0097

Typy partii politycznych

rządów (personal rule), a więc układu władzy zdominowanego przez lidera, kontrolującego najwyższe stanowiska w państwie oraz wykorzystującego dla własnych celów system powiązań kłientelistycznych. W konsekwencji partia polityczna staje się jednym z instrumentów (obok np. układów biurokratycznych) gwarantujących liderowi (prezydentowi) dysponowanie monopolem w zakresie podejmowania decyzji.

2. Poziom instytucjonalizacji jako kryterium klasyfikacji partii

politycznych

W literaturze poświęconej partiom politycznym znajdujemy dość często rozważania poświęcone procesowi ich instytucjonalizacji. Dla wielu autorów jednym z zasadniczych kryteriów klasyfikacji partii politycznych okazuje się być poziom ich instytucjonalizacji. Mamy tu do czynienia z kontinuum przypadków, gdzie na jednym biegunie znajdują się partie o bardzo wysokim poziomie instytucjonalizacji, a na przeciwnym - o bardzo niskim. Nie jest więc to klasyfikacja dychotomiczna, oparta na występowaniu poszczególnych jasno zdefiniowanych kategorii organizacji (modeli), ale układ dynamiczny, którego istotą jest proces zmiany, a elementem koncep-tualizującym te zmiany jest katalog czynników sprzyjających bądź utrudniających proces instytucjonalizacji. Kluczem do zrozumienia zjawiska instytucjonalizacji i jej wpływu na charakter partii politycznych, a niejednokrotnie i systemu partyjnego, jest sposób interpretowania tej kategorii. Przykładowo partie w ustabilizowanych demokracjach, a zwłaszcza socjaldemokratyczne, chadeckie czy nawet konserwatywne, zalicza się do kategorii organizacji zinstytucjonalizowanych, zaś np. partie afrykańskie czy niektóre azjatyckie (np. w Korei Południowej, na Tajwanie czy w Bangladeszu) umieszcza się na przeciwnym biegunie kontinuum. Wskazuje się jednak, że wśród partii europejskich występują rodziny ugrupowań o relatywnie niskim poziomie instytucjonalizacji, jak np. partie liberalne czy ultraprawicowe nowego typu. Z kolei wielu autorów sugeruje, iż partie lewicowe z reguły charakteryzują się znacznie wyższym poziomem instytucjonalizacji niż prawicowe. Ocena poziomu instytucjonalizacji partii politycznej staje się jedną ze zmiennych pozwalających na wyodrębnienie ugrupowań ustrukturyzowanych oraz ugrupowań będących narzędziem w ręku konkretnego polityka, promujących jego wizję programową lub osobiste interesy (personalist parties lub (i) partie populistyczne).

W przypadku demokracji ustabilizowanych proces instytucjonalizacji partii politycznej kojarzony jest zazwyczaj z pojawieniem się stabilnych wzorców wewnątrz-

93