12

TADEUSZ LUBELSKI

dowolna swoja r/ekę- Cudowna kraina Kresów, wyrażająca ,_bl0ro „je Polaków, w filmie Konwickiego jest miejscem prywatnego _m«'_u‘ Wrębie każdy człowiek ma najw ażniejsze zobowiązanie - wobec _MIT1

W_C

zoh

Mn

Polska noc cudów

U¹

■ triu*"

Powodzenie Doliny Issy mogło, owszem. Konwickiego ośmielić do po się na tak szalony projekt, jak ekranizacja Dziadów Adama Mickiew.cw^ najwybitniejszy tekst, jaki kiedykolwiek napisano po polsku, na filn* tatora zastawia co najmniej dwie pułapki. Pierwsza wiąże się , jc_g0

konstrukcją, z jego niedokończeniem, z osobnością czterech części tpisan^ między 1820 a 1832 rekiem), z pozoru sztucznie jedynie połączonych

konwencji literackiej; już dla każdego inscenizatora teatralnego pułapka ,aT^ wi wystarczająco trudne wyzwanie, a cóż dopiero mówić o konieczności udo-

Mano-

y^*^iers:'

słownienia i sprowadzenia całości do ram spójnego dwugodzinnego spektaklu czekającej autora pierwszej adaptacji filmowej Dziadów. Druga łączy się ■/. _roz£

snu

głą tradycją z jednej streny interpretacji filologicznych i hermeneutycznych" z drugiej - teatralnych odczytań dramatu, często w dodatku wchodzących z ioha w spór ^w; stanowi ona coraz cięższe z roku na rok zobowiązanie dla każdego polskiego reżysera.

Konwicki z mistrzowską swobodą uniknął obu pułapek dzięki wyjściowemu pomysłow-i idącemu za sugestiami dwóch najbardziej wiarygodnych doradców Pierwszym był sam Mickiewicz, który - komentując Dziady (w przedmowie do francuskiego wydania z 1834 roku) - zw rócił uwagę na dwa zasadnicze elementy jednoczące całość „poemy”. Obrzęd ludowy zwany Dziadami, święto zmarłych i wywoływania duchów, gromadźcie na nowo główne postacie dramatu, wiąże całą akcję w jedno, tajemnicza zaś osobistość przechodząca przez cały dramat nadaje mu pewną jednolitość Taki też podwójny punkt wyjścia przyjął dla scalenia Mickiewiczowskiego tekstu adaptator - cała akcja filmu toczy się w jedną noc święta zmarłych, od wieczora do poranka. Trwała siła mityczna lego obrzędu łączy nie tylko wszystkie części dramatu, ale w dodatku wiąże cały dramat z dzisiejszością, nadając mu nieustającą aktualność. Naturalne staje się nie tylko to. że w noc święta zmarłych spotykają się kierujący obrzędem Guślarz i owa „tajemnicza osobistość” będąca bohaterem utworu; nie dziwi i to także, że w pierwszej cmentarnej scenie filmu, nakręconej w 1988 roku na Powązkach, widz rozpoznaje ślady święta zmarłych obchodzonego współcześnie przez Polaków.

Drugim doradcą okazał się Miłosz, który pisząc o dramacie w wydanej ^{w ro}^^u Ziemi Ulro zauważył: Przyczyny piorunującego niemal efektu, j ' sprowadza lektura ..Dziadów" albo oglądanie ich na scenie, mogą hyćwyśledzo-^{ne l}y^ⁿ drogą introspekcji. Zasadniczym tematem jest tutaj człowiek wobec nic szczęścia i dlatego należy starać się określić, jak zachowujemy się wobec iu*S uuni . Nikt może z wcześniejszych inscenizatorów Dziadów nic mógł ^C7U^_ ^ar ziej uprawniony do skorzystania z tej sugestii niż Tadeusz Konwicki. o f °ⁿ "^d^^gę *^WrosP^c^^cji ⁿ*^e tylko jako czytelnik dramatu, ale i autor o siebie    *^>rzcP^u^^c** Dziady przez siebie, by opowiedzieć je na w^    .

Pilm /,f/^yVVdJą? ^{W lym cc,u własne}j poetyki. Już latem 1987 roku z^P⁰    _s

"^m hędz,e ° Mickiewiczu. Będzie użyta forma, do której jestem

j₀i_Vcż4^c

-Acz'

^ąęodio ^zleg

S'^wrzy:P!i

^'tGustaw Hoio

^..idał scenariusz

-iktórytn nie rozstał < n2 nowym tle - p> ■ jarego dworu, kie do III części i widok z jedtu śnńtństwa tyranów W&ej wytrwałe '^tijwistwa ⁵\ V '^'motywami fih ^^ki gra podwój

^na końci

164