7404701577

I. MtańjbnjUdsfcoiktłmiln^    na

podstawie:Zarys teorii literatury, red. Głowiński M. iin., Warszawa 1975.)

Wiersz syiabiczny, jako gatunek wiersza, zapoczątkował Jan Kochanowski. W odróżnieniu od wiersza średniowiecznego i wczesnorenesansowego odznacza się on:

1.    Ustaleniem norm pełnej rytmicznej ekwiwalencji wersów w płaszczyźnie językowej

2.    Zerwaniem z rygorami zgodności podziałów wersowych i zdaniowych.

Regularny porządek rytmiczny w sylabowcu wynika ze stabilizacji następujących elementów, które decydują o rytmicznej równowartości poszczególnych wersów:

1.    Jednakowej liczby sylab w wersie

2.    Stałego, wewnątrzwersowego działu międzywyrazowego po jednakowej liczbie sylab,

czyli tzw. średniówki, która występuje w wersach dłuższych niż 8-zgłoskowe.

3.    Stałego akcentu paroksytonicznego (tak jak wg. normy systemowej dla akcentowania

wyrazów w języku polskim) czyli akcentu na przedostatniej sylabie wersu, czyli

innymi słowy stałej klauzuli paroksytonicznei.

4.    Akcentu paroksytonicznego przed średniówką, co w przeciwieństwie do cech

wymienionych w punktach poprzednich nie miało charakteru wierszowej konstatny, a było tylko wyrazistą tendencją rytmizacyjną.

5.    Regularnie rozłożonych rymów o ustabilizowanej przestrzeni półtorazgłoskowej, więc tzw. rymów żeńskich (ewentualną obocznością tejże reguły jest pojawianie się wiersza pozbawionego rymów- taki wiersz nazywamy wierszem białymi.

Oto najpopularniejsze podziały wersów (pod względem sylab i umiejscowienia średniówki) odnalezione w twórczości Kochanowskiego: 8-zgłoskowiec (np. Pieśń świętojańska o Sobótce, Kochanowskiego) 10-zgłoskowiec 4+6, albo 5+5; 11-zgłoskowiec (Monachomachia i Myszeida, Krasickiego; Beniowski, Słowackiego; Grażyna, Mickiewicza)5+6, albo 4+7; 12-zgłoskowiec 7+5, lub 6+6; 13-zgłoskowiec ( Wojna chocimska, Potockiego; Pan Tadeusz. Mickiewicza) 7+6 lub 8+5; 14-zgłoskowiec 8+6 lub 7+7.

Następnym, nieobowiązkowym jednak, czynnikiem wierszotwórczym jest przerzutnia. Występuje wtedy, gdy zdanie, lub jego spoista cząstka nie zamykają się w ramach jednego wersu i niewielki ich odcinek zostaje „przerzucony" do wersu następnego.