najwcześniej po 14 tygodniach po porodzie)

• Miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru.

• Opieka nad dzieckiem (jakość, koszty) - w Polsce zwolnienie opiekuńcze przysługuje przez 60 dni roboczych w ciągu roku do czasu, gdy dziecko nie ukończy 14 lat.

b) elastyczne formy pracy, w tym elastyczna organizacja czasu pracy.
Elastyczna organizacja czasu pracy:

• Zadaniowy czas pracy - polega na określeniu pracownikowi wymiaru zadań, które ma on wykonać w ramach określonego czasu, np. dnia, tygodnia czy miesiąca. Czas pracy pracownika w praktyce regulowany jest poprzez wyznaczone rriu zadania. Tak więc zadania powinny być tak określone, aby pracownik, przy dołożeniu należytej staranności i sumienności, mógł je wykonać w ciągu obowiązującego go czasu pracy. Czas niezbędny do wykonania powierzonych pracownikowi zadań pracodawca ustala po porozumieniu z pracownikiem. Pracownik zatrudniony w zadaniowym czasie pracy może, więc pracować na część etatu lub na cały etat w zależności od tego, jaki będzie miał określony wymiar zadań do wykonania. Ma także swobodę w realizacji powierzonych zadań w dowolnej i dogodnej dla siebie porze.

• Równoważny czas pracy - polega na tym, iż pracodawca, w przyjętym w firmie okresie rozliczeniowym (nie dłuższym niż miesiąc), może wydłużyć pracownikowi czas pracy np. do 12 godz.. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach bądź dniami wolnymi.

• Przerwany czas pracy - polega na ustaleniu rozkładu czasu pracy w ten sposób, iż praca w danym dniu podzielona jest na dwa okresy, pomiędzy którymi występuje przerwa nie wliczana do czasu pracy. W ciągu doby może być zastosowana jedna taka przerwa, trwająca nie dłużej niż 5 godzin. Za czas przerwy w pracy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.

• Indywidualny rozkład czasu pracy - możliwy jest do zastosowania od l stycznia 2004 r. i polega na tym, iż na pisemny wniosek pracownika pracodawca może ustalić dla niego indywidualny rozkład czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, w którym pracuje ten pracownik. Ma on na celu dostosowanie czasu pracy do indywidualnych potrzeb pracownika (np. z uwagi na obowiązki rodzinne pracownika). Rozkład czasu pracy jest ustalonym przez danego pracodawcę sposobem zagospodarowania wymiaru czasu pracy pracownika. Rozkład określa, więc terminy dni pracy i dni wolnych od pracy, a także godziny rozpoczynania i kończenia pracy. W przypadku stosowania przez pracodawcę przy zmianowej z rozkładu czasu pracy powinny wynikać ponadto godziny rozpoczynania i kończenia pracy na poszczególnych zmianach. Indywidualny rozkład czasu pracy może np. polegać na ustaleniu innego terminu dnia wolnego od pracy wynikającego z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy oraz innych godzin rozpoczynania i kończenia pracy.

• System skróconego tygodnia pracy - polega na wykonywaniu przez pracownika pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy jednoczesnym wydłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy (maksymalnie do 12 godzin). Okres rozliczeniowy czasu pracy w tym systemie wynosi l miesiąc i nie ma możliwości jego wydłużenia. System skróconego tygodnia pracy, podobnie jak w indywidualnym rozkładzie czasu pracy, wprowadza się w umowie o prace, na pisemny wniosek pracownika.

• Praca weekendowa - polega na wykonywaniu pracy przez pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy tylko w piątki, soboty, niedziele i święta. W odróżnieniu od skróconego systemu tygodnia pracy pracownik może być zatrudniony jedynie w tych określonych dniach. Dobowa norma czasu może być wydłużona maksymalnie do 12 godzin w okresie rozliczeniowym, który bezwzględnie nie może przekraczać jednego miesiąca. Zastosowanie systemu pracy weekendowej wymaga również pisemnego wniosku pracownika^mi stosuje się, jeśli wymagają tego indywidualne potrzeby pracownika.

- ruchomy czas pracy - polega na tym, że w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy czy też obwieszczeniu pracodawca ustala pracownikom rozkład czasu pracy, z którego wynika, że praca w zakładzie ma się odbywać miedzy godzinami 7.00 a 18.00. Pracownicy natomiast sami decydują, o której godzinie zaczną prace, a może to nastąpić w godzinach od 7.00 do 10.00 i następnie powinni pracować 8 godzin, a więc kończą pracę pomiędzy 15.00 a 18.00. Ruchomy czas pracy nie jest wprost przewidziany przepisami Kodeksu pracy, ale często jest stosowany w praktyce.

- zmniejszenie wymiaru czasu pracy zamiast korzystania z urlopu wychowawczego - może skorzystać pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego. Zastosowanie tego rozwiązania wymaga również pisemnego wniosku pracownika. Nowy wymiar czasu pracy nie może być jednak niższy niż pół etatu.

3) Inne instrumenty

1. Prawa emerytalne

2. Równe traktowanie w pracy (opieka nad dzieckiem)

3. Inne środki promujące rodzicielstwo (doradztwo, programy mieszkaniowe)

11.Instrumenty polityki rodzinnej stosowane w Polsce na tle krajów UE.
Ulgi podatkowe:

• Kraje członkowskie UE stosuj ą różnego rodzaju ulgi podatkowe na dzieci. Rozwiązania są różne - progresywne wzrastanie ulg w zależności od liczby posiadanych dzieci (Belgia, Francja, Grecja). Ulgi przyznawane niezależnie od liczby dzieci, ulgi podatkowe na dzieci uzależnione są od dochodu rodziny:

• Ten rodzaj pomocy jest skuteczny w rodzinach o dochodach, które można opodatkować, a więc względnie wysokich, w rodzinach o niskich dochodach instrument podatkowy nie działa;

• Krytycy ulg podatkowych uwzględniających stan rodzinny podkreślają, że zasada taka nadmiernie preferuje rodziny o wysokich dochodach, gdyż zmniejsza się im podatki płacone od najwyższej skali. Tracą rodziny o niższych dochodach, bo ich korzyści z tytułu ulg są mniejsze. W Polsce od 2007 r. wprowadzono ulgę podatkowa na wychowanie dzieci. Za każde dziecko będzie można odpisać od podatku kwotę 120 zł.

Zasiłki rodzinne:

• Mają służyć ochronie rodzin wychowujących i utrzymujących dzieci;

• W dostatecznej wysokości i odpowiednio ustrukturyzowane ze względu na liczbę dzieci są narzędziem polityki pronatalistycznej;

• W krajach UE prawo do zasiłku zależy od dochodu rodziny i/lub liczby posiadanych dzieci;

• Wysokość zasiłku na l dziecko w krajach UE - przeciętnie 6% przeciętnego wynagrodzenia (22% Luksemburg), na 2_
  dzieci 12% (28% w Luksemburgu), 3 dzieci - 20% (50% we Francji).

Inne świadczenia rodzinne - zasiłki dla dzieci rozpoczynających naukę szkolną

Ich celem jest pomoc rodzicom w odpowiednim wyposażeniu dziecka do szkoły. W krajach europejskich maja one różny charakter.

• Są forma pomocy dla rodzin o niskich dochodach (Francja, W. Brytania),

• Są zróżnicowane w zależności od: wieku dziecka (Francja, Luksemburg), liczby dzieci w rodzinie (Luksemburg), dochodu rodziny (W. Brytania) lub obecności dziecka niepełnosprawnego;

• Są wypacane w okresie nauki (np. Francja) oraz jednorazowo, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego.
  Urlop i zasiłek macierzyński

• Zasiłek jest na ogół świadczeniem ubezpieczeniowym, które przysługuje pracującej matce w ciągu kilkunastu tygodni, (co najmniej 12), podzielonych na okres przed i po urodzeniu dziecka. Minimalna wysokość zasiłku 75% ostatnio uzyskiwanego zarobku;

• W krajach UE okres urlopu wynosi 14-18 tygodni. Wysokość zasiłku stanowi 75-100% wynagrodzenia matki pracującej.

Zasiłek i urlop rodzicielski (wychowawczy)

• Im jest wyższy i przysługujący na dłuższy okres, tym stymulacja do ilościowego rozwoju rodziny jest wyższa, ma też wpływ na jakościowe cechy dzieci;

• Stosowany w takich krajach jak: Austria (18 m-cy), Belgia (12m-y), Dania (10 tygodn/), Finlandia (158 dni), Francja (33 m-cy), Niemcy (36 m-cy), Luksemburg (l rok), Szwecja (450 dni) oraz Włoszech (9 m-cy), Portugalii (24 m-ce), Grecji (3 m-ce), Hiszpanii (3 lata), gdzie jest bezpłatny. Brak w. Brytanii, Holandii, Irlandii;

• W Polsce przysługuje przez okres 3 lat (nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 4 lat). Prawo do płatnego urlopu uzależnione było od dochodu w rodzinie (od l czerwca 2002 do maja 2004r.-548zł) i wynosi 318,10 zł, dla osób samotnie wychowujących dzieci oraz wychowujące 3 i kolejne dziecko -505,80zł;

• W nowym systemie zasiłków rodzinnych - przysługuje dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w wysokości 400 zł przez okres 24 miesięcy lub 36 miesięcy - przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka).

12.Pojecie i cele polityki ludnościowej.
Istota i cele polityki ludnościowej

• System świadomych przedsięwzięć, których celem jest wywalanie pożądanych zmian w rozwoju i ruchu ludności;

• Istotną, kwestia, w polityce ludnościowej jest wiec uruchamianie bodźców lub antybodźców, popierających lub ograniczających liczbę urodzeń w związku z pożądanym procesem zmian ludnościowych.

Polityka Ludnościowa Pronatalistyczna

-Jest ukierunkowana na podnoszenie przyrostu naturalnego poprzez popieranie rozrodczości i maksymalizację liczby urodzeń w rodzinie

-Realizowana jest głównie w krajach o wysokim stopniu rozwoju gospodarczego, w którym mamy odczynienie z regresywną strukturą wieku mieszkańców.

