WSP J POLN254231

Wyrazy międzynarodowe 557

zykach europejskiej wspólnoty słownikowej (np. analiza, atom, bomba, chemia, fizyka, kakao, kultura, lampa, litr, metr, planeta, polityka, radio, symfonia, traktor), inne obejmują swym zasięgiem zachodnią część tej wspólnoty (np. alienacja, amator, arogancja, decyzja, dyskrecja, egzystencja, koncept, kontynuacja, nuklearny, pasja, perfumy), jeszcze inne właściwe są tylko językowi francuskiemu, niemieckiemu i niektórym językom słowiańskim (np. al>ona-ment, bilet, dekolt, depesza, gazeta). Wyrazy te wywodzą się najczęściej z łaciny lub greku.,

Drugim co do ważności źródłem internacjonalizmów są języki romańskie, przede wszystkim francuski (np. bagaż, bufet, departament, hangar, kabaret, koniak, margaryna, menu, rokoko, rulet(k)a, żyrafa). W XX w. coraz bardziej liczącym się źródłem internacjonalizmów staje się język angielski (np. bar, brydż, kemping, koktajl, dżinsy, hokej, jazz, klan, klub, laser, lincz, nylon,, poncz, snob, sport, tenis).

Lnternacjonalizmy przenikają do całego polskiego słownika. Choć zazwyczaj należą do słownictwa książkowego (np. ablucja, abnegacja, afirmacja, anachoreta, apoteoza, ateizm itp.), odnaleźć je można również w neutralnym słownictwie ogólnym (np. adres, aktor, alfabet, auto, autor, bank, bar, charakter, cyrk, dieta, doktor, egzamin, energia, esencja, fabryka, fakt, fantazja, figura, film, forma). Przeważają wśród nich abstrakta, ale i słownictwo konkretne jest bogato reprezentowane: od nazw' roślin i zwierząt (np. aster, bambus, banan, chryzantema, kaktus, kokos, palma, róża, tulipan itd.; ara, bizon, l?oa, goryl, kangur, karp, krokodyl, pingwin, tygrys itd.), przez kulinaria (np. deser, kakao, kawa, krem, majonez, makaron, margaryna, szampan itp.) i słownictwo związane z ubiorami i modą (np. beret, bikini, bluza, dżinsy, nylon, perła, piżama, sandały itp.), aż po nazwy różnych wytworów techniki (np. auto, automat, barometr, bomba, radio, rewolwer, satelita, semafor, telefon, telewizja, traktor, tramwaj).

Odpowiednie wyrazy międzynarodowe w różnych językach są zazwyczaj tak podobne do siebie, że ich utożsamienie nie sprawia kłopotów nawet nie językoznawcom (niekiedy mamy naw^Tet do czynienia z identyczną pisownią, np. poi. boa, ros. boa, czes. boa, bułg. boa, niem. Boa, szw. boa, ang. boa, fr. boa, hisz. boa, wł. boa, w'ęg. boa). Znacznie trudniej zidentyfikować różnojęzyczne kalki strukturalne, stanowiące mniej czy bardziej dosłowne tłumaczenie obcego wyrazu (por. poi. nadczłowiek, ros. svercbćelovek, niem. Obermenscb, szwu óvermdn, ang. superman, fr. surhomme, hisz. sobrehomlrre, fiń. yli-ihminen itd., gdzie nad = sverch = ii ber = óver - super = sur = sobre — yli, a człowiek = te!ovek -= Mensch = man « mdn = homme = hombre = ihminen).

Wspólne doświadczenia i wspólne dziedzictwo kulturowe sprawił}-, że często podobieństwo dotyczy przede wszystkim ukrytego w nazwie obrazu, wyobrażenia czy wierzenia (np. w nazwach roślin - łączenia słonecznika ze