Magazyn6201

126

OPALIŃSKI KRZYSZTOF — OPIEKA SPOŁECZNA

z bratem na dalsze studja zagranicę do Padwy (1630), następnie do Lowanjum i do Orleanu. Po powrocie do kraju w 1631 rozpoczął zawód publiczny jako poseł na sejm i deputat trybunalski. W 1637 mianowany był przez Władysława IV wojewodą poznańskim. W 1645/6 posłował do Francji po Marję Ludwikę, za co otrzymał od króla starostwo kowalskie. W 1650 otworzył szkołę w Sierakowie, którą urządził wraz z Komeńskim. W 1655 podpisał w Ujściu akt poddania Wielkopolski Szwedom (Karolowi Gustawowi). Zmarł 7. I. 1656. Jest autorem dzieła p. t. Satyry albo przestrogi do naprawy rządu i obyczajów w Polszczę należących, 1650 Amsterdam (właściwie Leszno). Wiele wydań późniejszych pod zmienionemi tytułami z 1653, 1654, 1691, 1698, nowe wydanie poznańskie z 1840 i krakowskie K. Bartoszewicza z 1864. Satyry pisane nieudolnym wierszem i stylem ciężkim i suchym, mają znaczenie przedewszystkiem polityczne. Można je podzielić na trzy grupy. Pierwsza traktuje o zagadnieniach ogólnoludzkich i ma charakter ogólnej moralistyki, druga zajmuje się specjalnie obyczajami ówczesnej Polski, trzecia wreszcie jest satyrą na stosunki społeczne i polityczne. O. występuje w nich jako bystry obserwator i krytyk stosunków społecznych, politycznych i gospodarczych Polski i na tern polega ich wartość. Staje w obronie mieszczaństwa i wykazuje korzyści finansowe, wojskowe i gospodarcze rozwoju miast dla Rzeczypospolitej. Chciałby zakazu przywozu towarów obcych, opieki prawnej dla mieszczaństwa i sprowadzania obcych rzemieślników celem poparcia przemysłu w Polsce. Ujmuje się za chłopami, których ręce karmią panów. Chce kolonizacji ziem kresowych głównie przez imigrantów niemieckich i drobną szlachtę. Występuje przeciwko hetmanom, interregnum, rozdawaniu urzędów, nieporządkom w skarbie, nadużyciom w wymiarze sprawiedliwości, przekupstwu w sądach, niesforności wojska i t. d. Choć gorliwy katolik nie waha się wytykać błędów duchowieństwu, jego nadmiernej chciwości i zarazem zobojętnieniu ogólnemu w wierze.

Literatura: Dobrzycki S.t Krzysztof Opaliński jako statysto. ,,Bibljoteka Warszawska** 1898. — Oargam Z.: Poglądy ekonomiczne w Polsce XVII w. Lwów 1897.— Korbut G.s Literatura Polska. Warszawa 1929. — Piłat R.: Historja literatury polskiej. T. III. Kraków 1911.

A. Grodek.

Opieka społeczna.

I. Zadania i organizacja opieki społecznej, i. Definicja i ewolucja pojęcia opieki. 2. Opieka społeczna w ważniejszych krajach europejskich. 3. Opieka społeczna w Polsce. II. Polskie przepisy prawne. 1. Opieka. 2. Żebractwo i włóczęgostwo.

I. Zadania i organizacja opieki społecznej.

1.    Definicja i ewolucja pojęcia opieki. O. s.

jest jedną z dziedzin działalności państwa i samorządu w zakresie ich zadań socjalnych. Dociera ona tam, gdzie niema możności samodzielnego zaspokajania niezbędnych potrzeb życiowych przy jednoczesnym braku świadczeń opartych o inne tytuły prawne. O. s. daje, nic zazwyczaj wzamian nie biorąc. W dziedzinie tej dominowały dawniej: miłosierdzie, litość, ofiarność osób prywatnych, obecnie zaś wkroczył na pierwsze miejsce publiczno-prawny obowiązek, wykonywany według racjonalnego systemu działania i przy pomocy urządzeń temu działaniu służących. Akcja opiekuńcza nie sprowadza się jednak wyłącznie do udzielania wsparcia. Rozwija ona również wydatnie formy pomocy profilaktycznej, dążąc do zachowania zdrowia, energji, zdolności do pracy i samoradności życiowej człowieka.

W ewolucji o. s. uwydatnia się granica między dobroczynnością publiczną i prywatną w zależności od kryterjum inicjatywy oraz — między dobroczynnością przymusową, a dobrowolną w zależności od kryterjum obowiązkowości świadczenia. Ze względu na strony: potrzebujących pomocy i zaspakajających te potrzeby odróżnić można w procesie rozwojowym trzy etapy, a niekiedy — równoległe prądy: o. s. indywidualną, środowiskową i integralną. Obserwujemy przytem zjawisko ustąpienia dotychczasowych określeń „ubogi“, „armer", „pauvre“, „poor“ wobec nowego mianownic-twa „potrzebujący pomocy", „Hilfsbediirf-tig“, „necessiteux“, „destitude".

2.    Opieka społeczna w ważniejszych krajach europejskich. Pomimo pewnej jednolitości w ustalaniu się pojęcia o. s., wykonywanie jej w różnych krajach przedstawia się dosyć rozmaicie.

W Anglji opieka społeczna bierze początek z parafji, gdzie zasilana była ze składek publicznych, które zczasem przekształciły się w daninę przymusową. Organami opiekuńczymi są członkowie Boards of Guardian