Zdjęcie3882

22 Rozdział 1. Dyslcksja na dc trudności w uczeniu się

W polskich badaniach Spionck (1970) już wiatach 60. ubiegłego wieku podzieliła dzieci z trudnościami w uczeniu się na dwie grupy - dzieci o inteligencji co najmniej przeciętnej (IQ powyżej 90 punktów) i dzieci o inteligencji niższej niż przeciętna (od 89 do 70 jednostek IQ). Rezultaty wskazują, że już przed 30 laty pierwsza wymieniona grupa liczebnościowo znacznie przeważała (76% wszystkich badanych dzieci z trudnościami).

W Polsce także istnieje tradycja stosowania terminu „specyficzne trudności w uczeniu się/zaburzenia uczenia się” (Spionek 1970; 1975; Bogdanowicz 1996; Krasowicz 1997, Bogdanowicz i Krasowicz-Kupis 2005) w odniesieniu do dzieci prawidłowo rozwiniętych intelektualnie.

Rourke (1989) charakteryzuje LD w ujęciu amerykańskim jako heterogeniczną grupę zaburzeń, które wywołują istotne trudności co najmniej w jednej (ale mogą jednocześnie w kilku) z dziedzin, zwanych potocznie „szkolnymi" albo „akademickimi". Należą do nich: mowa (zarówno ekspresja, jak i percepcja), czytanie, pisanie, rozumowanie (reasoning), sprawności matematyczne i wiele innych. Ponadto, jak wspomina tenże autor, termin LD ma również zastosowanie w przypadkach, gdy dana osoba przejawia zaburzenia zachowań społecznych i innych zachowań adaptacyjnych. Należy dodać, że „LD jest wywoływane przez zmiany genetyczne, czynniki biochemiczne, zdarzenia z okresu pre- i perinatalnego i wszelkie inne zdarzenia, wywołujące osłabienie neurologiczne (neurological impairmeni)” (iibidem, s. 215). Iklde ujęcie pozwala spojrzeć na trudności w uczeniu się jako na niezwykle szeroką, a przez to mało określoną kategorię, w której mieszczą się różne, często opisywane niezależnie w literaturze zaburzenia czy grupy kliniczne.

APA - American Psychiatrie Association (1994) w ogólnej definicji LD wskazuje, że dotyczy ono dzieci, które w standaryzowanych testach osiągnięć poznawczych wypadają znacznie poniżej poziomu, oczekiwanego na podstawie wieku chronologicznego i poziomu inteligencji. Diagnozy LD można dokonać począwszy od okresu szkolnego, choć pewne objawy można zaobserwować wcześniej. Kryteria diagnostyczne dla LD według APA (1994) są następujące:

1)    istotne obniżenie poziomu umiejętności co najmniej w jednej dziedzinie „akademickiej”;

2)    1Q w skali pełnej na poziomie przeciętnym;

3)    brak pieiwotnych zaburzeń emocjonalnych;

4)    prawidłowa ostrość widzenia i słyszenia;

5)    warunki życia - środowisko bez społeczno-ekonomicznej depry-

wacji;

6)    problemy zdrowotne jedynie typowe dla okresu dziecięcego;

7)    regularne realizowanie obowiązku szkolnego;

8)    język nauczania czytania i pisania jest językiem naturalnym dziecka (Rourke 1998, s. 140-141).

Można przyjąć, że kryteria APA są zasadniczo zgodne z rozumieniem terminu SLD w Europie i w Polsce (Krasowicz 1997; Bogdanowicz i Krasowicz-Kupis 2006).

Badaczami, którzy jako pierwsi zaangażowali się w problematykę trudności w uczeniu się (LD) byli m.in. William Cruickshank, Helmer My-klebust, Doris Johnson i Samuel Kirk (cyt. za: Lyon, Fletcher i Barnes 2003). Wszyscy wymienieni w mniejszym stopniu koncentrowali się na etiologii LD, a w większym na charakterystyce trudności w uczeniu się, sposobach interwencji edukacyjnej skierowanej na te trudnością. Na przykład H. Myklebust i D. Johnson z Northwestern University przeprowadzili wiele badań dotyczących wpływu różnych typów deficytów językowych i percepcyjnych na funkcjonowanie szkolne - edukacyjne i społeczne dzieci. Jako jedni z pierwszych opracowali procedury terapeutyczne dla zaburzeń poszczególnych funkcji zaangażowanych w uczenie się w szkole (Johnson i Myklebust 1967). Są też autorami typologii dysleksji (por. rozdz. 4).

Uważa się jednak, że największy wpływ na formalne ukonstytuowanie się pojęcia LD (Lyon, Fletcher i Barnes 2003) miał Samuel Kirk, który w 1963 roku zapropooowai jego następujące rozumienie: „^trudności w uczeniu się* (leaming disabUities) opisują grupę dzieci, które mają zaburzenia w rozwoju języka, mowy, czytania i powiązanych sprawności komunikacyjnych wymaganych w interakcjach społecznych. Do tej grupy nie włączam dzieci, które mają deficyty sensoryczne (handicaps) takie jak -niedowidzenie, ponieważ dysponujemy metodami opieki i terapii dzieci nieslyszących i niewidzących, także wykluczam z tej grupy dzieci z ogólnym upośledzeniem umysłowym” (Kirk 1963, s. 2-3, cyt. za: Lyon 2003).

Wielu autorów podkreśla, że takie rozumienie LD pozwoliło oddzielić je wyraźnie od innych rodzajów niepełnosprawności. Wskazało także różnice między trudnościami w uczeniu się wynikającymi z upośledzenia umysłowego lub zaburzeń emocjonalnych i osobowości. Warto jednakże zwrócić uwagę, że w powyższych definicjach zaakcentowano komunikacyjny aspekt LD i przez to odnosi się je do funkcjonowania społecznego.

Kolejnym krokiem w kierunku bardziej precyzyjnego definiowania LD była publikacja The National Joint Committee on Leaming DisabUities