2009 12 12Q3

„Język Polski w Szkole IV-VI" R. X, nr 4

zabiegiem jest sztuczne nagromadzenie w tekście zbyt trudnych ortogramów, często wychodzących poza zakres słów używanych przez uczniów na danym etapie nauczania (wyjątkiem jest tutaj dyktando konkursowe¹⁰, które rządzi się jednak innymi nieco prawami niż typowe dyktando szkolne i pozwala na wprowadzenie do tekstu dużej liczby trudnych ortograficznie wyrazów).

Funkcje dyktand

Dyktando może służyć różnym celom:

-    wprowadzeniu nowego materiału ortograficznego,

-    wyjaśnieniu reguł ortograficznych,

wyrobieniu nawyków poprawnego pisania,

-    sprawdzeniu stopnia opanowania przez uczniów określonycl umiejętności.

W tradycyjnym szkolnym dyktandzie każdy wyraz powinien być uczniom znany i musi być przywołany w czytelnym kontekście, tak by zawsze obraz graficzny wyrazu kojarzył się z jego znaczeniem. Dobrze byłoby też, aby dyktowany tekst poruszał problemy bliskie uczniom, odwoływał się do ich zainteresowań i pasji, by był dowcipny, utrzymany na przykład w konwencji baśni, humorystycznego opowiadania, zabawnego opisu przeżyć wewnętrznych. Mogą to być historyjki w odcinkach lub teksty, których bohaterowie noszą imiona takie same, jak uczniowie w danej klasie.

Można oczywiście wprowadzić do takiego tekstu elementy fikcji, nierzeczywiste wydarzenia, niecodzienne sytuacje. Ważne, by teksty dyktand były ciekawe. Należy bowiem pamiętać, że uczeń łatwiej i trwalej zapamiętuje to, co go interesuje, co jest dla niego przyjemne. Chętniej też takie ćwiczenia wykonuje. Dlatego tak ważne w kształtowaniu kompetencji ortograficznej są silne procesy motywacyjne oraz zainteresowanie. Wpływają one zasadniczo na przebieg zapamiętywania, pomagają w pokonywaniu trudności tak częstych w nabywaniu umiejętności ortograficznych.

^,u Ze względu na jakość (stopień trudności ortogramów, ich frekwencję w tekście, zgodność z programem nauczania dla danej klasy lub wykraczanie poza ten program) zgromadzonego w tekście dyktanda materiału językowego, a także jego ilość, dyktanda można podzielić na szkolne i konkursowe.

W z w i ązk u / tym dyktanda dzielimy na: wprowadzające, utrwalające i sprawdzające. Każdy z wymienionych typów dyktanda może być stosowany na wszystkich etapach nauczania. Ich stopień trudności będzie przede wszystkim uzależniony od zgromadzonego w tekstach materiału ortograficznego - jego jakości oraz ilości. Dlatego nauczycielom uczącym w młodszych klasach (kl.I-III i IV) w klasach I-III można polecić dyktanda wprowadzające, dyktanda utrwalające takie, jak: dyktando wybranych reguł i form, dyktando z objaśnieniem, dyktando twórcze, dyktando obrazkowe; a także dyktando częściowe (z lukami) i dyktando ciągłe z coraz dłuższymi zdaniami, które w zależności od potrzeb mogą pełnić funkcję dyktand utrwalających bądź sprawdzających, oraz dyktando zapobiegnwczo-sprawdzające. Z powodzeniem można też na tym etapie edukacyjnym wykorzystać dyktanda o charakterze zabawowym, tj. dyktando dla ruchliwych i dyktando dla spokojnych".

Najważniejszy jest cel

Dyktanda wprowadzające zaznajamiają uczniów z nowym materiałem ortograficznym, z jedną tylko regułą ortograficzną lub wybranymi wyrazami z trudnością ortograficzną (mogą to być wyrazy pogrupowane tematycznie), które będą przedmiotem analizy i ćwiczeń na danej lekcji. Pełnią więc dyktanda wprowadzające przede wszystkim funkcję kształcącą, ale realizują także funkcję diagnostyczną. Przed przystąpieniem do wykonania tego ćwiczenia nauczyciel zapoznaje uczniów z nową regułą ortograficzną (lub wybranymi ortogramami), a w trakcie ćwiczenia (np. przez odpowiedni akcent zdaniowy, powtórzenia, klaśnięcie) zwraca ich uwagę na wyrazy, które są tą regułą motywowane. Przygotowując takie dyktando, nauczyciel powinien " Por. 1). Krzyżyk, Uczeti w krainie ortografii...., s. 222 i nasi., a także: D. Kr/.yż.yk, Ćwiczenia orto-graficzne fila obcokrajowców — różne typy dyktand, w: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik i J. Tambor, Katowice, Wydawnictwo Gnomę, 2007, s. 62-70.

Zapraszamy na naszą stronę www.wydped.com.pl