Zarys teorii literatury2

Rozdział II

GŁÓVFNE fcU MŁ-Sn STRUKTURY DZIELĄ LITERACKIEGO

1. POJĘCIE STRUKTURY UTWORU

Podstawowe własności dzieła literackiego są pochodne wobec jego położenia w dwóch równocześnie szeregach zjawisk: w szeregu wypowiedzi językowych oraz w szeregu tworów sztuki. W pierwszym wypadku specyficzność utworu literackiego polega na tym, że jest wypowiedzią • * dominującej funkcji estetycznej w odróżnieniu od wypowiedz:, w których dominują inne funkcje, w drugim — że jest tworem językowym w odróżnieniu od tworów ukształtowanych z innych tworzyw. Można by więc powiedzieć, że fakt należenia dzieła do jednego szeregu określa jego swoistość w drugim, i odwrotnie.

I Funkcja estetycznaj— jak już wiemy — wprowadza do obiektu szczególny rodzaj organizacji, która jest niesprowadzalna do zewnętrznych odniesień tego obiektu. Organizacja taka zrealizowana w określonym materiale w danym wypadku w języku — współistnieje z innymi zasadami k< ►nstrukcyjnymi, odnoszącymi utwór do rzeczywistości, do osoby autora, do postawy odbiorcy. Współdziałanie takich uporządkowań, powstałych ze względu na rozmaite cele, wytwarza w dziele skompli-kov. aną sieć zależności między elementami, z których każdy może spełniać jednocześnie kilka różnych funkcji. Zbiór tych wszystkich zależności ■ .kreśląc będziemy jako! Strukturę utwóruT Jest ona całokształtem relacji zachodzących między składnikami dzieła, systemem koordynującym stosunki na różnych jego płaszczyznach

Strukturalność należy rozumieć w ten sposób, że pozycja każdego elementu dzieła literackiego jest warunkowana przez położenie wszystkich innych elementów; i odwrotnie — każdy element struktury okre-

74