-Najczęstszymi formami takiej polityki są rozbudowany system świadczeń socjalnych związanych z macierzyństwem i wychowaniem dzieci

Polityka ludnościowa antynalistyczna

-Zmierza do ograniczenia liczby urodzeń i zmieszenia tempa przyrostu naturalnego

-Nie rozwija się, więc instytucji i świadczeń socjalnych premiujących macierzyństwo nie tworzy się ulg podatkowych, a nawet w skrajnych przypadkach stosuje się progresje podatkową w związku z większą liczbą dzieci, wspiera się aborcje i sterylizację.

Polityka ludnościowa neutralna

-opiera się na poglądzie, że procesy ludnościowe mają charakter samoistny i polega na braku istotnej ingerencji państwa w zjawiska demograficzne.

13.Instrumenty polityki ludnościowej.

1. Instrumenty administracyjno-prawne

• Akty prawne promujące produkcje oraz sprzedaż środków antykoncepcyjnych lub zakazujących je;

• Wprowadzenie zakazu lub ograniczonej zgody na aborcje;

• Określenie minimalnego wieku zawarcia małżeństwa;

• Akty prawne określające możliwość i warunki uzyskania rozwodu;

Ochrona prawna kobiety ciężarnej i macierzyństwa;

- prawo do przerw w pracy w związku z posiadaniem dziecka (urlop macierzyński, opiekuńczy, wychowawczy).

2.Instrumenty ekonomiczne

-pronatalistyczne: zasiłki macierzyńskie, zasiłki rodzinne, zasiłki wypłacane z tytułu urodzenia dziecka, zasiłki wychowawcze, kredyty dla młodych małżeństw, pro rodzinna polityka podatkowa, dofinansowanie usług świadczonych przez żłobki, przedszkola, preferencje dla rodzin wielodzietnych itp.

-antynatalistyczne: darmowe rozdawnictwo środków antykoncepcyjnych, dystrybucja środków żywnościowych i dóbr materialnych tylko wśród rodzin wykonujących zalecenia władz, co do dzietności, premiowanie aborcji i sterylizacji, w skrajnych przypadkach przymusowa aborcja lub sterylizacja itp.

3.Instrumenty wychowawcze (świadomościowe, popularyzatorskie)

• Zapobieganie o wyższy prestiż społeczny macierzyństwa i rodziny;

• Szkolna edukacja seksualna i prowadzenie przygotowania do życia w rodzinie;

• Dostęp do literatury z dziedziny życia w rodzinie seksuologii;

• Oficjalne kampanie propagandowe rozpowszechniające wizje dzietności rodziny i popularyzujące środki do jej osiągnięcia;

• System norm moralnych i etycznych oraz wpływ religii i tradycji.

14.Współczesne problemy ludnościowe i problemy stąd wynikające.
Współczesne problemy ludnościowe

• Następuje szybki wzrost ludności świata (odstępy miedzy kolejnym miliardami mieszkańców Ziemi staja się coraz krótsze: 100,30, 15 i 12 lat)

• Wzrost ludności świata jest nierównomierny - przyrost ludności dokonuje się w regionach słabo rozwiniętych (kraje afrykańskie, południowo-amerykańskie, niektóre azjatyckie), natomiast kraje rozwinięte przekształcają się w obszar stabilizacji liczby ludności, korzystając przy tym z dopływu imigrantów (kraje zachodnioeuropejskie) Problemem, który obejmuje wszystkie kraje europejskie jest bezrobocie. W Europie jego wskaźnik jest bardzo wysoki i przekracza 10%. W ciągu ostatnich trzydziestu lat nastąpił niebywały skok cywilizacyjno-technologiczny, pracę ludzi coraz częściej zastępują maszyny, duża konkurencyjność rynku sprawia, że mniejsze przedsiębiorstwa upadają - w Europie pojawia się coraz więcej bezrobotnych. Ponieważ bezrobocie jest poważnym problemem gospodarczym i społecznym, we wszystkich krajach nim dotkniętych próbuje się je zwalczać, ale jest to zadania bardzo trudne. Kontynent europejski cechują specyficzne problemy ludnościowe związane przede wszystkim z wielomilionowymi stratami, jakie przyniosły I II wojna światowa. Konflikt zbrojny (szczególnie na tak dużą skalę) to także niż demograficzny spowodowany mniejszą ilością urodzeń i większą śmiertelnością na skutek złych warunków życiowych. Europejski problem ludnościowy związany jest też ze starzeniem się społeczeństw, a także zmianą modelu rodziny. Ludzie decydują się najczęściej tylko na jedno dziecko, kobiety, bojąc się utraty pracy i bezrobocia, rodzą późno, szybko wracają do pracy. 0 Europę cechuje niewielki przyrost naturalny. Ujemny przyrost naturalny (większa liczba zgonów niż urodzeń) to poważny problem - społeczeństwa szybko się starzeją, zmniejsza się grupa ludzi w tzw. wieku produkcyjnym (zdolnych do rodzenia i płodzenia dzieci), rodzi się mniej dzieci. Mimo, że rozwój cywilizacyjno-techniczny wprowadził wiele pozytywnych zmian, postawił też Europę przed wieloma nowymi problemami. Przeciętny Europejczyk żyje w ciągłym stresie. Boi się utraty pracy, późno zakłada rodzinę, najczęściej decyduje się tylko na jedno dziecko. Rozwój opieki medycznej powoduje przedłużanie życia, co oznacza wzrost ludności nieproduktywnej i starzenie się społeczeństw. Europa żyje w powojennym niżu demograficznym. Rozwój cywilizacji łączy się ze wzrostem ilości chorób psychicznych, stres powoduje agresję, a ta przestępczość. Niezdrowy tryb życia prowadzi do zwiększonej zachorowalności na raka i choroby układu krwionośnego.

15. Istota i przesłanki prowadzenia polityki wobec osób starszych.
Istota polityki wobec osób starszych.

Jest to polityka realizacji interesów osób starszych. System realizowanych w jej ramach działań mających na celu wszechstronna kompensację malejących z wiekiem możliwości samodzielnego zaspokojenia potrzeb, integrację z lokalną społecznością oraz przygotowanie do starości. Służy temu system świadczeń związanych z zabezpieczeniem społecznym. Polityka społeczna zakłada działania na rzecz praw tej kategorii ludzi. Dotyczy to oświaty, kultury, ochrony zdrowia, organizacji czasu wolnego, ochrony pracy ludzi starszych, pomocy obłożnie chorym, pracy socjalnej z osobami starszymi, kształtowania odpowiednich warunków mieszkaniowych, pomocy instytucjonalnej oraz warunków materialnych seniorów. Polityka społeczna uwzględniając prawa człowieka starszego uwzględniać powinna przede wszystkim jego godność.

Cele polityki wobec osób starszych.

• Działania na rzecz umożliwienia samodzielnego życia starszych osób na miarę możliwości

• Zapewnienie im trwałej pozycji w strukturze lokalnej społeczności

• Oraz takie przygotowanie do starości jako etapu w życiu człowieka, które nie tylko stanowi wykorzystanie posiadanego doświadczenia, ale realizacje szans życiowych, odpowiadających wiekowi Formowanie celów polityki społecznej wobec osób starszych jest procesem wymagającym uwzględnienia nie tylko obiektywnych potrzeb ludzi starszych i ich otoczenia, ale i finansowych możliwości podmiotów odpowiedzialnych za realizację tej polityki. Podejścia do pomocy osobom starszym mogą być następujące:
  - Autonomia - to zachowanie przez nich suwerenności w podejmowaniu decyzji o sposobach życia w starości,
  - Integracja - zapewnienie starszej generacji warunków do udziału w życiu społecznym,
  - Opieka - zapewnienie pomocy w razie wynikającego z wieku lub stanu zdrowia ubytku sił fizycznych lub psychicznych,
  - Organizacja, której zadaniem jest koordynacja działania podmiotów polityki wobec ludzi starszych.

16. Istota i konsekwencje problemu starzenia się ludności w krajach europejskich.

Starzenie się społeczeństw, polegające na zwiększaniu się udziału ludzi starszych w stosunku do ogółu populacji, jest jednym z podstawowych problemów dzisiejszych czasów. Zjawisko to jest procesem o charakterze dynamicznym i wiedzie do stanu statycznego, zwanego starością demograficzną. Jej podstawowym miernikiem stosowanym w literaturze jest udział ludności w wieku 60 (65) lat i więcej w stosunku do ogółu populacji danego obszaru. Proces starzenia się ludności zaznaczył się najwcześniej, bo już w drugiej połowie XIX w., W rozwiniętych krajach Europy Zachodniej, obejmując z czasem prawie cały kontynent oraz niektóre kraje pozaeuropejskie. Zjawisko to jest wynikiem przejścia demograficznego ze społeczeństw o wysokiej stopie urodzeń i zgonów do populacji charakteryzującej się niską rodnością i umieralnością. Prezentowany problem pojawił się także w krajach rozwijających się, gdzie mimo stosunkowo niewielkiego udziału procentowego ludzi starszych, ich liczba wzrasta w sposób znaczący. Mówiąc procesie starzenia się ludności demografowie mają na myśli wzrost liczby i odsetka ludności starszej (w wieku 60 lat i więcej) w ogólnej liczbie ludności oraz wzroście wśród nich odsetka osób "sędziwych", tzn. osób w wieku 75 lat i więcej. Polska podobnie jak większość krajów na świecie należy do państw, w których wyraźnie zaznaczył się proces starzenia się ludności i którego intensywność będzie wzrastał. Wskaźnik ludności w wieku 65 lat i więcej w najbardziej rozwiniętych krajach Europy przekroczył w 1996 roku 17% - w Szwecji (17,4%) i we Włoszech (17,1%) oraz 16% w Belgii i we Francji. Najniższy wskaźnik ludności starszej wśród krajów Unii Europejskiej ma Irlandia i wynosił on 11,5%. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej najwyższy wskaźnik ludności starszej mają Węgry i Łotwa, a najniższy Turcja - 4,9%, Bośnia i Hercegowina - 6,9% oraz Macedonia 8,5%. W Europie ludzie starsi żyją najdłużej w Szwajcarii, Szwecji, Francji i Hiszpanii. Wśród osób starszych przeważają kobiety. W Polsce kobiety starsze żyją średnio o 5 lat dłużej niż mężczyźni. W krajach wysoko rozwiniętych różnica ta wynosi przeciętnie 4-5 lat, ale osoby w starszym wieku żyją tam dłużej o około 2-3 lat.

