DSC02097

j Krakowie. Spodziewamy się po nićh bardzo wiele. Na osobne wymienienie zasługuje «Mały atlas gwar polskich », wydawany przez krakowską Pracownię Dialektologiczną pAN (wydano 4 tomy liczące 200 map i komentarze). Przykładem atlasów regionalnych, ftóre również są w przygotowaniu, może być « Atlas gwarowy polskiego Podkarpacia* M, Małeckiego i K. Nitscha.

Praca niniejsza rozmiarami swoimi, układem i treścią dostosowana jest do aktualnego programu wykładów uniwersyteckich, opartego z kolei na «Dialektach języka polskiego * Nitscha. Autorowi nie szło o stworzenie czegoś nowego, lecz o wybranie i możliwie jasne przedstawienie tych faktów, które studentowi są potrzebne. Tu i ówdzie wprowadzono drobne uzupełnienia i poprawki, oparte na wynikach prac wyżej wspomnianych uczonych. Jedynie uwagi składniowe i słowotwórcze, jakkolwiek bardzo jeszcze szczupłe, są tu nowością, w dotychczasowych bowiem podręcznikach dialektologii Nitscha i Szobera w ogóle ich nie było.

Każdą gwarę można by opisywać jako całość samą dla siebie, niezależnie od jakiejkolwiek innej, niezależnie od języka literackiego, tu jednak rozpatruje się je stale w związku z językiem ogólnym (literackim), stale porównując stan gwarowy z literackim, dzisiejszym lub dawniejszym. Ten sposób postępowania użyty został dlatego, że gwary tego samego języka są w stałym kontakcie ze sobą nawzajem i z językiem literackim, studiujemy je zaś po to, aby dzięki nim dzieje języka ogólnego poznać pełniej, we wszystkich powiązaniach, wszystkich odmianach lokalnych, całkowitym przekroju społecznym.

§ 8. W pracy używa się w zasadzie tych znaków, które student powinien był sobie przyswoić na kursie fonetyki opisowej na I roku polonistyki, nie ma więc potrzeby objaśniania wszystkiego. Nie ulega wątpliwości, że nawet dokładny opis nie zawsze J pomoże, student powinien więc zwracać się we wszystkich trudnościach do asystenta, który wymowę zademonstruje. Z czasem wszystkie seminaria językowe powinny się zaopatrzyć w płyty z tekstami gwarowymi, których znaczną ilość z różnych stron Polski posiada Zakład Fonograficzny Uniwersytetu Poznańskiego. Wówczas czytanie tekstów na ćwiczeniach będzie można poprzedzać odegraniem płyty.

Odcienie wymowy samogłosek oznaczone są kilkoma sposobami: 1) kropką nad literą lub pod literą, 2) nadpisaniem innej litery, 3) przy wymowie dyftongicznej dopisaniem innej litery.

Kropki pod literą samogłoskową używamy (rzadko zresztą) na oznaczenie artykulacji nieco obniżonej.

czają samogłoski pośrednie między a i o,między y i i. W pewnych wypadkach, gdy mowa o całości gwar lub o ich większym zespole, znaki d, o, e są symbolami ogólnymi samogłosek * pochylonych», tj. kontynuantów dawnych samogłosek długich* bez względu

Kropka nad literą oznacza artykulację zwężoną, węższą niż artykulacja samogłoski oznaczonej literą bez kropki. A więc a — to samogłoska węższa i bardziej przednia niż a; i — węższa niż e; ó — węższe niż o. Dalszy stopień ich zwężenia oznaczamy literami d, y, u. Podobnie kombinowany znak oznacza zawsze samogłoskę o wymowie pośredniej pomiędzy samogłoską oznaczoną literą zasadniczą i nadpisaną: np. d, y ozna

♦Termin nsamogłoska pochylona)) nie znajdnje uznania u części dialektologów. Jest on jednak poręczniejszy niż termin ekontynuant dawnej samogłoski długiej», dlatego używam go w tej książce, zwracam jednak uwagę na jego umowne, w tym miejscu określone znaczenie.

15