Magazyn6
3601

328

BANKI

towy i wreszcie Galicyjski Bank Kupiecki założony w r. 1913, przejęty po wojnie przez Polski Bank Handlowy. Najwybitniejszą z tych instytucyj był Bank Przemysłowy; połowę jego kapitału wniósł Wydział krajowy, dwa miljony gminy miasta Krakowa i Lwowa. W ciągu czterech lat swej działalności przedwojennej zdołał on sfinansować szereg nowych przedsiębiorstw przemysłowych. Wszystkie instytucje małopolskie znalazły się po wojnie w wielkiej zależności od banków wiedeńskich: zależność ta w pierwszych latach, w okresie inflacyjnym, nie dała bankom małopolskim tylu korzyści, ile spowodowała im strat i trudności w związku z kryzysem. Akcyjny Bank Związkowy uległ likwidacji wskutek nieostrożnej polityki, jeszcze przed kryzysem w roku 1926. Polski Bank Przemysłowy upadł w roku 1931.

d) Były zabór pruski. Dzielnica pruska, niedotknięta bezpośrednio działaniami wo-jennemi, była w czasie wojny i bezpośrednio później w położeniu na j korzystniej-szem: rząd, dbając o utrzymanie przynajmniej względnej równowagi życia gospodarczego, nie utrudniał bankom ich położenia. Żadne mora tor jum nie zostało ogłoszone, płynność gotówkowa była dostateczna, a w roku 1918 tak znaczna, że nowe wkłady przyjmowane były tylko bezprocentowo, stare zaś oprocentowane były bardzo nisko. Nie mogąc znaleźć ujścia dla obfitych kapitałów w normalnych operacjach kredytowych, banki poznańskie coraz bardziej wchodziły na drogę zakładania i finansowania przedsiębiorstw przemysłowych, zakupu akcyj i udziałów: doprowadziło to zczasem do pewnego uprzemysłowienia zachodnich dzielnic kraju, nie wpłynęło jednak dodatnio na rentowność, a później i na rozwój samych banków.

Okres inflacji zaznaczył się, przynajmniej pozornie, silnym rozwojem banków k. k. Nowe banki powstawały niemal z dnia na dzień, instytucje istniejące zakładały liczne oddziały i agentury. Gdy w końcu roku 1913 liczono w Polsce 33 banki, w roku 1923 było ich lii; biorąc zaś pod uwagę oddziały, w roku I9^r3 było 62 placówek bankowych, w roku 1923 — 657. Największą aktywność w polityce oddziałowej przejawiły banki poznańskie: Bank Związku Spółek Zarobkowych i Polski Bank Handlowy. Sumy bilansowe banków akcyjnych kredytu krótkoterminowego wynosiły w końcu roku 1923 — 134141689 mil jonów marek, co stanowiło około 188 mil jonów złotych, na 88 instytucyj, t. j zaledwie około ¹/₁₆ stanu przedwojennego. Operacje bankowe miały w tym okresie niemal wyłącznie charakter komisowy o sil-nem zabarwieniu spekulacyjnem; normalne operacje, zarówno czynne, jak 1 bierne, prawie nie istniały. Łączna suma wkładów w 88 bankach, przeliczona na złote — wynosiła w końcu roku 1923 zaledwie 35 mi-1 jonów, z czego tylko 1,4 miljona przypada na wkłady terminowe. Kapitały akcyjne wszystkich banków k. k. wynosiły 0,7 miljona złotych, suma kredytów udzielonych — 28,8 miljonów złotych, z czego dyskonto — 7,4 miljonów zł.

2. Przepisy prawne. Działalność banków k. k. w Polsce unormowana jest obecnie Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 17 marca 1928 r. o Prawie Ban-kowem (ogłoszone dn. 22. III. 1928 w Nr. 34 Dz. U. R. P., poz. 320). Przedtem obowiązywało Rozporządzenie Prez. Rzplitej z dn. 27. XII. 1924 o warunkach wykonywania czynności bankowych i nadzorze nad temi czynnościami (Dz. U. R. P. Nr. 114 z r. 1924, poz. ioi8j. Art. 39 obowiązującego obecnie Prawa Bankowego mówi: „bankami k. k. są banki, które w zakresie działalności kredytowej trudnią się, jako głównym przedmiotem przedsiębiorstwa, udzielaniem pożyczek krótkoterminowych dla przemysłu, handlu i rolnictwa". Definicja ta eliminuje z pojęcia banków k. k. komunalne kasy oszczędności i spółdzielnie kredytowe; jakkolwiek art. 6 Prawa Bankowego uważa, że spółdzielniami kredyto-wemi są zrzeszenia gospodarcze, trudniące się czynnościami bankowemi, jako głównym przedmiotem przedsiębiorstwa.

Bankom k. k. nie wolno trudnić się handlem towarowym na własny rachunek. Te instytucje, które przed wejściem w życie prawa bankowego prowadziły interesy towarowe, musiały interesy te zlikwidować do końca 1930 r. Do założenia przedsiębiorstwa bankowego (z wyjątkiem spółdzielni kredytowych) potrzebna jest koncesja Ministra Skarbu. Banki k. k. mające centrale w Warszawie posiadać muszą kapitał akcyjny przynajmniej w wysokości 2^/2 miljonów złotych, w Krakowie, Katowicach, Lwowie, Poznaniu i Łodzi mogą być zakładane banki akcyjne z kapitałem minimalnym 1 •/£ miljona złotych, wreszcie