• Konieczność zapewnienia funduszy w systemie emerytalnym ze względów na poważne przyrosty osób uprawnionych do ich pobierania

• Zapewnienie usług opiekuńczych

• Rozwijanie nowoczesnych form pomocy wśród osób w wieku 60 lat i więcej (ze względów na to, iż będą dominowały osoby samotne, szczególnie kobiety, wzrośnie również liczba osób niepełnosprawnych)

• Ze względów na wydłużenie czasu życia o pełnych zdolnościach fizycznych i psychicznych należy rozważyć celowość i możliwość wprowadzenia obok wyznaczonej wiekiem i obowiązkowej granicy wieku przechodzenia na emeryturę. Granice funkcjonalna (przydatność do pracy) opartą na swobodnej decyzji przechodzenia na emeryturę.

17.Podmioty i sposoby realizacji polityki wobec osób starszych.

Podmioty działające na rzecz osób starszych:
Istotnym elementem międzynarodowej polityki społecznej na rzecz osób starszych są organizacje do najważniejszych należą:
1. EURAG Związek na rzecz starszej generacji Europy,
2. EUROLINK AGE Europejska sieć ds. rozwiązywania problemów dotyczących starzenia się,
3. FERPA Europejski związek rencistów i starszych osób,
4. FIAPA Międzynarodowy związek zrzeszeń starszych ludzi. Wśród polskich podmiotów państwowych najważniejsze zadania zostały podzielone między trzy resorty:
1. Minister Pracy i Polityki Społecznej (Jerzy Hausner), który odpowiedzialny jest za system ubezpieczeń społecznych (emerytury, renty, pomoc społeczna),
2. Minister Zdrowia (Leszek Sikorski) odpowiada za stan zdrowia oraz leczenie,
3. Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych (organizowanie opieki zdrowotnej dla kombatantów i innych uprawnionych).
Podmioty pozarządowe to:
POLSKI CZERWONY KRZYŻ
Zadaniem jest uzupełnianie opiekuńczej roli Państwa, wynikającej z Ustawy o pomocy społecznej. Potrzeby w tej dziedzinie są zawsze olbrzymie. Dla ich zaspokojenia pozyskujemy od społeczeństwa środki finansowe, produkty żywnościowe, różnego typu dobra materialne, które następnie przekazujemy potrzebującym. To właśnie od ofiarności i hojności darczyńców zależy zakres i skala pomocy, jakiej możemy udzielić.

POLSKI KOMITET POMOCY SPOŁECZNEJ - "PKPS" powstał 7 maja 1958 r. - jest stowarzyszeniem charytatywnym, posiada osobowość prawną.

CARITAS-katolicka organizacja dobroczynna powołana w celu skoordynowania działań charytatywnych
Formy pomocy osobom starszym.

• Tworzenie odpowiednich warunków zamieszkiwania osób starszych w placówkach pomocy społecznej (poprzez rozwój sieci domów pomocy społecznej i podnoszenie ich standardu, tworzenie większej liczby miejsc dla osób wymagających pielęgnacji w szpitalach i domach pomocy społecznej oraz placówkach półstacjonarnych)

• Zagwarantowanie wystarczającego dochodu oraz dostępu do systemu usług. Wśród obszarów, w których powinny być rozwijane usługi dla starszych, zwraca się uwagę na mieszkalnictwo, ochronę zdrowia, organizacje czasu wolnego, kulturę

• Rozwijanie usług socjalnych, w tym także ważne jest tworzenie placówek łączących usługi socjalne i medyczne, umożliwiające szybsze i pełniejsze rozpoznanie potrzeb osoby pielęgnowanej, kompleksowe zaspokojenie jej potrzeb oraz stworzenie warunków do możliwie długiego pozostawania osoby pielęgnowanej w jej środowisku zamieszkania. O prawie osób w podeszłym wieku do opieki instytucjonalnej i o obowiązkach instytucji świadczących tę formę pomocy stanowi Europejska Karta Społeczna.
  Państwo gwarantuje przede wszystkim świadczenia pieniężne, jednak system emerytalno - rentowy nie jest doskonały i często powoduje niedostatki materialne. Niskie dochody sprawiają, że osoby w starszym wieku należą do najbiedniejszej warstwy społecznej. Dlatego, aby temu zapobiec zostały powoływane do działań różne instytucje niosące pomoc ludziom w podeszłym wieku. Jedną z podstawowych instytucji służących osobom starszym jest Ośrodek Pomocy Społecznej (OPS). Celem głównym takiego ośrodka jest dążenie do jak największej samodzielności jej podopiecznych i ich aktywizacja w podejmowaniu działań zmierzających do poprawy jakości własnego życia. Usługi opiekuńcze są realizowane przy ścisłej współpracy z Polskim Czerwonym Krzyżem (PCK) oraz Polskim Komitetem Pomocy Społecznej (PKPS). Współpraca ta obejmuje pomoc w zaspokajaniu potrzeb życiowych, opiekę higieniczną oraz starają się zapewnić kontakt z otoczeniem. Ośrodkiem, który udziela pomocy typowo środowiskowo-otwartej jest Dom Pobytu Dziennego ( DDP), który ludziom starszym zapewnia:
  - posiłki,
  - usługi opiekuńczo - rehabilitacyjne,
  - zabiegi higieniczne ( kąpiel, strzyżenie),
  - zabiegi rekreacyjno-kulturalne ( zabawy taneczne, występy artystyczne, wycieczki),
  - pomoc w załatwianiu swoich codziennych spraw, stanowiących szczególną trudność.

Formą pomocy społeczno - środowiskowej, będąc czymś pośrednim między domem a instytucją są Dzienne Domy Pomocy Społecznej ( DDPS), które sprawdzają się w sprawach aktywizowania ludzi starszych. Są one istotnym ośrodkiem wsparcia dla nich, wręcz formą kompleksowego zaspakajania potrzeb. Wśród pozostałych placówek i instytucji wspierających osoby w podeszłym wieku wyróżnić można:
- domy pogodnej jesieni,- pensjonaty dla starszych osób,- hospicja,- schroniska,- noclegownie dla bezdomnych,- jadłodajnie dla ubogich.

18.Istota, rodzaje i przyczyny niepełnosprawności.

Pojecie niepełnosprawności za niepełnosprawna uważa się osobę, której stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia życie codzienne, naukę, prace oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi. Rodzaje niepełnosprawności uszkodzenia narządów zmysłów:

A)niepełnosprawność sensoryczna
• osoby niewidome i słabo widzące
• osoby nie słyszące i słabo słyszące
B) niepełnosprawność fizyczna
• nie.Motoryczna -uszkodzenia narządów ruchu
• przewlekłe schorzenia narządów wewnętrznych
C) niepłnosprawnośc. Psychiczna
• upośledzenia umysłowe,
• nie intelektualna
• chorzy psychicznie z zaburzeniami osobowości i zachowania
• epileptycy z zaburzeniami świadomości

Przyczyny niepełnosprawności
•dysfunkcje fizyczne,
•dysfunkcje somatyczne,
•dysfunkcje psychiczne,
•dysfunkcje społeczne

-choroby(81%), w tym choroby układu krążenia(45%),oraz dysfunkcje narządów ruchu(40%);długotrwałe choroby(np. gruźlica, cukrzyca)

-wypadki, zatrucia i urazy(ok.14%),

-wady wrodzone(ok.5%),

-wydłużenie przeciętnego trwania życia oraz rozwój nauk medycznych

-wypadki komunikacyjne,

-w niektórych krajach toczące się wojny

-wzrost uzależnień od alkoholu, nikotyny, narkotyków Osoba niepełnosprawna.

To osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoba, która takiego Orzeczenia nie posiadała, lecz odczuwała ograniczenia sprawności w wykonywaniu czynność swojego wieku (zabawa, nauka praca, samoobsługa). ₆

Podział osób niepełnosprawnych.

-osoby niepełnosprawne prawnie, to takie, które {Wsiadają odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony

• osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, to takie, które nie posiadają orzeczenia, ale odczuwają całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych.

19. Populacja i problem osób niepełnosprawnych w Polsce.

Populacja osób niepełnosprawnych w Polsce

• liczba osób niepełnosprawnych prawnie w 2002 roku wzrosła w stosunku do 1988 r. o 1191.7 tyś. (tj. 36,6 %), zaś zbiorowość niepełnosprawnych tylko biologicznie zwiększyła się w stosunku do 1988 r. ponad dwukrotnie (wzrost o 529,5 tyś. tj. o 111,0%)

• wśród osób niepełnosprawnych w 2002 r. najliczniejszą grupę stanowią osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności (28,8 % zbiorowości) oraz umiarkowanym (26.1 %). Zaś w 1988 r. przeważały osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (dawniej II grupa inwalidzka),

• z całej zbiorowości najwyższą dynamikę wzrostu wykazuje grupa dzieci w wieku 0-151at

• wśród niepełnosprawnych tylko biologicznie z całkowicie ograniczona zdolnością do wykonywania podstawowych czynności w 2002 r. było 124 tyś. osób tj. 68,4 % rudno niż w 1988 r. (73.6 tyś), natomiast poważne ograniczenie sprawności w 2002 r. zadeklarowało 882.6 tyś osób. tj. 479,1 tyś (o 118,7%) rudno niż w 1988 r.

Niepełnosprawność jako problem społeczny

- wyodrębnia ona dotkniętą nią część społeczeństwa i przy braku odpowiedniego przeciwdziałania przesuwa ja na margines społeczny

- dystans pomiędzy ogromną większością społeczeństwa zdrowego, cieszącego się pełna sprawnością, a ta drugą, niepełnosprawna, jest ciągle ogromny i wynika on z postrzegania ludzi niepełnosprawnych jako ludzi bezradnych, wymagających bezustannej pomocy i żyjących na garnuszku całego społeczeństwa

- istniejący stan środowiska utrudnia, a w niektórych sytuacjach uniemożliwia niepełnosprawnym przełamanie izolacji, w której się znajdują

20.Istota i znaczenie polityki wobec osób niepełnosprawnych.

