lektury j polski2

Przedwiośnie

Stefan Żeromski

Przejmuje się losem najbiedniejszych warstw społecznych i domaga się reform, które ten los by poprawiły.

Budowa utworu, język i styl

Powieść składa się z trzech części będących ilustracją etapów życia i dojrzewania Cezarego Baryki jako: syna, kochanka, rewolucjonisty (określenie człowieka domagającego się zmian). Kompozycja ma charakter otwarty, ponieważ nie wiadomo, co stanie się z głównym bohaterem, jaką drogę żydową wybierze. Równie niewiadoma, niepewna w czasie pisania utworu była przyszłość państwa polskiego.

Opisy rewolucji w Baku mają charakter bardzo ekspresyjny, naturalistyczny. W ten sposób autor podkreśla zło, grozę i tragizm owego zjawiska. Naturalistyczny charakter mają także opisy nędzy społecznej, ilustrujące żyde w przygranicznym polsko-żydowskim miasteczku, widzianym przez Cezarego po przekroczeniu granicy (grząskie uliczki, pełne niezgruntowanego bajora, [...] chlewy i kałuże, [.. f żydowskie kramy o drzwiach i oknach zabryzganych błotem przed miesiącami, a i pnedtem nie myte od kwartałów), czy też w folwarku Chłodek {przypatrywał się starcom i staruchom wywleczonym z ogrzanych chałup przez dzieci i wnuki zdrowe naumarcie w mróz, zawieję, [...] aby prędzej doszli i nie zadręczali żywych, spracowanych i głodnych swym kaszlem, charkaniem krwią albo nieskończonymi jękami).

W sposób bardzo poetycki sporządzone zostały opisy porywów serca Cezarego i zakochanych w nim kobiet, a także namiętnych uniesień miłosnych.

Konteksty i nawiązania

Naturalistyczne opisy nędzy i nierównośd społecznej znaleźć można w „Ludziach bezdomnych” tego samego autora, znanego z wrażliwości na problemy najuboższych. W opisach krwawych obrazów rewolucji dostrzec można nawiązanie do „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego, szczególnie do scenj wędrówki Hrabiego przez obóz rewolucjonistów. Obraz sielankowego życia w dworku w Nawłod nasuw skojarzenie z dworem soplicowskim z „Pana Tadeusza” zaś kreacja młodziutkiej, niewinnej Karolin Szarłatowiczówny może być porównana z kreacją Zosi Z parodią motywu dwom ziemiańskiego i prowa dzonego tam życia spotykamy się w powieśd awangardowej Witolda Gombrowicza „Ferdydurke” w je trzeciej części, której akcja rozgrywa się w Bolimowie.    ,

Powieść Żeromskiego dwukrotnie doczekała się ekranizacji — w 1928 r. (reż. Henryk Szaro; film si nie zachował do dziś) i w 2001 roku (w reż. Filipa Bajona z Mateuszem Damięckim w roli Cezareą Baryki; uwaga: zakończenie utworu zostało zmienione względem powieści — Cezary ginie w końcow scenie filmu).