psychologia religii
4

16

w tym że te kraty, które wyrażają napięcie seksualne, są dopuszczone do istnienia przez mężczyzn. Lewis przypuszcza, że tolerancja mężczyzn wobec kultów może wypływać z ich niejasnego poczucia niesprawiedliwej pozycji kobiet w społeczeństwie# Opętanie traktowane jako zjawisko peryferyjne, generalnie rzecz biorąc, jest kierowane przez osoby podporządkowane ku zwierzchnikom, podczas kiedy inne formy czarów, uwzględniając formę podejrzeń, są używane między grupami o równym statusie bądi w stosunku do podwładnych#

# wypadku religii, gdzie zjawisko opętania zajmuje centralną pozycję, przedmiotami jego są, wg Lewisa, bardziej szanowne osoby. Zjawisko to funkcjonuje po to, aby utrzymać system władzy i kontroli, którą dominująca grupa chce zachować# Często zdarza się, źe elita religijna zachowuje technikę ekstazy w swoich własnych rękach, i -w przeciwieństwie do poprzednio opisanej sytuacji - technika ta nie jest stosowane demokratycznie# Sztukę opętania mogą praktykować tylko szamani, wróżbici i kapłani /Lewis, 1971/#

Ead zjawiskami ekstazy pracowała również E. Bourguignon wraz z zespołem# Prowadziła ona szczegółowe badania nad opętaniem w różnych kulturach, interesowała się również transem i odmiennymi stanami świadomości jako zjawiskiem ogólnym. »V celu ustalenia częstotliwości tego zjawiska w skali światowej dokonała przeglądu 488 społeczeństw na podstawie informacji, jakie na ten temat zawiera atlas etnologiczny# Rezultaty wskazują, że 90& społeczeństw miało "bardziej lub mniej zinstytucjonalizowaną, opartą o wzorce kulturowe formę odmiennych stanów świadomości" /Bourguignon, 1973/. Rezultat ten był dla Bourguignon uzasadnieniem badań nad zjawiskiem transu lub opętania w różnych kulturach. Zjawisko to odgrywało centralną rolę w szeregu kultur, a przez to zasługiwało na uwagę#

Bourguignon dokonuje podziału na "trans opętania" i "trans", tzn. na trans interpretowany jako opętanie i inne formy transu. Podobnie opętanie może wystąpić bez transu. Pisze: "Możemy powiedzieć, że wiara w opętanie istnieje, jeżeli będący przedmiotem zainteresowania ludzie uważają, iż dana osoba jest zmieniona w jakiś spcsćb poprzez obecność w nia lub na nim jakiegoś ducha, bytu lub siły innej niż jego własna osobowość, dusza, jaźń lub tym podobne# Możemy powiedzieć, że trans opętania istnieje w danej społeczności, jeżeli stwierdziicy istnienie takiej wiary w opętanie i jeżeli wiara ta jest używana dla zrozumienia zmian w świadomości, przytomności lub osobowości, lub innych aspektach funkcjonowania psychologicznego /Bourguignon, 1976, 7, 8/# Bourguignon podkreśla, że opętanie stanowi specjalną interpretację toku wydarzeń, i że zależy od czynników znajdujących się w środku każdej specyficznej