Istota polityki społecznej wobec niepełnosprawnych to ogól działań podmiotów publicznych i organizacji pozarządowych, mających na celu:

• wyrównywanie nieuzasadnionych różnic socjalnych

• asekurowanie wobec ryzyk życiowych

• oraz tworzenie szans funkcjonowania osób niepełnosprawnych we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego i społecznego, uwrażliwiających ich pełną integrację ze społeczeństwem.

Zadaniem podmiotów polityki społecznej jest tworzenie podstawowych oraz realnych możliwości zaspokajania niezbędnych potrzeb osób niepełnosprawnych m.in. w zakresie:

-zapobiegania niepełnosprawności

-wczesnego rozpoznawania i diagnozowania niepełnosprawności

-rehabilitacji leczniczej

-dostępu do różnych form edukacji

-doradztwa i szkolenia zawodowego

-zatrudnienia z uwzględnieniem możliwości zdrowotnych i posiadanych umiejętności

-ochrony socjalnej i ekonomicznej i prawnej

-zaopatrzenia w sprzęt umożliwiający lub ułatwiający normalne funkcjonowanie w społeczeństwie

-usuwania barier architektonicznych.

21.Istota i przesłanki prowadzenia polityki edukacyjnej.

Podstawowym zadaniem polityki edukacyjnej jest wyrównywanie szans edukacyjnych ludzi na różnych etapach ich rozwoju. Brak powszechności i równości dostępu do szkół:

• Ogranicza szansę życiowe poszczególnych jednostek, jak i całych grup ludności (np. młodzieży na wsi, dorosłych bez wykształcenia)

• Hamuje rozwój społeczno - gospodarczy kraju (inwestycje w kwalifikacje człowieka to najtańszy sposób podnoszenia poziomu konkurencyjności gospodarki i przyspieszenia tym samym tempa rozwoju gospodarczego). Osoby bez wykształcenia lub nie posiadające dostępu do szkół stanowią dla państwa oraz społeczności lokalnej problem socjalny.

. POL. OŚW. DOTYCZY:
-możliwości społ. ekonom. państwa
-kwot jakie przeznacza się na oświatę
-strukturalno demograficznych czynników
-kwestie organizacji przedszkoli
-umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych
-rozbudowa szkół specjalnych, klas integracyjnych
-dożywianie dzieci
-organizacja czasu wolnego
-stypendia
-internaty, domy studenckie
-poradnictwo zawodowe

Inwestycje w kwalifikacje człowieka są najtańszym sposobem podnoszenia poziomu konkurencyjności gospodarki i przyśpieszania tym samym tempa rozwoju gospodarczego. Edukacja w kapitał ludzki oparta jest na czterech zasadach:
a. Uczyć się, aby wiedzieć,
b. Uczyć się, aby działać,
c. Uczyć się, aby wspólnie żyć,
d. Uczyć się, aby być.
Kwestia edukacyjna i nierówność ograniczająca z jednej strony szanse jednostki, a z drugiej komplikująca rozwój społeczno-gospodarczy. Państwo powinno zachęcać obywateli do kształcenia się, czyniąc edukację dostępną dla wszystkich. Podmioty działające na rzecz edukacji:
1. UNESCO - organizacja szerząca oświatę i szkolnictwo oraz walcząca z analfabetyzmem na całym świecie.
2. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
3. Samorządy terytorialne
4. Organizacje pozarządowe np. Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, liczne towarzystwa naukowe i szkolne.

22.Wskaźniki osiągnięć edukacyjnych.

1. Wskaźnik skolaryzacji netto -jako odsetek uczących się obliczany dla odpowiednich grup wiekowych, w Polsce: 7-12 (podstawowe), 13-15 gimnazjalne), 16- 17 (zasadnicze zawodowe), 16-18(średnie), 19-21 (policealne), 19-24 (wyższe).

2. Wskaźnik skolaryzacji brutto -jako odsetek uczących się (bez względu na wiek) do liczby ludności będącej w wieku 7-12, 13-l5, 16-17, 16-18, 19-21, 19-24.

3) Struktura wykształcenia ludności.
Poziom wykształcenia	1960	1970	1978	1988	2002
Wyższe .	2,1	2,7	4,5	6,5	10,2
Średnie i policealne	10,2	13,3	19,8	27,7	32,6
Zasadnicze zawodowe	3,1	10,6	17,3	23,6	24,1
Podstawowe	39,2	48,4	45,6	28,8	28,2
pozostałe	45,4	25	12,8	6,4	4,9

4) Wskaźnik analfabetyzacji badany za pomocą przeprowadzanych na reprezentatywnej próbie ludności (najczęściej 25 lat i więcej) Wskaźnik analfabetyzmu funkcjonalnego. Analfabeta jest osobą, która nie potrafi ze zrozumieniem zarówno przeczytać, jak i napisać krótkiej wypowiedzi na temat własnego życia. Analfabeta funkcjonalny to osoba, która nie potrafi posłużyć się umiejętnością czytania i pisania oraz liczenia dla swojego rozwoju i rozwoju społeczności, do której należy.

23.Bariery w dostępie do edukacji w Polsce.

a) Bariera terytorialna - wiąże się z dostępem do matury i studiów ludności małych miasteczek i wsi.
b) Bariera finansowa
Inne problemy polityki edukacyjnej to:
- niska jakość kształcenia
- kwalifikacje nauczycieli
- problem edukacji dorosłych

1) coraz większe zróżnicowanie sytuacji społeczno-ekonomicznej rodzin wpływa na nierówność szans edukacyjnych młodego pokolenia,
2) uwarunkowania rodzinne są ważnym czynnikiem kształtowania aspiracji edukacyjnych młodzieży i ich szans zdobycia wykształcenia średniego i wyższego,
3) poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób wpływa na aspiracje edukacyjne młodzieży,
4) status materialny rodziny określa jej oczekiwania wobec przyszłości edukacyjnej swoich dzieci,
5) przynależność do określonej grupy społeczno-ekonomicznej (pracowniczej, pracodawców, rolników, pracujących na własny rachunek, utrzymujących się z nie zarobkowych źródeł, w tym bezrobotnych, emerytów i rencistów) w istotny sposób wpływa na poziom aspiracji edukacyjnych i rzeczywisty dostęp do szkolnictwa średniego, a zwłaszcza wyższego,
6) miejsce zamieszkania w połączeniu z innymi uwarunkowaniami rodzinnymi, zwłaszcza sytuacją materialną, utrudnia dostęp do szkolnictwa średniego, a szczególnie wyższego,
7) niedostateczny zakres pomocy socjalnej dla uczącej się młodzieży stanowi barierę w dostępie do edukacji dzieci i młodzieży ze środowisk ekonomicznie słabszych.

24. Pojecie i zadania polityki ochrony zdrowia, Polityka ochrony zdrowia zajmuje się tworzeniem warunków dla zdrowia społeczeństwa, wyrównywaniem dostępu do poszczególnych działów ochrony zdrowia.

Działy ochrony zdrowia:

profilaktyka- zapobieganie chorobom w społeczeństwie poprzez kształtowanie odpowiednich zachowań pro zdrowotnych oraz warunków jego życia

lecznictwo- nastawione na człowieka chorego

rehabilitacja - przywracanie do zdrowia, sprawności i przydatności społecznej, szczególnie ludzi dotkniętych kalectwem lub upośledzonych fizycznie, psychicznie, społecznie.

25. Cechy ochrony zdrowia.
Główne cechy ochrony zdrowia

kompetentna (fachowo przygotowana do realizacji sowich zadań);

powszechna we wszystkich dziedzinach ochrony zdrowia i dla wszystkich obywateli;

dostępna (bezpłatna lub o niskiej odpłatności, szczególnie dla części społeczeństwa najniżej uposażonych i będącej w trudnej sytuacji życiowej);

osiągalna - rozbudowana stosownie do liczby i rozmieszczenia ludności,

zorganizowana i wyposażona stosownie do potrzeb działów ochrony zdrowia;

dostosowana (pod względem zarządzania) do struktury organizacyjnej i administracyjnej kraju.

26 . Pojecie zdrowia. Uwarunkowania zdrowia.

Pojecie zdrowia - pełnia fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia) człowieka pozwalającego na prowadzenie przez człowieka produktywnego, sensownego i twórczego życia w sferze społecznej i

ekonomicznej.

Wychodzi się z założenia, że zdrowie jest:

wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje;

bogactwem społeczeństwa gwarantując mu rozwój ekonomiczny i społeczny;

środkiem do osiągania lepszej jakości życia (jakość życia to sprawne funkcjonowanie człowieka do późnej starości, większa wydajność pracy i lepsze zarobki, satysfakcja z życia).

Uwarunkowania zdrowia

Pośród ważniejszych czynników warunkujących zdrowie uwzględnić należy:
1. Genetyczne i adaptacyjne uwarunkowania zdrowia, rozumiane jako predyspozycja dziedziczno- rodzinna, czyli rodzinnie warunkowana odporność lub podatność osobnicza na określone stany chorobowe.
2. Środowiskowe uwarunkowania zdrowia związane m.in. z:
a) środowiskiem wewnętrznym
b) środowiskiem zewnętrznym (w tym również z czynnikami klimatyczno- pogodowymi)
c) środowiskiem zawodowym.
3. Uwarunkowania zdrowia związane z poziomem świadomości i oświaty zdrowotnej, stylem życia oraz leczniczo- profilaktyczną działalnością służby zdrowia, których wyrazem są:
a) zwyczaje i styl życia
b) nawyki i używki
c) uzależnienia
d) higiena życia codziennego
e) racjonalna profilaktyka ekologiczna
f) racjonalna profilaktyka żywieniowa
4. Inne czynniki warunkujące zdrowie.

27. Mierniki ochrony zdrowi*(wg WHO) przeciętne dalsze trwanie życia -jako średnia liczby lat, jaka ma jeszcze do przeżycia osoba w wieku x;

Zachorowalność - liczba świeżych przypadków zachorowań na 10 tyś. lub 100 tyś. ludności;

Chorobowość - liczba chorych (chorzy aktualnie i osoby, które wcześniej zachorowały) na 10 tyś. lub 100 tyś. ludności;

Śmiertelność - liczba zgonów na daną jednostkę chorobową w stosunku do liczby osób chorych na tę jednostkę (w przeliczeniu na 10 tyś. lub 100 tyś. ludności;

Umieralność - liczba zgonów na 10 tyś, lub 100 tyś, ludności:

Umieralność niemowląt - liczba zmarłych niemowląt na 1000 urodzeń żywych.

