IMG 78

134 Polityka gospodarna

skti błędnej alokacji towarzyszą upadki podmiotów gospodarczych, obniżanie lub likwidacja zatrudnienia i majątku produkcyjnego, efektywność ekonomiczna ma kluczowe znaczenie dla podejmowania działań regulacyjnych i interwencyjnych na rynkach,

Przedsiębiorstwa prywatne, dążąc do realizacji swych interesów 'Wlługiin i krótkim okresie, często obniżają koszty produkcji i zwiększają wydajność bardziej, niż to wynika z pierwotnych metod działania, co nazywa się zachowaniami typu profitseeking. Działania te służą wzrostowi gospodarczemu. Przeciwieństwem działania opartego na dążeniu do zwiększania zysku poprzez podnoszenie konkurencyjności jest działanie, którego celem jest ograniczenie lub eliminacja konkurencji na drodze pozyskiwania specjalnych przywilejów, koncesji itp., przyznawanych przez władze polityczno-administracyjne. Takie zachowanie nazywa się rent-•seeking i z reguły nie sprzyja ono wzrostowi gospodarczemu. Naczelną zasadą polityki wspierającej rozwój konkurencji powinno być sprzyjanie działaniom typu profit-seeking i ograniczanie działań rent-seekingf.

Zadaniem polityki konkurencji jest takie kształtowanie warunków działania na rynku, żeby podmioty konkurowały pomiędzy sobą na równych zasadach, nie wykorzystywały możliwości stosowania praktyk monopolistycznych (zbiorowych i indywidualnych), poszukiwały przewagi konkurencyjnej wynikającej z wdrażania innowacji. Polityka konkurencji dąży również do tego, żeby żaden z podmiotów nie miał dominującej pozycji, która przełoży się na silę wpływu istotnie oddziałującą na konkurentów (najczęściej producentów) i przeciwną stronę rynku (z reguły nabywców). W sektorach, w których istnieje konkurencja, polityka konkurencji zmierza w kierunku jej ochrony; w sektorach, w których konkurencja nie istnieje lub jest znacznie ograniczona, pierwszym zadaniem polityki konkurencji jest wykreowanie konkurencji (umożliwienie wejścia na rynek podmiotów zdolnych do konkurowania z dotychczasowymi monopolistami).

Często rozróżnia się politykę ochrony konkurencji od polityki promocji konkurencji. Polityka ochrony konkurencji ma na celu zapewnienie wolności działania i uczciwych warunków konkurowania. Zapewniają ją przepisy o swobodzie działalności gospodarczej, prawo antymonopolowe

! T. Przybyciński: op.cit., s. 83-84.

i normy prawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Polityka promocji konkurencji jest elementem budowy ładu rynkowego oraz rodzenia się konkurencji w sektorach zmonopolizowanych. Do podstawowych działań w zakresie polityki promocji konkurencji zalicza się: liberalizację, deregu-lację, restrukturyzację i prywatyzację.

Rozszerzanie granic konkurencji wiąże się z umiędzynarodowieniem konkurencji, a zwłaszcza z globalizacją rynków i konkurencji. Globalizacja zwiększająca liczbę powiązań pomiędzy producentami, konkurencją i rynkami wzbudza wiele emocji pozytywnych i negatywnych. Zwolennicy globalizacji podkreślają wzrost specjalizacji i podziału pracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi i państwami, obniżenie kosztów produkcji itp. Przeciwnicy globalizacji wskazują na utratę miejsc pracy, wyzysk krajów słabo rozwiniętych przez kraje wysoko rozwinięte, degenerację środowiska naturalnego, powstawanie władzy ponadnarodowej itp.

4.2. Polityka strukturalna

Polityka strukturalna to oddziaływanie państwa na układ elementów gospodarki narodowej i relacje pomiędzy tymi elementami.

Strukturę gospodarki narodowej charakteryzuje się poprzez mierniki ilościowe (na przykład wielkość zatrudnienia, wielkość produkcji, wielkość inwestycji) i jakościowe (na przykład nowoczesność produkcji, poziom wykształcenia pracowników, innowacyjność gospodarki).

Do najczęściej przyjmowanych kryteriów opisu struktury gospodarczej przyjmuje się następujące kryteria:

a)    terytorialne - wyróżnić tu można przede wszystkim takie rodzaje struktur gospodarki: światową, kontynentalną, regionalną międzynarodową, krajową, regionalną wewnątrzkrajową, lokalną;

b)    układ przedmiotowy gospodarki: działy, gałęzie, sektory gospodarcze;

c)    instytucjonalne: rodzaj instytucji regulujących działalność gospodarczą (ilość urzędów, restrykcyjność działania, szybkość działania, np. wydawania decyzji, zapadania wyroków itp.);

d)    sposób działania (ochrona konkurencji, nadzór nad monopolistami, administracyjna regulacja wielkości i jakości produkcji, za-