0105

Typy partii politycznych

mi League), organizacja powstała w 1949 r., zaś w Pakistanie - Pakistańska Liga Muzułmańska (Pakistan Muslim League - PML). Na Cejlonie (obecnie Sri Lanka) na przełomie lat 40. i 50. XX wieku powstały dwie organizacje typu masowego, a mianowicie Partia Wolności Sri Lanki (Sri Lanka Freedom Party - SLFP) oraz Zjednoczona Partia Narodowa (United National Party - UNP), które rządziły krajem same lub stały na czele koalicji przez cały okres po uzyskaniu niepodległości. W Malezji w 1946 r. została stworzona organizacja o masowym charakterze, Zjednoczona Narodowa Organizacja Malajów (United Malays National Organization - UMNO), która negocjowała warunki uzyskania niepodległości, a potem stała się organizacją o predominującym statusie.

Proces „umasowienia” polityki jako racja bytu partii oznaczał konieczność stworzenia rozbudowanej organizacji. Z reguły inicjatywa tworzenia partii masowej spoczywała w rękach subsystemu, który określiliśmy mianem party in central office. Pozostałe dwa subsystemy były tworzone przez tę organizację pozaparlamentarną. Bazą partii stają się członkowie, który zostają zorganizowani w formie lokalnych jednostek, tworzonych z reguły na określonych poziomach administracyjnego podziału kraju. Niekiedy obok tych jednostek lokalnych mogą być tworzone organizacje zakładowe (np. w partiach komunistycznych) lub organizacje o militarnym czy paramilitarnym charakterze (np. w partiach faszystowskich). Jednostki te wyłaniają swoich reprezentantów i delegatów, którzy wchodzą w skład wyższych poziomów organizacyjnych partii. Na szczycie tej piramidy znajduje się, jak już wspomnieliśmy wcześniej, narodowy kongres, który przynajmniej formalnie skupia w swoim ręku władzę najwyższą w partii. Z reguły jednak faktyczna siła decydowania w partii jako organizacji in central office należy do narodowych organów wykonawczych, wyłanianych przez kongres. Partia jako organizacja centralna stanowi więc dominujący sybsystem w organizacji, mimo formalnego deklarowania, że pozostaje tylko wykonawcą decyzji party on the ground. W istocie rzeczy ta pierwsza kontroluje tę drugą, co w efekcie tworzy tzw. kaskadowy model organizacyjny (decyzje „spływają" z poziomów wyższych na niższe). Partia parlamentarna wydaje się być najsłabszym spośród tych trzech sub-systemów, chociażby dlatego, że to te dwa pozostałe kontrolują proces pozyskiwania zasobów finansowych, niezbędnych np. do prowadzenia kampanii wyborczej czy utrzymania organizacji parlamentarnej.

Można wskazać na kilka podstawowych cech modelu partii masowej, które w szczególny sposób wpływają na charakter stosowanych strategii.

Po pierwsze, dążą one przede wszystkim do politycznego zorganizowania dużych grup społecznych. W krajach Europy Zachodniej, niektórych krajach Ameryki Łaciń-

101