28. Działania na rzecz zdrowia podejmowane na arenie międzynarodowej
Działania na rzecz zdrowia polegają na podejmowaniu działań, związanych z „promocją zdrowia". Koncentruje się
nie na chorobie, ale na zdrowiu. Pierwszy program promocji zdrowia został opracowany przez WHO (tzw. Karta
Ottawska), którego celem jest umożliwienie każdemu człowiekowi zwiększenie wpływu na swoje zdrowie w celu jego
poprawy i utrzymania. Karta Ottawska stała się podstawą do wypracowania narodowych programów promocji zdrowia.
Program promocji zdrowia WHO (Karta Ottawska)

Zgodnie z kartą Ottawska promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem (identyfikowaniu własnych problemów zdrowotnych), w celu poprawy zdrowia - przez podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu, kształtowanie potrzeby i kompetencji do rozwiązywania problemów zdrowotnych i zwiększania potencjału zdrowia. Promocja zdrowia obejmuje 5 obszarów działań:

budowanie zdrowotnej polityki publicznej (cele zdrowotne winny być realizowane jako całość przez politykę społeczną, a nie tylko przez politykę ochrony zdrowia),

*tworzenie środowisk życia i pracy (nauki) sprzyjających zdrowiu (dużo zależy od naszych zachowań i nawyków w tym względzie, od działań w ramach społeczności lokalnej),

*zachęcenie całego społeczeństwa do działań na rzecz zdrowia (bez poparcia grup społecznych i ich zaangażowania, nie jest możliwie skuteczne działanie w dziedzinie zdrowia),

*rozwijanie u ludzi umiejętności (osobistych i społecznych) służących zdrowiu (szczególnie ważne jest kształtowanie przez rodzinę, szkołę umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjacn życiowych),

*reorientacja służby zdrowia (rozszerzenie zakresu jej działań na sferę promocji zdrowia).

29. Sytuacja zdrowotna ludności w Polsce.

Od początku lat 90 następuje systematyczna poprawa sytuacji zdrowotnej mieszkańców Polski:

• obniża się poziom umieralności;

• zmniejsza się umieralność niemowląt;

• wydłuża się przeciętne dalsze trwanie 'życia.

Stan zdrowia ludności w Polsce
1. Średnia długość życia - od kilku lat wydłuża się przewidywana długość życia noworodków obu płci (mężczyźni 69,7lat, kobiety 78lat [na rok 2000]).
2. Stan zdrowia dzieci i młodzieży - obniżyła się umieralność niemowląt, ale nadal jest wyższa niż w krajach wysokorozwiniętych. Obniżyła się zachorowalność dzieci na choroby zakaźne w wyniku wieloletnich szczepień ochronnych. Główną przyczyną zgonów dzieci i młodzieży są wypadki i zatrucia, następnie nowotwory, choroby układu nerwowego, wady wrodzone i choroby układu krążenia.
3. Przyczyny zgonów - najczęstsze z nich to:
§ choroby układu krążenia 50%
§ nowotwory 20%
§ urazy i zatrucia 7%
Obniżyła się umieralność kobiet w związku z ciążą i porodem. Utrzymuje się zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby i niektóre choroby zakaźne (np. salmonella).
4. Profilaktyka - szczepienia ochronne dzieci i młodzieży (od 0-20lat). Podejmuje się szereg działań w zakresie przeciwdziałania zakażeniom HIV.
5. Zjawiska negatywne:
§ wzrost wypadkowości w pracy i poza pracą,
§ pogarszająca się kondycja fizyczna i psychiczna,
§ szerzenie się uzależnień,
§ wzrost liczby samobójstw - szczególnie wśród dzieci i młodzieży.

sytuacja zdrowotna ludności w polsce

Najważniejsze problemy zdrowotne ludności Polski są zbliżone w swojej strukturze do obserwowanych we wszystkich krajach UE, z tym, że obserwujemy niekorzystny dystans w stosunku do średnich unijnych, zwłaszcza w zakresie umieralności z powodu chorób układu krążenia i nowotworów. Przeciętne dalsze trwanie życia ludności Polski uległo wydłużeniu po 1991 r. o ponad 4 lata, podczas gdy w latach poprzedzających transformację ustrojową obserwowano wieloletnią niekorzystną stagnację. Jednak obecna sytuacja jest w dalszym ciągu niezadowalająca i zmniejszenie dystansu dzielącego nas od przeciętnego poziomu większości parametrów zdrowotnych w UE wymaga zmian jakościowych w polityce zdrowotnej. Narodowy Program Zdrowia 2006-2015 powinien być dobrym narzędziem służącym do tego celu.

Stan zdrowia ludności w Polsce
1. Średnia długość życia - od kilku lat wydłuża się przewidywana długość życia noworodków obu płci (mężczyźni 69,7lat, kobiety 78lat [na rok 2000]).
2. Stan zdrowia dzieci i młodzieży - obniżyła się umieralność niemowląt, ale nadal jest wyższa niż w krajach wysokorozwiniętych. Obniżyła się zachorowalność dzieci na choroby zakaźne w wyniku wieloletnich szczepień ochronnych. Główną przyczyną zgonów dzieci i młodzieży są wypadki i zatrucia, następnie nowotwory, choroby układu nerwowego, wady wrodzone i choroby układu krążenia.
3. Przyczyny zgonów - najczęstsze z nich to:
§ choroby układu krążenia 50%
§ nowotwory 20%
§ urazy i zatrucia 7%
Obniżyła się umieralność kobiet w związku z ciążą i porodem. Utrzymuje się zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby i niektóre choroby zakaźne (np. salmonella).
4. Profilaktyka - szczepienia ochronne dzieci i młodzieży (od 0-20lat). Podejmuje się szereg działań w zakresie przeciwdziałania zakażeniom HIV.
5. Zjawiska negatywne:
§ wzrost wypadkowości w pracy i poza pracą,
§ pogarszająca się kondycja fizyczna i psychiczna,
§ szerzenie się uzależnień,
§ wzrost liczby samobójstw - szczególnie wśród dzieci i młodzieży.

30. Istota, funkcje, problem dostępności do mieszkania.

Funkcje mieszkama7

• Ochronna - ochrona zdrowia fizycznego, psychicznego oraz przed warunkami atmosferycznymi

• Biologiczna - odpoczynek, sen, odżywianie, utrzymanie czystości, ułatwienie opieki nad dziecmi osobami chorymi i starymi

• Społeczna - głównie formy prowadzenia życia rodzinnego i towarzyski.

• Humanistyczna - powiązanie mieszkania z ogólnym układem lokalnych stosunków społecznych, jakie powstają przez więź rodzinną i sąsiedzką

• Kulturalno - wychowawcza - wiążąca się z nauka dzieci i dorosłych, samo kształceniem, wychowaniem ( fizycznym, estetycznym), rozrywką, uroczystościami rodzinnymi, tradycyjnymi obrzędami.

• Ekonomiczna - funkcja miejsca pracy.

Istota mieszkania:

MIESZKANIE to nie tylko przestrzeń znajdująca się w bezpośredniej dyspozycji i ograniczona ścianami, lecz również sam budynek mieszkalny, jego otoczenie, sposób rozwiązania urbanistycznego oraz towarzyszące urządzenia usługowe.

Problem dostępności do mieszkania: Główne problemy w sferze mieszkalnictwa:
- niedobór mieszkań, który wynosi 1mln lokali,
- niski poziom dochodów, przy jednoczesnym wzroście kosztów nabycia i utrzymania mieszkania - w 1999 za przeciętne miesięczne wynagrodzenie można było nabyć 0,5m2 mieszkania,
- zły stan techniczny - do roku 2010 ok. 1mln mieszkań będzie trzeba wyburzyć,
- załamanie przemysłu budowlanego,
- segregacja przestrzenna ludności w zależności od poziomu jej zamożności (enklawy biednych i bogatych),
- trwała peryferyzacja i marginalizacja dużych grup społecznych, niekiedy całych miast, które straciły dotychczasową bazę ekonomiczną w postaci dużego zakładu przemysłowego niekiedy zatrudniającego kilka tysięcy osób,
- zdegradowanie obszarów wielkomiejskich (np. dzielnic przemysłowych) obniżając zainteresowanie inwestorów całym miastem,
- udział wydatków na cele mieszkaniowe nie przekracza 3% PKB (2002 rok) i jest zdecydowanie zbyt niski.

31. Prawo do mieszkania.

• Jako jeden z podstawowych wyznaczników życia - zostało wpisane do powszechnej Deklaracji Praw Człowieka 1948

• Europejska Karta Społeczna RE w art. I6 przyznaje prawo do mieszkania

• Konstytucja RP art.75 („władze publiczne prowadza politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych
  obywateli w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają
  działania obywateli zmierzające do uzyskania mieszkania")

Prawa do mieszkania nie można rozumieć jako obowiązku ze strony władzy publicznej dostarczenia mieszkanie wszystkim potrzebującym, a jedynie jako powinność wkraczania w sytuacjach wymagających pomocy uzyskaniu i utrzymaniu mieszkania o standardzie uznanym w danych warunkach społeczno-gospodarczych za wystarczających Czynnikiem rozstrzygającym jest różnica między kosztem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, a poziomem dochodów ludności. W sytuacji znacznej ich rozpiętości może powstawać potrzeba subsydiowania, zwłaszcza rodzin najbiedniejszych.

32. Przesłanki społeczne i ekonomiczne rozwoju budownictwa mieszkaniowego

• niedostępność mieszkań a przez to brak perspektyw zaspokojenia najważniejszych potrzeb człowieka niesie za sobą szereg niekorzystnych następstw, a przede wszystkim hamuje aktywność zawodową, spadek liczby urodzeń, destabilizuje rodzinę i sprzyja patologii'

• rozwój budownictwa mieszkaniowego stymuluje wzrost innych dziedzin gospodarki, a w szczególności na rzecz mieszkalnictwa - materiały budowlane, wyposażenie mieszkań itp.

