Magazyn6
4701

239

BAŁTYCKA KWESTJA

tość dostępu tego ze względów gospodarczych okazała się jednak problematyczną, gdyż jedyny port na tym odcinku, Gdańsk, będący zakończeniem ważnej arterji komunikacyjnej, jaką jest Wisła, wyłączony został wraz z okolicami z politycznego obszaru polskiego, tworząc półsuwerenne Wolne Miasto, znajdujące się pod zwierzchnictwem Ligi Narodów i protektoratem polskim. Traktat Wersalsk, wraz z całym szeregiem umów polsko-gdańskich unormował wzajemne stosunki między Wolnem Miastem i Rzplitą. Już Traktat zastrzegł: i) prowadzenie przez Polskę polityki zagranicznej Wolnego Miasta i ochronę jego obywateli zagranicą, 2) włączenie Gdańska do polskiego obszaru celnego, 3) używanie przez Polskę dróg wodnych i portu gdańskiego, 4) oddanie Polsce nadzoru nad siecią komunikacji lądowej, 5) zapewnienie Polsce praw do rozbudowy urządzeń portowych. Konwencja z dnia 9. XI. 1920 i następne umowy określiły dalsze szczegóły. Ponieważ jednak Gdańsk, kierując się względami natury nacjonalistycznej, wbrew nieraz własnym żywotnym interesom gospodarczym, nie wykonywał lojalnie swych zobowiązań wobec Polski, ta ostatnia zmuszona była do zbudowania własnego portu nad Bałtykiem. W ten sposób powstała Gdynia, połączona linją kolejową ze Śląskiem zagłębiem węglowem. Port ten w chwili obecnej odgrywa wielką rolę handlową, ustępując nad Bałtykiem jedynie Kopenhadze.

Na mocy art. 99 Traktatu Wersalskiego wyrzekły się również Niemcy na rzecz mocarstw sprzymierzonych Kłajpedy z okręgiem o 2 657 km², zamieszkałym w połowie przez Litwinów, gdzie miał się zczasem odbyć plebiscyt. Zamach litewski z r. 1923 zmusił czynniki międzynarodowe do uznania stanu faktycznego, wskutek czego Rada Ambasadorów zatwierdziła suwerenność Litwy nad obszarem kłajpedzkim, a 8. V. 1924 zawarła z Litwą konwencję, ustalającą statut autonomiczny Kłajpedy. Na podstawie konwencji tej, zgodnie zresztą z postanowieniami Traktatu Wersalskiego, Polska miała mieć prawo wolnego spławu Niemnem i korzystania z portu kłajpedz-kiego, jednak opór Litwy, nieutrzymującej z Polską stosunków dyplomatycznych (spór o Wilno), nie zezwolił na wprowadzenie w życie tej części konwencji.

Bezpośrednio po zakończeniu wojny światowej wybuchnął zatarg pomiędzy Szwecją i Finlandją o wyspy Alandzkie, stanowiące ważny pod względem strategicznym archipelag, zamykający drogę do Zatoki Botnickiej. Konwencja genewska z dnia 20. X. 1921 przyznała ostatecznie wyspy Alandzkie Finlandji, postanawiając jednocześnie ich neutralność i demilitary-zację.

W ten sposób po zakończeniu najważniejszych sporów terytorjalnych na wybrzeżu bałtyckiem znalazło się 9 państw: Danja, Niemcy, Polska z W. M. Gdańskiem, Litwa, Łotwa, Estonja, Związek Sowiecki, Finlandja i Szwecja. Cztery z tych państw, t. j. Polska, Łotwa, Estonja i Finlandja, w obawie przed rewizjonizmem rosyjskim i niemieckim postanowiły zbli żyć się do siebie i zawiązać t. zw. Porozumienie Bałtyckie. Litwa, ze względu na swe pretensje do Polski, do związku tego nie przystąpiła. Współpraca wspomnianych państw trwała w latach 1921—1925; odbyto szereg wspólnych narad, z których najważniejsza (warszawska w r. 1922) doprowadziła do podpisania układu politycznego, mówiącego o współpracy polityczno-gospodarczej. Ostatni zjazd w Helsingforsie w r. 1925 doprowadził do obowiązującej dotąd konwencji koncyljacyjno-arbitrażo-wej, przewidującej pokojowe załatwianie sporów w łonie Porozumienia. Wobec wycofania się Finlandji współpraca państw bałtyckich została przerwana, a odżyła dopiero w r. 1934, lecz w już innej formie Dnia 12. IX. 1934 został w Genewie podpisany traktat porozumienia i współpracy między Litwą, Łotwą i Estonją, będący w istocie przymierzem między temi państwami, zaniepokojonemu tendencjami re-wizjonistycznemi ze strony hitlerowskich Niemiec. Rządy wspomnianych państw zawiadomiły oficjalnie Ligę Narodów, iż na terenie Ligi działać będą wspólnie i posiadać mają wspólnego przedstawiciela w stałych komisjach i Radzie L. N.

Należy wreszcie zauważyć, że Związek Sowiecki w r. 1932 zawarł z szeregiem państw bałtyckich (Polską, Estonja, Finlandją) traktaty o nieagresji, które wraz z podobnym układem polsko-niemieckim z dnia 26. I. 1934 przyczyniły się do uspokojenia atmosfery nad Bałtykiem. W ostatnich latach daje się w szczególności za-