478

Bogdan Raczkowski - BHP w praktyce Rozdział 14

bieganie wypadkom, które mogą spowodować straty przedsiębiorstwa. Tak rozumiane bezpieczeństwo pracy bezpośrednio wpływa na wynik finansowy przedsiębiorstwa (w USA nosi ono nazwę loss prevention - zapobieganie stratom).

Brak odpowiednich aktów prawnych, działań stymulujących poprawę bezpieczeństwa pracy itp. pozwalało na uformowanie modelu, w którym nie opłacało się inwestować w bezpieczeństwo pracy, bezpieczne warunki pracy, ponieważ nie przynosiło to wymiernych korzyści finansowych.

Głównym celem przedsiębiorstwa jest zapewnienie sobie istnienia na rynku, a następnie rozwoju. Osiąga się to poprzez maksymalizację zysków i minimalizację strat, a przecież do strat ponoszonych przez przedsiębiorstwo należą także straty powstałe na skutek wypadków, chorób zawodowych oraz niszczenia środowiska naturalnego. Dostosowanie naszych przepisów do przepisów Unii Europejskiej, a także zmiana w systemie ubezpieczeń społecznych w powiązaniu z poziomem bezpieczeństwa w zakładzie pracy powinna wymusić poprawę warunków pracy i bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach. Dlatego też dla zapewnienia właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy konieczne jest właściwe zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy. Powinno to stanowić integralną część zarządzania zakładem pracy.

W dyrektywach Unii Europejskiej, wdrażanych do prawa wszystkich państw członkowskich, wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy są ujęte bardzo szeroko i obejmują ochronę przed oddziaływaniem czynników niebezpiecznych i szkodliwych, projektowanie stanowisk pracy, organizację pracy, obowiązek konsultacji z pracownikami, ich informowania i szkolenia. Zgodnie z dyrektywą 89/391/EWG działania pracodawcy powinny zapewniać:

•    unikanie ryzyka,

•    ocenę ryzyka, którego można uniknąć,

° zapobieganie ryzyku u źródła, dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, szczególnie podczas projektowania stanowisk pracy i przy wyborze wyposażenia pracowniczego oraz metod produkcyjnych i metod pracy, a także konieczność łagodzenia monotonii pracy,

° stosowanie nowych rozwiązań technicznych, zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,

•    prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej obejmującej technikę, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników związanych ze środowiskiem pracy,

° dawanie pierwszeństwa środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej,

^c właściwe szkolenie pracowników,

⁰ ocenę ryzyka zawodowego i stosowanie odpowiednich środków zwiększających bezpieczeństwo i zapewniających lepszą ochronę zdrowia pracowników,

⁰ informowanie pracowników o zagrożeniach oraz środkach i działaniach zapobiegawczych w przedsiębiorstwie i na ołcreślonym stanowisku pracy,

⁰    konsultowanie z pracownikami i ich przedstawicielami decyzji oraz działań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,

° zapewnienie pracownikom i/lub ich przedstawicielom możliwości uczestniczenia w działaniach dotyczących ich bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

Warto również przypomnieć, że Dyrektywa 89/96/UE (tzw. dyrektywa post-Seve-so) nakłada na zakłady, w których występują poważne zagrożenia, wiele nowych obowiązków związanych z zapobieganiem wypadkom (katastrofom przemysłowym). W zależności od stopnia zagrożenia obowiązek ten może oznaczać:

-    mniejsze zagrożenia - opis instalacji oraz opis strategii zapobiegania katastrofom,

-    poważne zagrożenia - raport bezpieczeństwa pracy oraz wdrożony system zarządzania bezpieczeństwem pracy; w raporcie bezpieczeństwa pracy m.in. powinna zostać przedstawiona analiza ryzyka grupowego tzn. dla osób mieszkających i przebywających w pobliżu danego przedsiębiorstwa.

W tym właśnie kierunku poszła nowelizacja działu X Kodeksu pracy.

Wymagania te są podstawą tworzenia systemu zarządzania bezpieczeństwem

1    higieną pracy w poszczególnych krajach, biorąc także pod uwagę doświadczenia przedsiębiorstw w zakresie skutecznego realizowania tych założeń. Do tej pory zakłady pracy, wprowadzające systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, wzorowały się na rozwiązaniach państw Unii, dostosowując je do swoich potrzeb.

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy może być teraz zbudowany w oparciu o Polską Normę PN-N-18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania - ustanowioną przez Polski Komitet Normalizacyjny 15 lipca 1999 r. zmienioną w styczniu 2004 r.

Jednocześnie w najbliższym czasie znowelizowane zostaną pozostałe normy, tj. PN-N-18002:2000 i PN-N-18004:2001. Te normy będą pełnić rolę wytycznych krajowych dotyczących dobrowolnego stosowania i wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Model systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy został oparty na koncepcji ciągłego doskonalenia.

W normie tej nie ustanowiono bezwzględnych wymagań dotyczących efektów działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wymaga się jedynie podjęcia zobowiązania do działania zgodnie z odpowiednimi przepisami prawnymi oraz ciągłego doskonalenia. Należy zaznaczyć, że ta norma opiera się na zasadach systemu zarządzania wspólnych z zasadami systemów zarządzania jakością określonych w normach PN-ISO serii 9000 oraz systemów zarządzania środowiskowego określonych w normach PN-EN ISO serii 14000, co można w niektórych

953