• z badań wynika, iż rozwój budownictwa wywołuje efekt mnożnik owy zatrudnienia polegający na tym, że wytworzenie wyrobów finalnych (mieszkań) poza zatrudnieniem przy ich bezpośrednim wznoszeniu wywołuje dalsze zatrudnienie w pokrewnych działach gospodarki (wzrost zatrudnienia w budownictwie o jedną osobę powoduje wzrost w pokrewnych działach gospodarki o 2 -3 osoby, w Polsce l :3)

33. Pojecie zabezpieczenia społecznego.

Zabezpieczenie społeczne (jako działanie) jest to łączna nazwa na określenie tych wszystkich uradzeń publicznych, których celem i zadaniem podstawowym jest zabezpieczenie obywateli przez odpowiednie świadczenia społeczne przed ujemnymi następstwami utraty lub ograniczenia możliwości zarobkowych oraz zwiększonych obciążeń rodzinnych. To również systemy zabezpieczeń na wypadek choroby, macierzyństwa, inwalidztwa starości, śmierci, bezrobocia oraz system zasiłków rodzinnych.

Zabezpieczenie społeczne jako cel (bezpieczeństwo socjalne) oznacza stan wolności od tych zagrożeń, których głównym skutkiem jest brak lub niedostatek środków utrzymania.

34. Elementy systemu zabezpieczenia społecznego i

ich charakterystyka

- Ochrona zdrowia

-Ubezpieczenia społeczne

-Ubezpieczenia osobowe i majątkowe ludność

-Pomoc społeczna

-Rehabilitacja inwalidów

-Uzupełniające świadczenia socjalne

Każde z tych elementów ma swój rodowód ustawodawstwo, system organizacyjny. Łączy je natomiast wspólne zadanie, udzielania różnego rodzaju świadczeń zapewniających obywatelowi poczucie bezpieczeństwa socjalnego, w przypadku wystąpienia określonego ryzyka socjalnego.

UBEZP.SPOŁ.- te świadczenia do których obywatele mają prawo lub z których mogą korzystać w okolicznościach i warunkach określonych odpowiednimi przepisami. Są to świadczenia poza dochodami pracy. Czasami mogą je uzupełniać, np. dopłaty do mieszkań.

Podmiotowy zakres świadczeń nie jest jednolity. Mogą wynikać z przepisów prawnych lub umów zawieranych z określonymi instytucjami lub mogą stanowić skutek decyzji zakładu pracy czy organizacji społecznej.

UBEZP.SPOŁ(POMOC WZAJEMNA)- oparte na zasadzie obligatoryjnej:1933- ustawa o ubezp. społ.
-ubezp. chorobowe
-świadczenia wypadkowe
-świadczenia kombatanckie
emerytury
-system świadczeń związany ze zgonem (np.renta rodzinna)
-świadczenia ubezp.na rzecz rolników indywidualnych
-system alimentacyjny (już nie funkcjonuje- teraz gmina przekazuje świadczenia)
UBEZP.MAJĄTKOWE I OSOBOWE LUDNOŚCI DZIELIMY NA 3GR:
1)dobrowolne ubezp.majątkowe (cywilne, turystyczne..)
2)dobrow.ubezp.osobowe (życie)
3)obowiązkowe ubezp. (samochodowe, komunikacyjne, np.OC)
POMOC SPOŁECZNA
W 1990 uchwalono nową ustawę o pomocy społ.
P.S to sprawa samorządów terytorialnych (gminy, powiaty); państwo kończy swoją działalność na szczeblu województwa. Dlatego trzeba było rozbudować administrację, kształcić kadrę. P.S zajmują się kościoły, agendy, różnego rodzaju stowarzyszenia a także osoby prawne i fizyczne.
CELEM P.S jest zaspokajanie podst.życiowych potrzeb i zapewnienie bytowania ludzkiego. PS powinna doprowadzić do samodzielności ludzi, ale nie może być ciągła.
PS udziela się z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, upośledzenia (udziela się pomocy również rodzicom z problemem alkoholowym, narkomanom), osobom, które muszą przystosować się do społeczeństwa (np. wychodzący z więzienia

ZADANIA POMOCY SPOŁ.:
- tworzenie warunków jej funkcjonowania (stworzenie infrastruktury)
- analizowanie i oceny zjawiska, które wpływa na rodzenie się pomocy społ
- wyzwalanie inicjatywy wśród osób, którym udzielona jest PS (pobudzić ich aktywność)
FORMY POMOCY SPOŁ:
- domy p.s
- noclegownie
- jadłodajnie
- domy dziecka
- PS obejmuje też obowiązek przeprowadzenia pogrzebu
- prowadzenie domów dziecka
- domy rencistów
- domy przewlekle chorych
- domy chorych umysłowo
UZUPEŁNIAJĄCE ŚWIADCZENIA SOCJALNE:
- stypendia
- różne zasiłki
- kasy zapomogowo- pożyczkowe
- rehabilitacja inwalidów

35.Zasady systemu zabezpieczenia społecznego.

Zasady zabezpieczenia społecznego określają zasięg, rodzaj, wysokość i zakres świadczeń, sposób finansowania.

1))Zasada ubezpieczeniowa

• Fundusz świadczeń gromadzony jest ze składek ubezpieczeniowych dostosowanych do rozmiaru ryzyka

• Świadczenia są różnicowane odpowiednio do kosztów i wysokości opłacanych składek (zasada wzajemności składki i świadczenia)

• Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są ustalane ustawowo - w razie spełnienia warunków ustawowych ubezpieczony ma prawo do świadczeń niezależnie od rzeczywistej potrzeby (posiadania środków).

2)Zasada zaopatrzeniowa

• Świadczenia określone są prawnie i stanowią prawo podmiotowe uprawnionych

• Wymiar ich zmierza jednak wyraźnie do pewnej jednolitości na zasadzie zapewnienia wszystkim obywatelom niezbędnego minimum utrzymania

• Świadczenia są wypacane z publicznych funduszy bez pobierania składki lub innych opłat socjalnych.

3)Zasada opiekuńcza

• Świadczenia udzielane są z funduszy publicznych (bezskładkowo)

• Są przyznawane indywidualnie według uznania organu przyznającego.

36.Modele zabezpieczenia społecznego.

Systemy zabezpieczenia społecznego w poszczególnych krajach zawieraj ą elementy charakterystyczne dla wszystkich trzech wymienionych zasad przy czym wzajemne proporcje miedzy nimi są w każdym przypadku inne. Jest to jeden z wyróżników modeli zabezpieczenia społecznego:

1)Model liberalny

• w tym modelu promuje się samo zaradność obywateli, co oznacza miedzy innymi rozwój ubezpieczeń prywatnych, najczęściej komercyjnych

• Zakres publicznych programów świadczeń społecznych jest znacznie ograniczony (brak miedzy innymi powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych, systemu zasiłków rodzinnych)

• W związku z tym wysokie są wydatki ponoszone przez podmioty prywatne, zwłaszcza przedsiębiorstwa. Wydatki prywatne skierowane są głównie na ochronę zdrowia, programy emerytalne i świadczenia rodzinne.

• System świadczeń socjalnych na rzecz pracownika jest subsydiowany przez politykę fiskalna państwa (ulgi podatkowe)

• Subsydiowane są także przez państwo oszczędności na cele emerytalne

• Podstawowym instrumentem łagodzenia jest pomoc społeczna.

Reasumując w krajach tych system zabezpieczenia społecznego oparty jest o zasadę opiekuńczą. Wiek świadczeń socjalnych ma charakter fakultatywny, a bezpieczeństwo socjalne większość ludzi zapewnia sobie poprzez korzystanie z prywatnych ubezpieczeń i ulg.

2)Model konserwatywny (korporacyjny)

• Cechą wyróżniającą tego modelu jest oparcie na zasadzie ubezpieczeniowej, co oznacza, iż obowiązkowe ubezpieczenia społeczne pracowników są podstawową instytucją w systemie zabezpieczenia społecznego, zaś pomoc społeczna i programy komercyjne pełnią role uzupełniającą

• obowiązkowe ubezpieczenia pracownicze tworzą system powszechny, bowiem świadczenia z tytułu umowy ubezpieczeniowej pracownika przysługują pozostającym na jego utrzymaniu członkom rodziny

• Prawo do świadczeń jest uzależnione przede wszystkim od wkładu (składek) ubezpieczeniowych., a nie od potrzeb

• Świadczenia i składki są powiązane z wysokością dochodów

• W finansowaniu uczestniczą 3 strony: ubezpieczeni, pracodawcy, państwo.

3)Model socjaldemokratyczny

• Oparty o zasadę zaopatrzeniowa^

• W modelu tym przede wszystkim rozwinięte są powszechne programy socjalne (o cechach zaopatrzeniowych)

• Powszechne programy gwarantuj ą pełne zabezpieczenie socjalne dla wszystkich obywateli

• Programy socjalne są realizowane i finansowane przez państwo.

37.Istota zróżnicowania społecznego i jego mierniki.

Zróżnicowanie społeczne - istota problemu.

• podstawę odróżnienia danej jednostki od pozostałych stanowią określone cechy osobiste lub ich kombinacje. Niektóre
  cechy wspólne dla wielu osób uzasadniają objęcie ich jednym pojęciem grupy społecznej,

• pewna część cech wspólnych dla wielu osób nie rodzi żadnych skutków społecznych, np. kolor oczu i włosów.

• z punktu widzenia polityki społecznej przedmiotem zainteresowań pozostają różnice pomiędzy jednostkami mające znaczenie społeczne tzn. takie, które powodują, iż jednostka uważana jest za należącą do określonej grupy kategorii społecznej, która definiuje jej pozycje w społeczeństwie, np. należy do grupy ubogich lub zamożnych, pracujących lub
  bezrobotnych,

-jeśli zróżnicowanie przybiera ostre formy (nie jest akceptowane społecznie), występuje zjawisko nazywane problemem społecznym bądź kwestia społeczna, np. problem ubóstwa powstaje, kiedy społeczeństwo dzieli się na warstwę ludzi zamożnych lub ubogich, a wiec takich, których dochody nie pozwalają na pokrycie elementarnych potrzeb,

- w sytuacji pojawienia się problemu społecznego (kwestii społecznej) powinna zjawić się polityka społeczna z jej gotowością pomocy tym, którzy nie mogą pomóc sobie sami i z odpowiednimi instrumentami.

