AnalizaFinansowaTeoriaPrakty!8

Teoria i praktyka analizy finansowej »■ przedsiębiorstwie

Kalkulacyjny układ kosztów jest o wiele bardziej przydatny do analizy poziomu kosztów niż rodzajowy, ponieważ wskazuje cel, na jaki je poniesiono. Jego budowa opiera się w zasadzie na podziale kosztów na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Dzięki specyficznym właściwościom poszczególnych pozycji kosztów bezpośrednich i pośrednich, układ kalkulacyjny przedstawia dość dużą wartość poznawczą, gdyż umożliwia w znacznym stopniu powiązanie sumy kosztów z wielkością osiągniętych przychodów ze sprzedaży produktów, materiałów i towarów. Wyodrębnione w ewidencji koszty reagują na zmiany wielkości produkcji, chociaż nie zawsze jest to zależność wprost proporcjonalna. Przy wstępnej analizie poziomu kosztów bezpośrednich można zatem przyjąć założenie, że wskaźniki dynamiki kosztów bezpośrednich (w tym materiałów bezpośrednich) powinny być zbliżone do wskaźników dynamiki przychodów. Kształtowanie się wskaźników dynamiki kosztów bezpośrednich na wyższym poziomie niż wskaźników dynamiki przychodów można więc uznać za przekroczenie kosztów w stosunku do przyjętej podstawy odniesienia, a sytuacja odwrotna wskazuje na wygospodarowaną obniżkę w stosunku do odpowiednich pozycji kosztów bezpośrednich.

Bardzo ważne znaczenie przy badaniu poziomu kosztów ma ocena udziału kosztów pośrednich w układzie kalkulacyjnym oraz określenie i analiza ich dynamiki wraz z występującymi tendencjami zmian. W przeciwieństwie do kosztów bezpośrednich, koszty pośrednie (wydziałowe i ogólnego zarządu) nie są ściśle związane z wielkością produkcji, lecz kształtują się w sposób bardziej lub mniej od niej niezależny. Zmiana tego rodzaju kosztów ma charakter skokowy i występuje dopiero w przypadku znacznego zwiększenia rozmiarów prowadzenia działalności operacyjnej.

Biorąc pod uwagę, że większość kosztów pośrednich stanowi elementy kosztów względnie stałych, można przyjąć, iż obniżka tych kosztów występuje tylko w tych przypadkach, gdy wskaźnik ich dynamiki jest mniejszy od jedności i to w zasadzie niezależnie od wielkości wskaźnika dynamiki przychodów ze sprzedaży produktów. Przy odmiennym kształtowaniu się dynamiki kosztów pośrednich można w ich wstępnej analizie przyjąć następującą interpretację:

1) Wskaźnik dynamiki kosztów pośrednich większy od jedności, ale mniejszy od wskaźnika dynamiki przychodów ze sprzedaży produktów oznacza, że mimo wzrostu absolutnej kwoty kosztów pośrednich przedsiębiorstwo osiągnęło obniżkę kosztów, ponieważ na sku-

218