Magazyn6
4701

539

BRYTANJA WIELKA

królestwa Irlandji w ścisłym związku z B. W. na północy Zielonej Wyspy szachuje skutecznie zabiegi nacjonalistów irlandzkich, dążących do zerwania wszelkiej łączności z W. B. i ogłoszenia niepodległości Irlandji.

4. Cesarstwo Indyj. Indje, Cesarstwo (1877) podporządkowane W. B., w znacznym stopniu samodzielne i wchodzące w skład Ligi Narodów narówni z Irlandją i dominjonami, nie posiada jedności narodowej, językowej i religijnej, skąd trudność wprowadzenia jednolitego ustroju politycznego. Na czele zarządu Indyj stoi zasiadający w gabinecie St. James i odpowiedzialny przed Parlamentem sekretarz stanu dla spraw Indyj, mający przy sobie Radę Indyjską (Council of India) z głosem doradczym. Przedstawicielem W. B. w In-djach jest mianowany przez Koronę na lat 5 wice-król (V i c e r o y), do którego należą najwyższa władza cywilna i wojskowa, sprawy zagraniczne i zwierzchni nadzór nad administracją. Cesarstwo Indyj składa się z Indyj Brytyjskich, rządzonych bezpośrednio przez gubernatorów angielskich przy mniejszym lub większym udziale żywiołu miejscowego, i z Państw Indyjskich, rządzonych przez udzielnych książąt tubylczych pod kontrolą rezydentów brytyjskich. Indje Brytyjskie składają się z 15 prowin-cyj większych: Assam, Bengal, Bihar i Oris-sa, Bombay, Burma (wcielone 1922 r.), prowincje Centralne i Berar, Madras, Pundżab

1    Zjednoczone Prowincje Agra i Oudh,

2    mniejszych (Północno-Zachodnia Granica i Beludżystan Brytyjski), rządzonych przez władze wojskowe, i 4 wydzielonych (Ad-żmer-Merwara, Andaman i Nicobar, Coorgh i Delhi). Na czele każdej prowincji stoi mianowany przez Koronę gubernator, mający przy sobie radę wykonawczą z nominacji z głosem doradczym i ciało ustawodawcze w części z wyborów, w części z nominacji, do których od czasu Wielkiej Wojny zaczęto wprowadzać żywioł tubylczy. Konstytucja 1919 ^r- uzupełniona w 1935 r., zapowiedziawszy „stopniowy rozwój instytu-cyj autonomicznych", wprowadziła w zarządzie prowincjami t. zw. djarchję (podwójne rządy) — sprawy administracyjne podzielono na dwie grupy: zarezerwowanych (reser-v e d) i powierzonych (t r a n s f e r e d); do pierwszych należą bezpieczeństwo publiczne, wymiar sprawiedliwości, policja, sprawy agrarne, do drugich oświata, higjena, akcyzy i t. p. Pierwsze pozostały w kompetencji gubernatorów i mianowanych przezeń ministrów prowincjonalnych, podległych sekretarzowi stanu do spraw Indyj w Londynie i odpowiedzialnych przed Parlamentem w Westminsterze, nie przed legislatywą prowincjonalną, drugie załatwia gubernator i jego odpowiedzialni przed miejscowem ciałem ustawodawczem ministrowie. Dziedzina administracji centralnej nie zna djarchji: wice król i członkowie jego rady administracyjnej (Government of India) odpowiadają przed Parlamentem w Westminsterze, lecz nie ponoszą odpowiedzialności parlamentarnej wobec centralnej legislatywy składającej się z dwu Izb, Zebrania Ustawodawczego (LegislativeAs-s e m b 1 y) i Rady Stanu (Council of State) po części z wyborów, po części z nominacji. Akt 1935 rozszerzył atrybucje zarządów prowincjonalnych, określił ścisły ich stosunek do władzy centralnej i zwiększy! udział w rządach żywiołu miejscowego. Wice-królowi przysługuje prawo veto i odwołania się do rządu W. B. w każdej sprawie, o ile uzna to za wskazane. Przedstawicielem interesów Indyj wobec W. B. jest Wysoki Komisarz Indyj z siedzibą w Londynie. Państwa Indyjskie, rządzone przez maharadżów pod kontrolą rezydentów W. B. zgodnie z zawartemi przez nie traktatami W .B., przewidującemi zakaz utrzymywania stosunków z obcemi państwami, zawierania przymierzy i prowadzenia wojen, wstępowania w związki małżeńskie bez zezwolenia rządu J. K. M. i prawo interwencji władz brytyjskich w razie stwierdzenia nadużyć lub okrucieństwa w stosunku do poddanych. Najznaczniejsze Państwa Indyjskie: Hyderabad, Mysore, Kaszmir, Gwalior, Baroda, Dżodpur i Kapurtala. Burma posiada pewną ilość małych państewek mniej lub więcej zależnych: na granicy wschodniej Indyj istnieją drobne księstwa (Kalas, Las Bela, Czitral, Dir) zależne od władz wojskowych; dwa większe księstwa, Nepal i Butan są niezależne. Od 1925 r. istnieje t. zw. Izba Książąt, instytucja stała, służąca do porozumienia się maharadżów pomiędzy sobą w sprawach wspólnych: izba ta zastąpiła dawne, przygodnie zwoływane Durbary.

5. Dominjony. a) Uwagi ogólne. Domin jony: 3 federacje, 2 państwa unitarne, kolonje posiadające rządy parlamentarne (Rhodezja Południowa od 1923 i Malta od 1926 (kon-