0103

Typy partii politycznych

właściwie nie istnieje, może z wyjątkiem pewnych nieformalnych struktur, tworzonych przez lokalnych liderów i opartych na dobrowolnej ich kooperacji. Kampania wyborcza jest organizowana lokalnie i jakakolwiek próba wpływania na jej przebieg przez centrum zostanie potraktowana jako mieszanie się w cudze sprawy.

Jak już wspomnieliśmy, partie kadrowe pojawiły się w XIX wieku w Europie i Ameryce Południowej. Należy więc fakt ich powstania łączyć z istnieniem struktur pro-todemokratycznych, ale liberalnych - w sytuacji obowiązywania określonych cenzusów politycznych. Model partii kadrowej zachował się w wielu organizacjach, zwłaszcza o orientacji prawicowej.

Typ partii masowej.

Partie masowe pojawiły się jako organizacje „zewnętrzne”, stosując kategorie M. Duvergera, co oznacza, iż stały się przede wszystkim formą organizacji wielkich grup społecznych poza układem formalnych przetargów parlamentarno-gabinetowych. Początkowo partie masowe dążyły do realizacji całkowicie odmiennych celów niż ugrupowania ustabilizowane. Wcale nie chodziło o zdobycze wyborcze.

W przypadku partii masowych tworzonych w Europie chodziło przede wszystkim o zorganizowanie tej części populacji, która została wykluczona z procesu partycypacji politycznej w ramach systemu politycznego. Naturalnym więc oparciem dla nowo tworzonych partii stała się klasa robotnicza. Ceł ten mógł zostać osiągnięty tylko poprzez zastosowanie strategii „antysystemowej”, czyli zakwestionowanie zasad istniejącego porządku liberalnego. Jedynym skutecznym instrumentem w tej sytuacji, który organizacje te mogły zastosować, okazała się strategia masowej integracji. Stawką w tej grze było nie tyle zastąpienie jednego porządku instytucjonalnego innym, co stworzenie nowego typu demokracji - demokracji masowej. Partia masowa okazała się więc być nie tylko strategią organizacyjną, ale również wyrazicielem odmiennej niż dotychczas obowiązująca koncepcji demokracji i miejsca w jej ramach partii politycznej jako funkcjonalnej instytucji. Partia masowa silnie akcentowała fakt reprezentowania określonej grupy społecznej i w tym kontekście szczególną rolę wyznaczano demokratycznej strukturze organizacyjnej, która miała stanowić uzasadnienie tego faktu (wrócimy do tego problemu w dalszej części rozważań). Tego typu wyzwaniom mogła sprostać tylko potężna i sprawna organizacyjnie partia typu masowego, której działania były legitymowane reprezentowaniem olbrzymiej liczby członków i sympatyków.

W krajach afrykańskich oraz niektórych azjatyckich po II wojnie światowej powstały organizacje typu „kongresowego”, które formułowały wyraźne strategie

99