zoologia kregowcow krew6

kości około 20 nm. Warstwa wewnętrzna jest gładka i ma grubość około 12 nm, zewnętrzna zaś falista, o grubości około 7,5 run, wytwarza wypustki wnikające do neuroplazmy. W otoczce jądrowej występują otworki (pory) o średnicy około 70 nm. Jądro komórkowe ma luźno rozmieszczoną cltromaiynę i zawiera 2-3 duże jąderka, a u osobników żeńskich chromatynę płciową.

Neuroplazma ma aparat Golgiego, otaczający jądro, szczególnie dobrze wykształcony w komórkach zwojowych, oraz ziarniste lub pałeczkowatc rnitochon-dria, zwane neurosomami, które występują również w obrębie wypustek. Szczególnie dużo mitochondriów znajduje się w miejscu, w którym z komórki nerwowej odchodzi akson oraz w końcowych odcinkach wdókien nerwowych. Cen-trosoni znajduje się tylko w młodych, tzn. niezupełnie zróżnicowanych komórkach nerwowych.

Z tworów dcutoplaznuitycznych spotyka się glikogen, lipidy złożone oraz pigment występujący w postaci lipofuscyny, której ilość wzrasta z wiekiem, oraz w postaci melaniny, znajdujących się tylko w pewnych określonych miejscach układu nerwowego (komórki zwojowe substancji czarnej oraz jądra grzbietowego nerwu błędnego). W komórkach zwojowych pewnych ośrodków mózgowych, jak np. jądro czerwienne w śródmózgowiu, znajdują się złogi żelaza w postaci koloidalnej lub ziarnistej, które prawdopodobnie odgrywają rolę katalizatora w procesie oddychania komórkowego. Poza tymi neuroplazma zawiera szereg enzymów, jak oksydazy, peroksydaza, fosfatazy, acetylocholinoesteraza i inne.

W obrębie neuroplazmy występują rów nież twory charakterystyczne dla komórek nerwowych, a w szczególności grudki substancji zasadochtonnej - tigroid oraz ncurofibryle - wlókienka nerwowe.

Grudki substancji zasadochtonnej (ryc. 117, 121)

Są to twory, mające różną wielkość i różny kształt. Nadają one cytoplazmie wygląd cętkowany i dlatego nazwano je tigroidem. Ziarnistości tigroidu, to skupisko cystern siateczki śródplazmatyczncj szorstkiej oraz wolnych lybosomów, dodatkowa oplecione elementami cytoszkielctu, a w szczególności neurofilamenta-mi. Grudki te spotyka się nie tylko w ncuroplazmic komórek, lecz także w początkowych odcinkach dendrytów, natomiast nie ma ich w obrębie aksonu. Mogą one mieć różny kształt i różne ułożenie, w zależności od rodzaju i funkcji komórek. W neuronach rzckomojednobicgimowych zwojów międzykręgowych wy-

Ryc. 122. Ncnrotibrylc w komórce ncnioouj

stępuje tigroid pyłkowy, w neuronach wielohiegunowych ośrodkowego układu nerwowego grudki maja kształt pałeczek, w komórkach nerwowych współczul-nych występują one w postaci ziarenek. Również ilość grudek ulega zmianom: maleje przy drażnieniu komórek nerwowych, w stanach chorobowych oraz w starszym wieku. Przemawia to za ich udziałem w procesie przemiany materii komórek nerwowych.

Funkcją tigroidu jest biosynteza białek, zarówno własnych, jak i białek wy-dzielniczych, o charakterze hormonalnym. Uszkodzenie komórki nerwowej czynnikami natuiy mechanicznej, zakaźnej lub toksycznej prowadzi do całkowitego zaniku grudek substancji zasadochtonnej (tigroliza).

Ncurofibryle (ryc. 122)

Mają postać cienkich włókienek załamujących podwójnie światło. W części obwodowej komórki układają się one na kształt sieci, natomiast w otoczeniu jądra - przeplatają się. Ncurofibryle przechodzą z komórki do wypustek, gdzie biegną równolegle do siebie.

Ncurofibryle reprezentowane są przez układ dwóch odmiennych elementów cytoszkieletu: ncurofilamentów, zwanych fiiamcntami pośrednimi, i ncurolubul.

Ncurofilamenty są to struktury o średnicy fi—10 nm, zbudowane z charakterystycznego dla komórki nerwowej białka. Podobnie jak inne filamenty pośrednie, peinią one funkcję podporową.

W komórkach nerwowych występują mikrotubule, zwane neurotubulami, o średnicy 20-30 nm, które są rozmieszczone w perykarionie i w dendrytach między grudkami substancji zasadodiionnej oraz układają się równolegle do siebie w' aksonie, biorąc m.in. udział w transporcie neurosekretu.

Neurony łączą się ze sobą przez wyspecjalizowane struktury, zwane synapsami fonapsis). Akson w końcowym odcinku rozdziela się na drobne gałązki (drzewko końcowe aksonu), zwane tclodendronami, które uzyskują kontakt przez styk z ciałem komórkowym (synapsa akso-somatyczna) oraz den-drytami lub ich telodendronami (synapsa akso-dendrytyczna) drugiego neuronu (ryc. 123). W ten sposób w przekazywaniu bodźców nerwowych bierze udział cały neuron wraz z neuroplazma i błoną komórkową. Pogląd ten nosi nazwę teorii neuronów.

193 W miejscu styku dwóch neuronów końcowe odcinki aksonu wytwarzają kolbo-