DSC00494

116 Część II.A. Niedobory immunologiczne

116 Część II.A. Niedobory immunologiczne

oddechowego i poszukiwać nosicieli tego defektu. Badania ekspresji receptorów powierzchniowych (CDIIb, CDI8 i ich zmian pod wpływem aktywacji są niezbędne w diagnostyce niedoborów przebiegających z zaburzeniami adhezji neutrofilów [46]. Dla pełnej diagnostyki czynnościowej komórek żernych stosuje się badania chemotaksji, zabijania wewnątrzkomórkowego, degranulacji ziarnistości. Należy podkreślić, że ocena czynności neutrofilów jest trudna, brak wystan-daryzowanych testów i drogie metody ograniczają te możliwości do kilku wysoce wyspecjalizowanych ośrodków w Polsce.

Ocenę układu dopełniacza bada się poprzez określanie stężenia poszczególnych jego składników w surowicy krwi, najczęściej metodami turbidymetrycznymi lub immunoenzyma-tycznymi (ELISA). Ważny jest pomiar aktywności hemolitycznej dopełniacza mierzony stopniem lizy krwinek czerwonych barana (CHSO) lub królika (APSO). Brak któregokolwiek ze składników dopełniacza powoduje upośledzenie CH50. Zaburzenia AP50 sugerują defekt drogi alternatywnej [14,46].

Badanie aktywności enzymów

W wyspecjalizowanych ośrodkach jest możliwe do wykonania badanie aktywności deaminazy adenozyny i fosforylazy nukleozy-dów purynowych (ADA, PNP). Warto także podkreślić, że zaburzenia aktywności niektórych innych enzymów obserwuje się w grupie pierwotnych niedoborów odporności skojarzonych z wrodzonymi defektami metabolicznymi, m.in. w niedoborze transkobalami-ny II, typie I acydurii orotowej, glikogenozie typu Ib czy niedoborze karboksylazy zależnym od biotyny. W diagnostyce niektórych zaburzeń komórek żernych pomocne może być oznaczanie aktywności mieloperoksyda-zy czy G6PT).

Diagnostyka molekularna

Badania immunogenetyczne pozwalają ze zwiększoną precyzją identyfikować przyczyny pierwotnych niedoborów odporności. Znalezienie genu odpowiedzialnego za wystąpienie choroby jest pierwszym etapem zrozumienia jego funkcji i znaczenia w regulacji odpowiedzi odpornościowej. W ostatnich latach nastąpił znaczny postęp w określeniu specyficznych defektów genów i produktów genów, odpowiedzialnych za wystąpienie poszczególnych form niedoborów odporności.

W stosunku do niedoborów odporności dziedziczących się w sposób sprzężony z chromosomem X (rycina S.7) opisano nie tylko miejsce defektu genu, ale i rodzaj białka, którego brak syntezy jest odpowiedzialny za patogenezę choroby. W większości opisywanych przypadków klinicznych udało się dokładnie określić rodzaj konkretnej mutacji. Pozwoliło to na stworzenie ogólnoświatowych baz danych obejmujących dla tych jednostek chorobowych dane o ponad 1000 chorych, u których dokładnie scharakteryzowano rodzaj mutacji genu odpowiedzialnego za wystąpienie danej choroby [33,40]. Dostęp do danych jest możliwy via World Wide Web, np. dla CGD htpp.7Avww.liclsinki.fi/science/ signal/databases/x-cgdbase.html.

Diagnostyka prenatalna

Postępy biologii molekularnej i rozwój technik immunodiagnostycznych pozwalają wykorzystywać je już w wielu przypadkach podejrzeń istnienia pierwotnego niedoboru odporności u płodu. Wskazaniem do badań jest najczęściej obciążający wywiad rodzinny. Wykonuje się je w chwili obecnej jedynie w bardzo wyspecjalizowanych ośrodkach wykorzystując krew płodu, komórki owodnio-we, czy materiał uzyskany z biopsji trofobla-stu [1,34], Wykazany brak lub niedobór limfocytów CD3 lub antygenów klaSj( II na ko-

Rycina 5.7 Pierwotne niedobory odporności dziedziczące się recesywnie w sprzężeniu z chromosomem X. Zaznaczono miejsca poznanych defektów genów