ISTOTA I ZNACZENIE ROLNICTWA

Rolnictwo - to dział gospodarki narodowej, którego celem jest pozyskiwanie produktów do bezpośredniego spożycia przez ludzi i zwierzęta oraz dostarczanie surowców dla przemysłu spożywczego, obuwniczego, chemicznego i włókienniczego.

Znaczenie rolnictwa

• egzystencjalne - wytwarzanie żywności

• społeczne - miejsce zatrudnienia i utrzymania dla ponad 50%
  ludności

• gospodarcze - produkcja roślinna i zwierzęca

• naukowe - miejsce na postęp naukowy i techniczny

Teorie lokalizacji rolnictwa - J.H.Tunena, A.Loscha,

W rolnictwie wyróżnia się następujące działy:

Rolnictwo

uprawa roślin chów zwierząt

hodowla roślin hodowla zwierząt

sadownictwo rybactwo śródlądowe

rybołówstwo

Podstawowe dane ludnościowe (stan w 2000 r.; w tys.)

SYSTEMY WŁADANIA ZIEMIĄ

• własność wspólna (pierwotne systemy)

• własność prywatna (indywidualna), w tym spółdzielczość

• własność państwowa (społeczna)

• własność komunalna

FORMY WŁASNOŚCI ZIEMI

1. drobne gospodarstwa /własnościowe i dzierżawne/: Ameryka Ł., Azja, Afryka N, uboższe kraje Europy, np. Indie do 2 ha - 60%

2. wielkie majątki ziemskie /ordynacje, majoraty, hacjendy/, np. Brazylia - gosp. ponad 1000 ha = 1% ogółu gosp. - 40% pow. UR kraju,

3. plantacje - duże gospodarstwa, najemna siła robocza, właściciele - osadnicy europejscy lub spółki kapit.; roln. rynkowe: Ameryka Ł, Azja, Afryka

4. gospodarstwa farmerskie /własne lub dzierżawione/ - Europa Zachodnia - średnia wielkość; USA - 50% ponad 400 ha; Kanada, Australia = silnie zmechanizowane, wyspecjalizowane, rynkowe gosp.

5. gospodarstwa uspołecznione /PGR, RSP, Sowchozy w b. ZSRR - 2/3 kołchozy, 1/3 ogółu gosp., komuny lud. - gospodarstwa spółdzielcze, od lat 80. rolnicy chińscy na własny rachunek w systemie tzw. odpowiedzialności rodzinnej, wydzierżawienie dowolnej powierzchni za dostarczenie określonej ilości produktów rolnych

Dzierżawa ziemi + wody - Azja, Ameryka Ł., Belgia, Holandia
/3 formy dzierżawy: renta odrobkowa, połownictwo, za z góry określony czynsz dzierżawczy

Gospodarstwa rolne

1. Definicja gospodarstwa rolnego (wg FAO) - obszar ziemi użytkowanej całkowicie lub częściowo do produkcji rolnej. Stanowi odrębną jednostkę techniczną, kierowaną przez jedną lub więcej osób, bez względu na ich prawa do ziemi, formę prawną, wielkość i położenie.

W Traktacie Rzymskim oraz w ustawodawstwie wtórnym Wspólnot Europejskich brak ogólnej i jednolitej definicji gospodarstwa rolnego. Według Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich definicja gospodarstwa rolnego "ulega zmianom w zależności od przeznaczenia konkretnych aktów prawnych".

2. Struktura obszarowa (wielkościowa) gospodarstw rolnych

Struktura wielkościowa gospodarstw

Wielkość gospodarstw w danym państwie uwarunkowana jest czynnikami przyrodniczymi, historycznymi i politycznymi.

BARDZO DUŻA Australia - 3 700 ha

Republika Południowej Afryki - 1 320 ha

Argentyna - 470 ha

Kanada - 245 ha

USA - 190 ha

DUŻA od 50 - 100 ha

Meksyk, Brazylia, Chile, Wielka Brytania, Czechy

ŚREDNIA od 20 - 50 ha

Austria, Dania, Francja, Niemcy, Szwecja

MAŁA od 5 - 20 ha

Polska, Włochy, Portugalia, Szwajcaria.

BARDZO MAŁA Izrael - 1,6 ha, Indonezja - 1,0 ha

Indie - 1,6 ha Pakistan - 0,9 ha

Japonia 1,2 ha Egipt - 0,7 ha

CECHY ORGANIZACYJNO-TECHNICZNE

Rolnicze użytkowanie ziemi (użytki rolne UR):

• grunty orne /GO/

• sady

• łąki

• pastwiska

• ogrody

• plantacje roślin wieloletnich

Świat: 49,7 mln km2 tj. 37% zamieszkałej powierzchni ziemi

/bez lądolodów Antarktydy i Grenlandii/,

w tym: GRUNTY ORNE - 11% PO, (Powierzchnia Ogólna)

ŁĄKI I PASTWISKA - 25% PO

lasy i tereny zadrzewione 30% PO

pozostałe grunty i wody 34% PO

Kraje z najwyższym odsetkiem UR

1. Kazachstan 80%

2. Mongolia 80%

3. Wlk. Brytania 73%

4. Grecja 70%

5. Węgry 69%

6. Dania 64%

7. Rumunia 62%

8. Argentyna 61%

9. Australia 60%

10. Hiszpania 60%

11. Polska 55%

Europa: GO - 30%, ŁiP - 20% PO

Kraje wg odsetka GO

1. Mołdawia 68%

2. Dania 60%

3. Węgry 57%

4. Ukraina 57%

5. Burundi 48%

6. Polska 46%

2. Arabia Saudyjska 0,4%

3. Mongolia 0,9%

4. Japonia 2%

5. Egipt 3%

6. Norwegia 3%

7. Szwecja 6%

8. Finlandia 7%

9. Brazylia 7%

Kraje z najwyższym odsetkiem ŁiP (Łąki I Pastwiska)

