WSP J POLN25417

FRAZEMATYKA

WOJCIECH CHLEBDA

Pole badawcze frazematyki. - Rodzaje odtworzeń. - Pragmatyczny aspekt frazematyki. -Bibliografia

Hasło Frazematyka sąsiaduje w tym tomie bezpośrednio z hasłem Frazeologia. Nie |est to sąsiedztwo przypadkowe: frazematyka jest również frazeologią. Ściślej: to jedna z możliwych frazeologii. Jak bowiem pisał Andrzej M. Lewicki w rozprawce Aparat pojęciowy frazeologii, nie ma „jednej frazeologii, lub, jeśli kto woli, frazeologia jest nauką wieloaspektową. Każda z odmian frazeologii zakłada inny sposób patrzenia na język i inne stawia sobie cele” (s. 151).

Frazematyka jest odmianą frazeologii, która za punkt wyjścia przyjmuje człowieka mówiącego, frazematyka jest frazeologią nadawcy. Ponieważ pojęcie „nadawcy” implikuje istnienie „odbiorcy'”, a komunikacja między nimi musi zachodzić w określonym układzie sytuacyjnym, zatem frazematyka zajmuje się takim łrazeologicznym paradygmatem badawczym, którego centrum tworzy człowiek zwracający się do kogoś w jakiejś sytuacji z pewną intencją i w określonym celu.

Osoba adresata wypowiedzi, intencje nadawcy, cel komunikatu i warunki jego emitowania ujmują treściowy i formalny kształt naszych wypowiedzi w kleszcze bardziej lub mniej rygorystycznych ograniczeń, ale więzami bodaj silniejszymi, choć mniej może widocznymi, krępuje nas kultura, do której przynależymy, normy i wzorce postępowania, które się w danym społeczeństwie wykrystalizowały. Dlatego kwestią naprawdę istotną jest dla frazematyka pytanie o to, jak wielki jest stopień naszej zależności od ponad-jednostkowych schematów, matryc i innych mentalnych konstruktów społeczno-kulturowych (w' tym - językowych), w' jaki sposób formują one nasze postrzeganie i opisywanie świata, jak wpływają na kształt naszych działań praktycznych (w tym - językowych), jak wśród tylu ograniczeń może wyłaniać się myśl naprawdę własna. Dopiero w takim układzie pada pytanie bezpośrednie: co w naszych wypowiedziach jest cudze, przywoływane