0218

Systemy polityczne współczesnego świata

ojca). Ustawy zasadnicze znakomitej większości krajów, czy to demokratycznych, czy autorytarnych, podkreślają szczególnie równouprawnienie polityczne kobiet i mężczyzn. Inną wszelako kwestią jest to, jak owo równouprawnienie realizuje się w praktyce. W ostatnich latach XX wieku w niektórych krajach Europy Zachodniej (m.in. w krajach skandynawskich, w Belgii i we Francji) wprowadzono rozwiązania gwarantujące kobietom określoną pulę miejsc na listach wyborczych. Nie wszędzie inicjatywy takie spotykają się ze zrozumieniem. Warto w tym miejscu przypomnieć, że w Polsce próby uściślenia zasady równouprawnienia pici w postaci nałożenia na partie polityczne ustawowego obowiązku umieszczania na listach kandydatów określonej liczby kobiet natrafiły w Sejmie w 1999 r. na zdecydowany opór ugrupowań prawicowych. Podobny los spotkał analogiczną propozycję w Szwajcarii. W referendum z marca 2000 r. ponad 80% głosujących odrzuciło projekt ustawy zapewniającej obsadzenie przez kobiety połowy miejsc w parlamencie i trzech tek w siedmioosobowym rządzie.

Zasada powszechności prawa wyborczego w niniejszym rozumieniu ukształtowała się w wyniku ewolucji, stając się stosunkowo późno standardem politycznym. W wieku XIX w wielu państwach podlegających procesowi demokratyzacji życia publicznego obowiązywały liczne cenzusy (obowiązek dysponowania jakimś przymiotem) i wyłączenia. Liczba uprawnionych do głosowania stanowiła we wczesnej fazie rozwoju państwa burżuazyjnego niewielki procent ogółu dorosłych. Na uwagę zasługuje zwłaszcza długotrwałość ograniczania praw politycznych kobiet. Po raz pierwszy już w 1893 r. uzyskały one prawo wyborcze w Nowej Zelandii, choć na możność ubiegania się o stanowisko deputowanego przyszło im poczekać do 1919 r. W Australii powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn i kobiet zostało wprowadzone w 1902 r. (nie objęło ono jednak - aż do 1961 r. - aborygenów). W większości ustabilizowanych demokracji zachodnioeuropejskich kobiety uzyskały prawo głosowania w okresie międzywojennym (przed 1914 r. tylko w Finlandii iw Norwegii), na ogół - z wyjątkiem Irlandii - później niż mężczyźni (np. w Wielkiej Brytanii różnica pomiędzy ustanowieniem powszechnego prawa wyborczego dla mężczyzn i rozciągnięciem go na kobiety wynosi 10 łat, w Niemczech - 40 lat, w Portugalii - 63 lata, w Grecji - 85 lat, a w Szwajcarii - 92 lata). Po II wojnie światowej powszechne prawo wyborcze kobiet stało się standardem wchodzącym w skład tzw. „proceduralnego minimum demokratycznego”, choć należy zaznaczyć, że niektóre demokracje wprowadziły tę zasadę później (np. Grecja w 1952 r., Szwajcaria w 1971 r., Portugalia w 1974 r.). Obecnie kobiety pozbawione są prawa głosu w wyjątkowo nielicznych

214