1. Mongolia 80%

2. Australia 54%

3. Wielka Brytania 46%

4. Nowa Zelandia

5. Argentyna

6. Brazylia

7. Chiny

8. Meksyk

9. Kanada

10. USA

11. Turcja

CZYNNIKI INTENSYFIKACJI ROLNICTWA

• MECHANIZACJA

• MELIORACJE I SYSTEMY NAWADNIANIA

• NAWOŻENIE ORGANICZNE I MINERALNE

• ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN

MECHANIZACJA ROLNICTWA

Ciągniki - podstawowy element analizy mechanizacji rolnictwa, wyróżniający się uniwersalnością zastosowań:

1/ współpracują z maszynami i narzędziami technicznymi do uprawy gleby, siewu, pielęgnacji i zbioru płodów rolnych,

2/ służą jako środek transportu w gospodarstwach rolnych

Mierniki procesu traktoryzacji:

1. liczba ciągników w przeliczeniu na daną jednostkę powierzchni (z reguły 100 ha UR),

B) powierzchnia UR (GO) w przeliczeniu na 1 ciągnik,

C) gospodarstwa posiadające ciągnik w % ogólnej liczby gospodarstw rolnych,

MELIORACJE (SYSTEMY NAWADNIANIA)

Regulacja stosunków wodnych w glebie w celu dostosowania ich do optymalnych warunków rozwoju roślin , co podnosi właściwości plonotwórcze gleb [spadek produkcji roślinnej na obszarach nie zmeliorowanych a wymagających melioracji wynosi średnio ok. 10 jednostek zbożowych].

Formy melioracji:

- odwodnienie gruntów - system naczyniowo-kanałowy (rzeka-kolektor-rowy melioracyjne-dreny);

- nawodnienie gruntów (irygacja) - deszczownie oraz systemy grawitacyjne: podsiękowy (spiętrzenie wody rowach melioracyjnych) i zalewowy (okresowe zalewanie obszarów bezodpływowych);

- agromelioracje - odpowiednie zabiegi agrotechniczne -uprawowe,

- fitomelioracje - ochrona przed erozją gruntów rolnych i umacnianie urządzeń melioracyjnych roślinnością.

ZAKRES ANALIZY [plonotwórcze oddziaływanie chemii rolnej]

1. Nawożenie mineralne - poprawa zasobności gleb w składniki pokarmowe

[miernik - zużycie w kg NPK na 1 ha UR].

2.   Nawożenie wapniowe - regulacja odczynu gleby

[miernik - zużycie w kg CaO na 1 ha UR -wzrost produkcji na glebach kwaśnych].

3. Środki ochrony roślin (pestycydy) - ograniczenie strat wynikających z występowania chorób, grzybów (fungicydy), owadów (insektycydy) i chwastów (herbicydy)

[miernik - zużycie substancji aktywnej chemicznie w kg na 1 ha UR].

POZIOM NAWOŻENIA MINERALNEGO I WAPNIOWEGO (2005/2006)

Zużycie pestycydów

Costa Rica 20,4

Mauritius 17,7

Belize 16.5

Malta 11,0

Netherland 8.0

Italy 6.9

Slovenia 6.8

United Kingdom 5.8

Portugal 5.5

France 4.5

Viet Nam 2.3

Germany 2.3

Slovakia 2.1

Poland 0.6

Norway 0.6

Burundi 0.1

zboża

• zasięg ogólnoświatowy (pszenica, ryż, kukurydza, jęczmień),

• zasięg regionalny (owies, żyto, proso, gryka);

rośliny oleiste (tłuszczodajne)

soja, orzeszki ziemne, sezam, rycynus, rzepak i rzepik,

słonecznik, oliwka, palma kokosowa, palma oleista;

rośliny bulwiaste

ziemniaki, bataty, maniok, jam i targo;

rośliny cukrodajne

trzcina cukrowa, burak cukrowy;

rośliny włóknodajne (włókniste)

bawełna, len, konopie, juta, agawa (głównie: agawa sizalowa), henequen (heneken), abaka (konopie manilskie), juka włóknista;

owoce - twarde (jabłonie, grusze), pestkowe (czereśnia, wiśnia, śliwa, morele i brzoskwinie), miękkie (truskawki, maliny, porzeczki), winna latorośl oraz owoce cytrusowe (pomarańcze i mandarynki, cytryny, grejpfruty, figi, granaty, daktyle, banany, ananasy, mango, papaja, awokado, kiwi);

warzywa - pomidory, kapusta, papryka, ogórki, cebula, melony, kawony (arbuzy), kalafiory, sałata, buraki, marchew oraz strączkowe (fasola, groch, soczewica, bób);

rośliny kauczukodajne - kauczuk;

przyprawy - papryka (pieprz turecki), pieprz, cynamon, goździki, gałka muszkatałowa, wanilia;

używki - herbata, kawa, kakao, tytoń oraz

uprawy narkotyczne - krzew koka (kokaina), orzeszki cola, konopie indyjskie (haszysz), konopie meksykańskie (marihuana), mak (opium).

20700

---