scanp3

i silną orientacją na klienta i wynik. Występujący w tak sformułowanej definicji horyzont czasowy wyznaczający podstawowe cele systemu controllingu jest najczęściej wymieniany, jako podstawowe kryterium jego podziału. Stosując to kryterium wyróżnia się najczęściej:

1.    controlling operacyjny,

2.    controlling strategiczny.

Podział ten wyznacza w głównej mierze płaszczyzny czasowe odnoszące się do ogólnie rozumianych działań i celów realizowanych w wyniku wdrożenia i realizacji koncepcji controllingu. Pomimo stwierdzenia, że controlling jako nowa koncepcja podejścia do zarządzania przedsiębiorstwem, cechuje się silnym nastawieniem na przyszłość. Przyszłość ta może mieć bliższy lub dalszy wymiar.

Controlling operacyjny, zwany też taktycznym, charakteryzuje następujące nastawienie²²⁶:

•    krótkoterminowość (horyzont czasowy od jednego do trzech lat),

•    zadania:

-    sterowanie wynikami,

-    planowanie płynności,

-    kontrola rentowności

•    baza - istniejące zasoby: osobowe, rzeczowe i kapitałowe.

Z przedstawionych zadań controllingu operacyjnego widać, że jest on nastawiony na działania bieżące, wspomagające zarządzanie przedsiębiorstwem, natomiast z punktu widzenia wdrażania samego systemu na etapy implementacji i realizacji strategii. Procesy controllingu operatywnego obejmują między innymi²²⁷:

•    opracowanie systemu i bezpośredni udział w sporządzaniu planów operatywnych określających środki i sposoby osiągnięcia celów głównych i cząstkowych,

•    przełożenie planów na budżety kosztowo-wynikowe dla ośrodków odpowiedzialności w przedsiębiorstwie,

•    sterowanie i kontrolę procesu realizacji zadań planowych,

•    zapewnienie aktywnego i konstruktywnego współdziałania pracowników przedsiębiorstwa w ramach realizowanych procesów.

Controlling strategiczny odnosi się do działań o dłuższym horyzoncie czasowym. W literaturze przedmiotu charakteryzowany jest najczęściej przez²²⁸:

•    długo- i średmoterminowość (powyżej trzech lat),

•    oparcie się na szansach - zagrożeniach w przyszłości,

•    zakładanie planów w oparciu o przyszłe zasoby: osobowe, rzeczowe i kapitałowe.

Wśród instrumentów wykorzystywanych przy analizach z użyciem controllingu strategicznego należy zauważyć silniejsze zainteresowanie systemem otaczającym przedsiębiorstwo i jego oddziaływaniem (lub możliwością takiego oddziaływania) na przedsiębiorstwo, stąd bardzo często wykorzystywana - analiza otoczenia, branży, konkurencji i rynków itp. Controlling strategiczny jest na ogół dalszym rozwinięciem kompleksowego systemu controllingu w przedsiębiorstwach w oparciu o wdrożone już jego elementy operatywne. Charakterystykę porównawczą controllingu operacyjnego i strategicznego przedstawia następująca tabela 15.2.

²*^ć Por. min.: H.J. Vollmut, Controlling planowanie..., E. Nowak, Rachunkowość w controllingu..., R. Krupski, Zarządzanie strategiczne -koncepcje -metody, AE Wrocław 1998.

J. Goliszewska, Controlling operacyjny, „Przegląd Organizacji” nr 7, 1991.

“^2S Por. min.: H.J. Vollmut, Controlling planowanie..., E. Nowak, Rachunkowość w controllingu..., R. Krupski, Zarządzanie strategiczne...

304