2012 12 18 20 07

°sadę taką opuścić i osiedlić się w nowym mieście zlokalizowanym w pobliżu.

wc wcześniej istniejącym ośrodku znajdowały się budynki murowane (np. kościół), teren wcześniejszej osady bywał włączany do nowego miasta. Lepiej zainwestowane miasta na terenie Niemiec rozwijały się zwykle na podstawie osad istniejących, co wyjaśnia nieregularne plany wielu z nich (Kalinowski, 1986).

wyróżnić można następujące sposoby zakładania miast lokacyjnych w Polsce (Kulesza, 2001: 149):

•    tworzenie miasta przy istniejącym starym ośrodku (w takich przypadkach zachowywano istniejące szlaki komunikacyjne, granice miejscowości, a także nazwę osiedla);

•    przebudowa istniejącego osiedla (pozostawiano zwykle dawne linie ulic, ewentualnie je poszerzano); przypadki adaptacji istniejących osad targowych omówiono wcześniej, zwracając uwagę, że wydłużone, przypominające szeroką ulicę place rynkowe Środy Śląskiej, Sobótki, Niemczy czy Niemodlina są pozostałością takiej właśnie adaptacji;

•    lokowanie nowego miasta na obszarze starego osiedla (w takim przypadku przeprowadzano komasację i dokonywano nowego podziału gruntów, następowała też zasadnicza zmiana linii komunikacji wewnętrznej);

•    zakładanie nowego miasta na terenach niezabudowanych.

Sposób założenia miasta w relacji do istniejących ośrodków znajdował zwykle odzwierciedlenie w jego układzie przestrzennym.

Najważniejszymi elementami __ charakteryzującymi strukturę prze-    f 1-4

snzenną miast lokacyjnych w Pol-sce są: forma i umiejscowienie placu rynkowego, siatka ulic, mury obronne, rozmieszczenie funkcji.

Centrum całego układu stanowił prostokątny lub kwadratowy rynek. Jak zaznaczono wyżej, w niektórych ośrodkach, rozwiniętych na podstawie wcześniejszej osady targowej, rynek zachował formę szerokiej ulicy.

Do najstarszych przykładów kwadratowego placu rynkowego na-

leż) rynek w Trzebnicy (rys. _{Rys 3 4}g Trzebnica, plan | rekonstrukcją pierwotnego 3.48), który - jak się przypuszcza _układu działek — może być najstarszym na zie- Źródło: Krassowski, 1990.

113