lektury j polski5

fzedwiośnie    Stefan Żeromski

JEDEN Z PANÓW: TOWARZYSZ X: Więc słuchajcie, towarzyszu Abramowskkja rezygnuję na razie z upaństwowienia kompletnego przemysłu rolnego, ale nie jako kompromis.

'    DRUGI Z PANÓW: TOWARZYSZ ABRAMOWSKI: Oczywiście, prześwietlenie ideowe tego faktu będzie

. takie, że oni muszę to zrozumieć jako tylko i jedynie czasowe przesunięcie...

tyl, nastrój, środki artystyczne

Dramat utrzymany jest w stylu groteskowymi Opisywane wydarzenia są tragiczne, jednak sposób ich opisu komiczny (złamanie zasady decorum). Autor wprowadza rymy, piosenki, przyśpiewki nadające wypowiedziom bohaterów melodyjność Księżna: Ja jestem z domu «von und zu»J A to tak imponuje mu,/ Pędzę jak antylopa gnu,/ Jestem to tam, to tam — to tu!

' Radosny ton kontrastuje z wartością merytoryczną wypowiedzi, które pozbawione są sensu i związku z sytuacją. Potęguje to odczucie chaosu, tworzy nastrój niepokoju i niepewności, który wzmaga się aź

Ido końcowych akordów dramatu

Środki artystyczne służą podkreśleniu rozpadu języka i świata. Zdania są albo bardzo długie, złożone z niepasujących do siebie określeń, albo krótkie, urywane, zakończone wielokropkiem lub wykrzyknikiem. Występują liczne pytania retoryczne, świadczące o niemożności rozstrzygnięcia istotnych kwestii (Sajetan: Wy po pracy możecie jeszcze żyć — a ja co? Zachlam się chyba czy zakokainizuję, czy co u czorta zatraconego?) Liczne wulgaryzmy obrazują upadek kultury ludzkiej, neologizmy pokazują rozpad języka, ^ który przestaje służyć komunikacji

Konteksty i nawiązania

Witkacy w sposób bezpośredni nawiązuje do dramatu „Wesele” Wyspiańskiego, przywołując w swej ^k sztuce występujących tam bohaterów. Postaci, które Wyspiański ukazał z powagą i patosem, tutaj zostają I ośmieszone. Postać Hiper-Robociarza jest odwołaniem do tekstów filozoficznych Nietzschego i pojawiającej się w nich koncepcji nadczłowieka.

Katastroficzny obraz rewolucji i jej skutków ukazuje powieść „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. Proroczą wizję rozwoju państwa pod panowaniem władzy totalitarnej ukazuje George Orwell w swych powieściach „Rok 1984” oraz „Folwark zwierzęcy”

Kontekstem przy omawianiu „Szewców” mogą być także wszystkie utwory, w których występuje motyw apokalipsy i rewolucji (np. „Mała Apokalipsa” Konwickiego, „Nie-Boska komedia” Krasińskiego), a także utopie oraz antyutopie (np. „Nowy wspaniały świat” Aldousa Htodeya).

W

Stefan Żeromski

Przedwiośnie

Biogram autora — patrz s. 315.

Geneza utworu

Utwór został napisany i wydany w 1924 r. Stanowi ukoronowanie ostatniego okresu twórczości pisarza, Z jego publikaqą związany był szereg nieporozumień czytelniczych, określanych czasem nawet mianem skandalu. Otóż niezwłocznie po ukazaniu się „Przedwiośnia” w prasie rosyjskiej pojawiły się entuzjastyczne artykuły, sławiące Żeromskiego jako „zwolennika i piewcę rewolucji” Sam autor musiał prostować błędną interpretację swojego utworu: Oświadczam krótko, iż nigdy nie byłem zwolennikiem rewolucji, czyli mordowania ludzi przez ludzi z racji rzeczy, dóbr, pieniędzy. We wszystkich swych pismach, a w «Przed-wiośniu» najdobitniej, potępiałem rzezie i kaźnie bolszewickie. Nikogo nie wzywałem na drogę komunizmu, ale za pomocą tego utworu literackiego usiłowałem, o ile to jest możliwe, zabiec drogę komunizmowi ostrzec, przerazić, odstraszyć.

419