lektury j polski2

Stefan Żeron

Ludzie bezdomni

mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, doj z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam jeden. Żeby c mnie nikt nie był, nikt mię nie trzymał! Zrozpaczona Joasia mówi mu, że go nie zatrzyma i, życząc szczęścia, odchodzi Tomasz pozostaje sam, błądzi bez celu, aż trafia na rozdartą sosnę. Rzuca się ziemię i z oddali dobiega go świst odjeżdżającego pociągu. Wydaje mu się, że słyszy jakiś płacz.

Charakterystyczne cytaty i symbole

Lekarz dzisiejszy — to lekarz ludzi bogatych — słowa Judyma wypowiedziane w czasie odczytu ] adresem warszawskich lekarzy.

Ja muszę rozwalić te śmierdzące nory — Judym o warunkach życia najuboższych.

Ja jestem z motłochu, z ostatniej hołoty — Judym tak określa swoje pochodzenie w rozmowie z Jos kiedy zamierza wyznać jej, że nie mogą zostać razem.

Złe niewątpliwie jest tylko jedno: krzywda bliźniego. Człowiek —jest to rzecz święta, której krzywi nikomu nie wolno. Wyjąwszy krzywdy bliźniego, wolno każdemu czynić, co chce [...] Granica krzywdy i w sumieniu, w sercu ludzkim — motto życiowe Korzeckiego.

Do najważniejszych symboli w powieści Żeromskiego zaliczyć należy:

1.    Tytułową bezdomność, rozumianą zarówno w sensie dosłownym (opis paryskiej noclegowni bezdomnych), jak i metaforycznym. Bezdomni (w znaczeniu braku własnego domu, „miejsca ziemi”) są: Tomasz Judym, Joasia Podborska, Wiktor Judym i jego rodzina, zesłaniec Wacław Podbor bezdomni „ideowo” (nie znajdują poparcia dla swych idei, zrozumienia wśród innych) są Tom Judym i Korzecki.

2.    Zestawione ze sobą w pierwszym rozdziale na zasadzie przeciwieństw dzieła sztuki: Wenus z W (interpretowana jako droga łatwego życia bez zobowiązań moralnych czy społecznych, uczestnid wolnego ducha i wolnego ciała w życiu bezgrzesznej przyrody) oraz rybak z obrazu Puvis de Chav nesa, symbolizujący drogę poświęcenia dla innych oraz ciężką pracę.

3.    Zamykającą powieść rozdartą sosnę, będącą nawiązaniem do symboli z rozdziału pierwszego. Ozna

ona rozdarcie wewnętrzne Judyma w odniesieniu do dwóch dróg życiowych, wyznaczonych pi Wenus z Milo i rybaka.

4.    Kwiat tuberozy, symbolizujący bezużyteczne, a nawet szkodliwe piękno; interpretowany w odniesie!

do Karbowskiego.

5.    Krzyk pawia — złowieszczy odgłos, zwiastujący nadchodzącą śmierć.

Istotne miejsca:

—    ulice Ciepła i Krochmalna — bardzo biedne i zaniedbane ulice Warszawy, zamieszkiwane przez Żyd i margines społeczny;

—    Chateau-Rouge — paryska noclegownia dla bezdomnych, którzy musieli płacić za miejsce do spaniaj podłodze;

—    czworaki w Cisach — zabudowania folwarczne; budynki zawierające skromne mieszkania dla czted

rodzin.    j

Problematyka i główne przesłanie

W powieści rozpoznać można elementy światopoglądu pozytywistycznego, polegające na silnym za gażowaniu społecznym (realistyczne, z elementami naukowości, opisy życia biedoty, pracy w kopalni i fabrykach), jednakże są one ukazane w wymiarze indywidualnej, prywatnej sprawy bohatera, j poczucia obowiązku, nakazu sumienia i wrażliwości moralno-etycznej. Żeromski podejmuje próbka tykę nędzy najniższych warstw społecznych i kwestię odpowiedzialności za taki stan rzeczy środowi lekarskiego, czy ogólniej — inteligencji, która powinna stać się, według niego, grupą obejmującą pi wództwo w narodzie. Autor akcentuje różnice społeczne, piętnując obojętność warstw wyższych (głów

322