lektury j polski3

Leopold Staff

deszcz jesienny

¹ Ostatnia zwrotka przynosi obraz ogrodu i niszczącego go szatana. Wizję tę możemy odczytywać

• symbolicznie — ogród to ludzka dusza lub życie, szatan zaś symbolizuje zło, spustoszenie (i posiał szał trwogi i śmierć przerażenia). W utworze Stada szatan jednak jest przerażony swym dziełem, roni płomienne łzy. Wiersz kończy się refrenem, posiada zatem kompozycję klamrową. Przesiąknięty jest pesymizmem, melancholią. Stan ten potęgują zjawiska zachodzące w przyrodzie.

Charakterystyczne motywy

Motyw śmierci — Staff wykorzystał w utworze funeralne słownictwo (np. mary powiewne, groby). Motyw jesieni — ulubiony motyw dekadentów. Wiążą się z nim kolory — szarość i czerń.

Motyw wędrówki — obrazy przedstawione w wierszu, na przykład wędrujące bez celu mary, nasuwają skojarzenia z ludzkim życiem, które może być potraktowane jako wędrówka w samotności pozbawiona sensu, zmierzająca ku śmierci

Motyw szatana — motyw bardzo częsty w Młodej Polsce. W utworze Staffa szatan jest symbolem zła, nieszczęścia. Wędrując po ogrodzie — ludzkiej duszy, niszczy w niej to co piękne, sieje lęk, przerażenie. Nie jest jednak zadowolony ze swego dzida, sam rozpacza nad złem świata.

Problematyka i główne przesłanie

Utwór prezentuje pesymistyczną koncepcję życia ludzkiego, typową dla dekadentyzmu. Wszystkie elementy wiersza są podporządkowane zbudowaniu nastroju, wyprowadzeniu w stan zadumy, beznadziejności.

Język, styl, środki artystyczne

„Deszcz jesienny” to wiersz syłabotoniczny. Jest pisany dwunastozgłoskowcem, w każdym wersie występuje jednakowa liczba sylab oraz równomiernie rozłożony akcent. Utwór zawiera rymy parzyste — aabb, żeńskie.

W „Deszczu jesiennym” Staff osiąga prawdziwe mistrzostwo w warstwie językowej. Zawarł w utworze bogactwo różnorodnych środków stylistycznych, które nadają tekstowi melodyjność, budują nastrojo-wość. W refrenie występują głównie środki fonetyczne, oddające szum padającego deszczu: onomatopeje, np. deszcz dzwoni deszcz dzwoni jesienny, instrumentacja głoskowa (nagromadzenie w bliskim sąsiedztwie głosek sz, cz, dź, s), aliteracje (powtórzenie jednej lub kilku głosek na początku kolejnych wyrazów, tworzących wers lub zdanie) — Jęk szklany... płacz szklany... a szyby w mgle moknę. W refrenie pojawiają się rozbudowane, synonimiczne epitety, np. deszcz [...] jednaki miarowy, niezmienny, powtórzenia, metafory: I światła szarego blask sączy się senny oraz synestezja — jęk szklany.

Ponadto w utworze występują personifikacje, anafory, epitety (np. kamienne pustkowie), wyliczenia, oksymoron płomienne łzy. Dzięki tym wszystkim zabiegom artystycznym autor doskonale oddaje atmosferę jesiennego, deszczowego dnia, która koresponduje z nastrojem podmiotu lirycznego.

Konteksty i nawiązania

Dekadentyzm — w utworze dostrzegamy postawę smutku, apatii, udręki Pojawiają się w rum typowe dekadenckie rekwizyty — groby, krajobraz zasnuty mgłą. Widoczny jest wpływ myśli Schopenhauera Symbolizm — w utworze występuje symbol ogrodu i szatana — Przez ogród mój szatan szedł smutny śmiertelnie/1 zmienił go w straszną, okropną pustelnię. Symbol był częstym środkiem wykorzystywanym przez twórców młodopolskich — w poezji sięgali po niego np. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz.

Impresjonizm — Leopold Staff dąży do oddania nastroju chwili i jej niepowtarzalności. W sposób impresjonistyczny tworzy obrazy w wierszu — przedmioty są niewyraźne, zamglone, dominują kolor)'' szare (mamy wrażenia jakbyśmy je oglądali przez zalane deszczem szyby), np. dal ciemna, łachmany szat ciemnej żałoby, kwiaty przysypane popiołem, dal szara, mglista. Jednym z najbardziej znanych wierszy impresjonistycznych jest „Melodia mgieł nocnych” Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

299