0090

Systemy polityczne współczesnego świata

stosowanych przez nią strategii penetrowania elektoratu może spowodować osłabienie relewantności tego sybsystemu. Konieczność zerwania z wyborczym modelem lojalności grupowej oznacza przecież rozmycie tożsamości programowej (ideologicznej), co powoduje jakby automatycznie m.in. przekazanie pozostałym subsystemom, zwłaszcza party in public office, znacznej autonomii w zakresie stylizowania treści manifestu wyborczego czy zawieranych układów koalicyjnych. Z kolei obserwowany w demokracjach ścisły związek partii politycznej ze strukturami państwa powoduje m.in. szerszy zakres jej finansowania z budżetu państwa. Jednocześnie tracą na znaczeniu inny źródła finansowania partii, w tym również wpływy ze składek członkowskich. Efektem tego typu zmian staje się osłabienie partii jako sub-systemu skupiającego członków i aktywistów (party on the ground), choć nie jest uzasadniona w tym kontekście teza o słabnięciu partii jako takiej, gdyż tworzą ją również pozostałe dwa subsystemy.

Party in central office to w zasadzie subsystem, którego centralnym ogniwem jest kwatera główna partii, usytuowana z reguły w stolicy kraju. W jej skład wchodzą urzędnicy partyjni tworzący np. komitet wykonawczy partii, na którego czele stoi przewodniczący łub sekretarz generalny oraz tzw. pracownicy biurowi. Ta pierwsza kategoria pracowników może być powoływana w różny sposób. Mogą być oni wybierani np. przez kongres partii, co oznacza, że reprezentują partię jako organizację członkowską, jak również przez partię parlamentarną. W skład centralnej biurokracji partyjnej mogą wchodzić także reprezentanci różnych organizacji, np. afiliowanych przy partii politycznej. Można chyba przyjąć, że wyjątkową rolę ten subsystem partii miał do odegrania (lub wciąż ma) w partiach masowych, posługujących się np. schematem tożsamości jako podstawowym motywem wyboru politycznego (zob. na ten temat w dalszej części pracy). Centralna struktura biurokratyczna partii odgrywała w nich bowiem rolę ogniwa pośredniczącego między pozostałymi subsystema-mi, ale o specyficznym charakterze - miała gwarantować w zasadzie dominację partii członkowskiej nad partią parlamentarną. Jedną z jej zasadniczych funkcji była m.in. realizacja odpowiedzialności tej ostatniej przed masowym członkiem. Ewolucja modelu partii politycznej spowodowała jednak znaczne ograniczenie możliwości takiego typu oddziaływania na pozostałe subsystemy. Specyficzny charakter przybierają relacje między subsystemem biurokratycznym partii a subsystemem parla-mentarno-rządowym. Oto szereg partii, i to zarówno liberalnych, socjaldemokratycznych, jak i konserwatywnych, upowszechnia zasadę, że członkami centralnych organów partii stają się przede wszystkim reprezentanci partii parlamentarnej; można jednak spotkać wiele wyjątków, jak np. w belgijskich partiach socjalistycznych czy partiach holenderskich.

86