38.Metody mierzenia poziomu rozwoju społecznego.
Wskaźnik HDI (Human Development Index - ogólny miernik poziomu rozwoju społecznego)

- wskaźnik HDI został wypracowany w 1990 r. w ramach Programu Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDP)
-jest miara wykorzystywana przede wszystkim do porównań międzynarodowych, hierarchizujacą poszczególne kraje pod względem ogólnego poziomu rozwoju społecznego. W obliczeniach HDI wykorzystuje się 4 wskaźniki:

1. przeciętne dalsze trwanie życia

2. poziom osiągnięć edukacyjnych, składający się z: wskaźnika skolaryzacji brutto na wszystkich poziomach nauczania i -wskaźnika analfabetyzmu (wskaźnik umiejętności czytania i pisania)

3. PKB przypadający na mieszkańca, liczony w dolarach USA według parytetu siły nabywczej.

Jako wartości skrajne (min. i max.) przyjmuje się:

1. przeciętne dalsze trwanie życia 25 - 85 lat, przy czym dla mężczyzn 22,5 - 82,5 oraz kobiet 27.5 - 87.5

2. wskaźnik skolaryzacji 0%- 100%

3. wskaźnik analfabetyzmu O% - 100%

4. PKB na l mieszkańca: 100USD - 40.000 USD

Może przyjmować wartości w przedziale (0-1) co oznacza:

0.000 - 0.500 kraj słabo rozwinięty

0.501 - 0.800 kraj średnio rozwinięty

0.801 - 1.000 kraj wysoko rozwinięty

Wskaźnik PKB (liczony według kursu walut oraz paryletusily nabywczej przypadający na l mieszkańca)

Mierniki rozwarstwienia dochodowego: metoda dystansowa, współczynniki Gini'ego

• metoda dystansowa polega na dzieleniu badanego społeczeństwa na równych pięć (kwintyle) lub dziesięć (decyle) grup dochodowych, określeniu procentu ogólnego dochodu całej społeczności przypadającego na poszczególne decyle/ kwintyle, na ustalaniu stosunku pomiędzy decylem/kwintylem najwyżej i najmniej zarabiającym oraz dynamiki dochodowej poszczególnych decyli/kwintyli, metoda ta stosowana jest zarówno w porównawczych badaniach międzynarodowych, jak i badaniach odnoszących się do poszczególnych krajów,

• Współczynniki Gini'eso - przy jego pomocy mierzy się stopień, w jakim rzeczywisty podział dochodu lub wydatków konsumpcyjnych pomiędzy jednostkami lub gospodarstwami domowymi, a także większymi grupami społecznymi i
  całymi społeczeństwami odbiega od podziału całkowicie równego. Wysoki poziom wskaźnika Gini'ego oznacza, że istnieje znaczna różnica pomiędzy dochodami bogatych i biednych, wzrastanie tego wskaźnika oznacza, że różnica ta ulega pogłębieniu. Pozom zerowy wskaźnika Gini'ego oznacza, że wszyscy członkowie danej społeczności uczestniczą w podziale dochodu na zasadzie pełnej równości, poziom stu punktów oznacza, ze jedna osoba otrzymuje całość dochodu (pomniejszonego o środki potrzebne na utrzymanie przy życiu na niezbędnym poziomie pozostałych członków społeczeństwa).

39.Skala zróżnicowania dochodowego w Polsce na tle innych krajów.

Zróżnicowanie dochodowa- majątkowe występujące pomiędzy ludźmi najbogatszymi w skali świata a mieszkańcami reszty świata.

• 225 najbogatszych ludzi świata posiada majątek przekraczający trylion dolarów, co równa się dochodowi 2,5 miliarda najuboższych mieszkańców Ziemi

• najbogatszych trzech ludzi świata posiada majątek przekraczający dochód narodowy 48 najmniej rozwiniętych krajów świata

• majątek 15 najbogatszych ludzi przekracza roczny dochód narodowy całej Afryki Subsaharyjskiej

• majątek 225 najbogatszych ludzi świata wystarczyłby na pokrycie kosztów dostępu do podstawowych usług społecznych dla wszystkich mieszkańców globu przez 25 lat

• oblicza się, że zapewnienie powszechnego dostępu do podstawowej oświaty i do podstawowej opieki zdrowotnej, zapewnienie wszystkim ludziom dostatecznego wyżywienia i dostępu do wody pitnej. A wszystkim kobietom pokrycie kosztów związanych z rodzeniem dzieci wymagałoby wydatkowania około 40 miliardów dolarów rocznie, tj. 4 % majątku owych 225 najbogatszych ludzi świata.

Grupy państw o najmniejszych rozpiętościach dochodowych:
I. Kraje skandynawski i europy zachodniej,Kanada
II. Japonia,Chiny,Indie,SriLanka
III. Kraje arabskie i afrykańskie
IV. USA
Czynniki różnicujące dochody wewnątrz krajów:
- prowadzona polityka społeczna,
- uwarunkowania zawodowe (doświadczenie i kwalifikacje),
- udział firm zagranicznych w gospodarce,
- udział emigrantów przekazujących dochody do własnych krajów,
- stopa bezrobocia długotrwałego,
- udział emerytów i rencistów w społeczeństwie.
Przyczyny powiększania się rozpiętości dochodowej:
- zmniejszanie podatków dochodowych od firm,
- ekspansja kapitału finansowego,
- coraz większy udział osób starszych w społeczeństwie.
Dynamika i zróżnicowanie dochodów ludności po 1990 roku
- Płace realne w Polsce są wciąż na niskim poziomie.
- W porównaniu z 1989 rokiem dochody w 1998 roku były o 19,7% wyższe.

40.Istota ubóstwa i jego rodzaje.

Ubóstwo jest to stan, w którym jednostce, rodzinie, grupie społecznej brakuje środków potrzebnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb uznawanych w danej społeczności za niezbędne do normalnego życia. Rodzaje ubóstwa:

1. Ubóstwo absolutne - to stan warunków bytowych, który uniemożliwia lub w istotnym stopniu utrudnia realizacje podstawowych funkcji życiowych (sytuacja nie zaspokojenia minimalnych „biologicznych" potrzeb organizmu ludzkiego - „przymieranie głodem").

2. Ubóstwo względne - dotyczy jednostki, rodziny, grupy społecznej, których zasoby w danym czasie w sposób istotny odbiegają od zasobów będących w dyspozycji przeciętnej jednostki lub rodziny w społeczeństwie do którego należą. Związane jest to z nadmiernymi rozpiętościami w poziomie życia w danym społeczeństwie.

. Ze względu na przyczyny wyróżnia się:
a) ubóstwo zawinione - powstałe z winy osób, których dotyczy.
b) Ubóstwo niezawinione - powstaje z przyczyn niezależnych od samych ubogich.

41.Przyczyny ubóstwa.

1)Teoria skażonych charakterów.

• ubóstwo uważane jest za wynik indywidualnych wad, ułomności i defektów, np. brak aspiracji, zdolności, możliwości. Każdy może powiększyć swoje dochody, biedny jest ten, kto nie włożył odpowiedniego wysiłku.

• teoria ta tłumacząca przyczyny ubóstwa odwołuje się do szkoły jako pierwotnego miejsca, w którym krytykuje się przyszłość jednostki. Kto nie miał motywacji do nauki będzie cierpiał biedę.

2)Teoria ograniczonych możliwości.

• ubożenie społeczeństwa pozostaje poza kontrola jednostki

• biednym jest się dlatego, że nie ma równego dostępu do edukacji, miejsc pracy, istnieje dyskryminacja ze względu na
  płeć, kolor skóry oraz dlatego, ze rząd nie stosuje odpowiedniej polityki socjalnej wobec ekonomicznie słabszych.

3)Teoria Wielkiego Brata.

• ubożenie wynika z tego, że państwo niszczy bodźce do umacniania niezależności ekonomicznej rodziny, jednostki,

• państwo przez wysokie podatki i liczne programy socjalne prowadzi do tego, że rodziny nie mają motywacji do poprawy sytuacji ekonomicznej i uzależniają się od państwa (życie z zapomogą, zabezpieczająca minimum potrzeb, staje się dla wielu ludzi bardzo wygodne i niszczy ich chęć do podejmowania pracy).

Przyczyny osobowe niezależne od jednostki/grupy (ubóstwo losowe) spowodowane różnymi losowymi wydarzeniami w życiu człowieka, takimi jak:

• kalectwo.

• niepełnosprawność umysłowa lub fizyczna,

• dugotrwała obłożna choroba,

• podeszły wiek.

• znaczniejsza liczba dzieci w rodzinie,

• rozwody,

• klęski żywiołowe.

• dziedziczenie ubóstwa.

Przyczyny subiektywne zależne od jednostki/grupy (ubóstwo subiektywne) spowodowane małą zaradnością i aktywnością ludzi, niskimi kwalifikacjami i słabym wykształceniem, niechęcią do wykonywania pracy, uzależnieniem od zasiłków i pomocy społecznej, różnymi patologiami społecznymi (alkoholizm, narkomania, itp.). Przyczyny strukturalne Istniejące niezależnie od woli jednostki/grupy ubóstwo strukturalne):

• wynika z zewnętrznych przyczyn gospodarczych: bezrobocia, ograniczenia zasiłków, ograniczenia środków na programy przeciwdziałania bezrobociu, niskich wynagrodzeń! i emerytur, polaryzacji dochodów, wysokich cen, likwidacji subsydiów do produktów i usług zaspakajających podstawowe potrzeby ludzi.

• jest uwarunkowane polityką społeczno- gospodarczą, w tym zatrudnienia, przeciwdziałania bezrobociu, polityka dochodów i pomocy społecznej.

