0094

Systemy polityczne współczesnego świata

Kategoria partii protestu jest dość pojemna i należy ją traktować przede wszystkim jako antytezę partii ustabilizowanych, tworzących funkcjonalny kartel ugrupowań prosystemowych. Stawiają one sobie za cel rewizję polityki państwa w wybranym obszarze jego aktywności, oferując niejednokrotnie postulaty idące dość daleko. Nie kwestionują one założeń demokratycznego systemu politycznego, wykorzystując jego instytucje i procedury do ujawnienia własnego stanowiska i realizacji własnych celów politycznych. Do kategorii partii protestu można zaliczyć dość szeroki wachlarz ugrupowań, biorąc pod uwagę chociażby charakter i treść postulatów przez nie wysuwanych. Należy jednak pamiętać, iż w ramach każdego systemu politycznego istnieje tzw. „szara strefa akceptacji”, w której znajdują się partie polityczne nieakceptowane, z różnych zresztą względów, przez ugrupowania prosystemowe. Przynależność do tej strefy może okazać się jednak fenomenem przejściowym i partie początkowo tam sytuowane z czasem zostają zaakceptowane i wchłonięte w ramy przetargów politycznych. Partie protestu rozpoczynają swoją historię organizacyjnej ewolucji właśnie w tej szarej strefie akceptacji, niektóre z nich tam pozostają, a inne ją opuszczają. Partie zielonych z reguły zaczynały jako ugrupowania protestu, postulując niejednokrotnie dość radykalną zmianę polityki państwa w zakresie ochrony i kształtowania środowiska naturalnego człowieka. Podnoszone przez nie postulaty i oferowane wartości godziły jednak w konsens programowy partii ustabilizowanych, oparty przede wszystkim na tzw. wartościach materialnych (ekonomicznych). Kolejną grupą partii protestu są tzw. partie dalekiej prawicy nowego typu, które domagają się m.in. rewizji polityki państwa wobec cudzoziemców oraz zaostrzenia prawa azylowego (np. Front Narodowy we Francji czy Republikanie w Niemczech). Niektóre z nich, zwłaszcza ugrupowania skandynawskie, opowiadają się za likwidacją modelu państwa dobrobytu i wprowadzeniem nowej polityki podatkowej (np. Partie Postępu w Danii czy Norwegii). Do kategorii partii protestu można również zaliczyć ugrupowania kwestionujące proces integracji europejskiej i domagające się rewizji dotychczasowej „proeuropejskiej” polityki (np. ugrupowania centrowe w państwach skandynawskich).

Przedstawione przykłady partii protestu wskazują jednoznacznie, iż zasadniczym motywem ich działania w ramach rywalizacyjnego rynku politycznego pozostaje żądanie zmiany dotychczasowego konsensu programowego (katalogu kwestii problemowych), stanowiącego podstawę działania systemu partyjnego. Przesłanka ta nakazuje więc zaliczyć przynajmniej niektóre z nich do kategorii partii-promotora. R. Harmel i J. Robertson w opracowaniu pt. Formation and Success of the New Parties. A Cross-National Analysis z 1985 r. jako jedni z pierwszych zaproponowali wprowa-