Przyczyny ubóstwa:
a) obiektywne (względne): bezrobocie, - zbyt niskie płace, - niski dochód narodowy,- wysoki przyrost naturalny
b) subiektywne (absolutne):- rozwody,- samotne macierzyństwo, wielodzietność,- brak pomocy ze strony dorosłych dzieci dla starzejących się rodziców,- uchylanie się od pracy,- alkoholizm, narkomania,- rozpad rodziny,- przekonania, postawy i zachowania ludzi.
Inny podział to na przyczyny:
a) zewnętrzne:
- brak wyboru miejsca zatrudnienia i rodzaju pracy,
- brak podstawowych usług,
- brak interesującej oferty kulturowej, co sprzyja prymitywizacji i wulgaryzacji życia oraz rozprzestrzeniania się postaw patologicznych,
- uczestnictwo w kulturze oparte jest na modelu telewizyjno - towarzysko-alkoholowym,
- trudna sytuacja mieszkaniowa, zły stan techniczno-sanitarny mieszkań oraz mała dostępność samodzielnych mieszkań dla ludzi młodych,
- nie akceptowalna i niesprawna władza lokalna.
b) wewnętrzne:
- niski poziom wykształcenia większości społeczeństwa, czyli brak konkurencyjności jednostki na rynku pracy,
- wysokie wydatki rodzin na żywność i używki, co przy niskich dochodach uniemożliwia oszczędzanie.

42.Mierniki ubóstwa.
Mierzenie ubóstwa:

• Punktem odniesienia dla zmierzenia ubóstwa są kryteria przyjęte dla badanej jednostki/grupy

• Najczęściej stosuje się w praktyce kryteria dochodowe przybierające postać określonych -pięciu linii ubóstwa, zwanych też progami lub granicami ubóstwa.

Linie ubóstwa:

1)Minimum socjalne • -.-*

• Szacowane przez IP i SS. jako granica wyznaczająca sferę niedostatku, uwzględnia taki koszyk dóbr, aby rodzina określonego typu mogła zaspokoić potrzeby biologiczne, kulturalne i społeczne na poziomie uznanym za niezbędny na danym etapie rozwoju kraju.

• Wysokość minimum socjalnego średnia roczna w 2004 roku - 8 19.5 zł w gospodarstwach l - osobowych. 2416.6 zł w gospodarstwach 4 - osobowych.

2) Minimum egzystencji •

• Ustalane przez IP i SS jako granica ubóstwa skrajnego, obejmuje taki koszyk, który zapewnia zaspokojenie najniezbędniejszych potrzeb: skromne wyżywienie, utrzymanie bardzo małego mieszkania, uzupełnienie najbardziej podstawowych artykułów gospodarstwa domowego i bielizny osobistej, leki oraz potrzeby związane z wykonywaniem obowiązku szkolnego

• W koszyku nie uwzględnia się natomiast żadnych potrzeb związanych z wykonywaniem pracy zawodowej, komunikacją, kulturą i wypoczynkiem

• Wysokość minimum egzystencji średnia roczna w 2004 roku - 377 zł w gospodarstwach 1-osobowych 1018zl w gospodarstwach 4 - osobowych.

3)Relatywna granica ubóstwa

• 50 % przeciętnych wydatków ogółu gospodarstw domowych z uwzględnieniem skali ekwiwalentności ODCE (dla głowy gospodarstwa domowego współczynnik wydatków 1,0; dla żony (męża, partnera) współczynnik 0,7, a dla dziecka (każdego) - 0,5) s

• Wysokość relatywnej granicy ubóstwa w 2004 roku -478 zł w gospodarstwach l - osobowych; 1291 zł w gospodarstwach 4 - osobowych.

4)Subiektywna linia ubóstwa

• Wyznaczana na bazie opinii badanych gospodarstw domowych dotyczącej ich potrzeb w zakresie dochodów

• Wysokość subiektywnej granicy ubóstwa w 2004 roku - 955 zł w gospodarstwach 1-osobowych. 1577zl w . gospodarstwach 4 - osobowych.

5) Oficjalna (urzędowa) linia ubóstwa

• Jako kwota (miesięczny dochód netto w gospodarstwie domowym), która zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej, uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej

• Wysokość ustawowej granicy ubóstwa w 2004 roku - 461 zł w gospodarstwach l - osobowych. 1264 zł w gospodarstwach 4 - osobowych

Mierniki ubóstwa:
1. Zasięg ubóstwa - obrazuje miernik nazwany stopą ubóstwa, wskazuje jaki stopień ludności, rodzin, bądź gospodarstw domowych żyje poniżej zdefiniowanej linii ubóstwa.
2. Głębokość ubóstwa - obrazuje jak głęboko ubodzy znajdują się od linii ubóstwa, czyli jak dużo musiała by przeciętnie otrzymać każda osoba żyjąca w strefie ubóstwa, aby tą strefę opuścić, tzn. aby znaleźć się dokładnie na granicy ubóstwa. Wskaźnik ten podawany jest w procentach, a jego mniejsza wartość oznacza mniejszą głębokość ubóstwa.
Miary ubóstwa według kryterium minimum socjalnego:
1. stopa ubóstwa (odsetek osób poniżej granicy ubóstwa) od 1989 do 2002 roku skokowo narastała od 14,8% do 53,8%.
2. Głębokość ubóstwa w Polsce wynosiła w 1994 roku - 41%, a w 2000 spadła do 33%.
Miary ubóstwa według minimum egzystencjalnego:
1. Stopa ubóstwa w 2003 roku - 11,7% (ok. 4mln. ludzi)
2. Głębokość ubóstwa w 2003 roku - 19%
Najbardziej obiektywną metodą badań ubóstwa jest linia minimum socjalnego.

43.Mierzenie ubóstwa w skali międzynarodowej (wskaźnik HPI).
Ubóstwo w skali międzynarodowej. Głównym wielowymiarowym miernikiem ubóstwa wprowadzonym w ramach Programu Rozwoju Społecznego ONZ jest wskaźnik ubóstwa społecznego HPI Wskaźnik HPI obliczany jest oddzielnie dla:

• krajów rozwijających się (HPI- 1)

• krajów wysoko rozwiniętych (HPI - 2).
  Wskaźnik ubóstwa społecznego (HPI - 2)

• wskaźnik długiego i zdrowego życia - odsetek ludności, który nie osiągnie 60 roku życia.

• wskaźnik wykształcenia - odsetek ludności określanej jako funkcjonalni analfabeci.

• wskaźnik zamożności - odsetek ludności żyjącej poniżej linii ubóstwa.

• wskaźnik wykluczenia z uczestnictwa w życiu społecznym - odsetek osób dugotrwale bezrobotnych.
  Wskaźnik ubóstwa społecznego (HPI -1).

• odsetek ludności, który nie osiągnie 40 roku życia

• odsetek ludności powyżej 15 roku życia określanej jako analfabeci

• odsetek dzieci poniżej 5 roku życia z niedowagą

• odsetek ludności żyjącej poniżej linii ubóstwa (dochód poniżej l USD dziennie oraz 2 dolary dziennie)

• odsetek ludności nie mający dostępu do wody pitnej (uzdatnionej).

44.Skala ubóstwa w Polsce i jego skutki.
Struktura ubóstwa w Polsce:

-losowe- 16-19%

• subiektywne - 4 - 5 %

• strukturalne 74 - 76 %.

Społeczne i ekonomiczne skutki ubóstwa.

• zmniejsza dostęp do edukacji

• stwarza problemy związane z uzyskaniem i utrzymaniem mieszkania

• ogranicza dostęp do świadczeń zdrowotnych 2.

• wyklucza w znacznym stopniu możliwość z korzystania z dóbr kultury

• powoduje wzrost przestępczości

• rodzi patologię (alkoholizm, narkomania, prostytucja)

• w sferze ekonomicznej wzrost ubóstwa powoduje ograniczenia popytu na artykuły konsumpcyjne, a przez to staje się czynnikiem wpływającym negatywnie na dynamikę wzrostu gospodarczego.

Cechy ubóstwa w Polsce:
- Najwyższym odsetkiem osób ubogich charakteryzują się gospodarstwa, których głowy legitymują się wykształceniem co najwyżej podstawowym.
- Wyższe wykształcenie praktycznie całkowicie odsuwa zagrożenie ubóstwem skrajnym.
- Ubodzy częściej mieszkają na wsi i najrzadziej ubóstwem są dotknięci mieszkańcy aglomeracji miejskich.
- Najwięcej ubogich żyje w regionach północnej Polski (o słabo rozwiniętych działach pozarolniczych) i na obszarach wzdłuż wschodniej granicy Polski (niski poziom urbanizacji, uprzemysłowienia i infrastruktury).
- Najwyższym odsetkiem osób ubogich charakteryzują się gospodarstwa domowe, których głowa miała 34 lata i mniej.
- Zagrożenie ubóstwem jest tym większe im większe jest gospodarstwo domowe (rodziny wielodzietne).

- W Polsce bardziej współczuje się biednemu niż go obwinia za jego sytuację.

45. Sposoby przeciwdziałania ubóstwu.

• kształcenie zawodowe i edukacja ustawiczna (uważa się, że bezrobocie które stanowi ważny czynnik ubóstwa, może być zmniejszone poprzez kształcenie permanentne, dające jednostce umiejętności elastycznego zachowania na rynku
  pracy)

• gwarantowane dochody najniższe, które wy starczaj ą na zaspokojenie podstawowych potrzeb człowieka

• poradnictwo socjalne, świadczone na rzecz ubogiej jednostki (zadaniem organizacji socjalnych jest organizowanie pomocy ubogim tak, aby nie odczuwali tego jako zorganizowana dobroczynność lub jednorazowa pomoc, ale jako drogę do samodzielnego zorganizowania sobie życia z pomocą państwa i społeczności lokalnej).

Metodą przeciwdzia­łania powstawaniu i rozszerzaniu się ubóstwa jest osiąganie możliwie najwyższego wzrostu produktu narodowego i wprowadzenie mechanizmów, które w warunkach prowadzenia aktywnej polityki społecznej zapewniałyby sprawie­dliwy podział tego produktu.

Ważna jest skala poczynań lokalnych, zależnych w wielkiej mierze od inicjatywy samorządu terytorialnego i lokalnych i ponad lokalnych organizacji pozarządowych.

Aktywności obywatelskiej w organizacjach charytatywnych nie można obciążać odpowiedzialnością za ulżenie ubóstwu, nie można jednak także nie widzieć wielkiej ich roli w tym dziele.

---