Magazyn67301

359

POLITYCZNE DOKTRYNY

się ludzi wybitniejsi, którzy dali się poznać na szerszym terenie, wreszcie tacy, których zna cały kraj i którzy dlatego stanowiliby doborową część posłów. Izba wyższa zaś powinna, zdaniem jego, reprezentować rozmaite organizacje: naukowe, kulturalne, robotnicze, przemysłowe, rolnicze i t. d. Teorje te uzasadnia w pracach następujących: „La science sociale contemporaine“ — wyd. ost. z 1910, „La propriete sociale et la demo-cratie" — wyd. z 1905, „Le socialisme et la sociologie reformiste" — 1910, „La demo-cratie politiąue et sociale en France"—1911.

Carriere w dziele p. t. „La Represen-tation des Interets" 1917 usiłuje uzasadnić obszernie tworzenie ciał ustawodawczych nie na podstawie reprezentacji terytorialnej, lecz zawodowej, w nadziei, że poprawi ona ich wartość, zwiększając znacznie czynniki fachowe i podnosząc przez to kompetencję posłów. Autor nie zdaje sobie jednak dostatecznie sprawy z tego, że daje przez to przewagę specjalistom nad ludźmi posiadającymi szeroki horyzont polityczny, a przecież polityka wymaga właśnie punktów widzenia ogólnych, gdyż wszystkie zagadnienia łączą się ze sobą ściśle. Wybitni natomiast fachowcy często bardzo są jednostronni i sprawy ogólne rozpatrują z punktu widzenia swego fachu przeważnie. G i-r a u d w pracy p. t. „La crise de la demo-cratie" 1925 rozpatruje szczegółowo ustrój demokratyczno-parlamentarny, stwierdzając, że w czasach ostatnich stracił on dużo zwolenników; rozważając szereg jego wad, rzeczywistych i urojonych, podaje plan zreformowania go, a więc żąda: zaprowadzenia jednoizbowego systemu, znacznego zmniejszenia liczby posłów, powszechnego zaprowadzenia wyborów proporcjonalnych, wzmocnienia wewnętrznej organizacji stronnictw, utworzenia rady państwa redagującej projekty ustaw; parlamentowi zaś pozostawia decyzję nadającą im z jednej strony ogólny kierunek polityczny, z drugiej zaś sankcję ostateczną. Przez zastosowanie proporcjonalności i wzmocnienie organizacji stronnictw uczekuje on stabilizacji większej niż obecnie rządów. Słabą stroną jego wywodów jest zwalczanie dwuizbowego systemu.

Odrębne stanowisko zajmuje Charles M a u r r a s (ur. w 1868), który w dziełach „Enąuete sur la monarchie" — 1900, „La democratie religieuse", „Kieł et Tanger" — 1910, propaguje idee monarchistyczne oparte na nacjonalizmie integralnym. Maurras nie dąży do monarchji parlamentarnej; mo-narchja francuska powinna być „tradycyjna, dziedziczna, antyparlamentarna i decentra-listyczna". Absolutyzm nie jest według niego synonimem despotyzmu, władza absolutna oznacza jedynie władzę niezależną, ale jest zarazem ograniczona przez bardzo wiele instytucji społecznych i politycznych, które nie dozwolą jej wyjść poza właściwy zakres.

Do pisarzy politycznych zaliczyć należy niektórych profesorów prawa politycznego, jak Esmeina, Duguita, Barthele-m y’e g o i innych. Prace ich jednak mają raczej charakter prawno państwowy niż doktrynalny.

8. Angielska literatura polityczna XVIII i XIX wieku. W samym końcu XVIII w. angielski mąż stanu Burkę napisał traktat o rewolucji francuskiej 1789. Początkowo był on wyznawcą liberalnych zasad politycznych, pod wpływem jednak gwałtów, które ujawniły się w dalszym przebiegu tej rewolucji nastąpił w poglądach jego zupełny przewrót. Stanął on na tem stanowisku, że społeczeństwa rozwijają się organicznie, a nie sztucznie przy pomocy gwałtu, że zmiany ustrojów politycznych i socjalnych dokonywane być powinny bardzo ostrożnie, zgodnie z tradycjami narodu i t. p. Traktat Burkego w chwili swojego pojawienia się zrobił wielkie wrażenie i stał się podstawą rozumowania konserwatystów. W Niemczech wywarł on wielki wpływ na powstanie t. zw. historycznej szkoły prawa Savigny’ego i Puchty. Pisarzem politycznym angielskim, który wywarł wielki wpływ nietylko w Anglji, ale i na kontynencie europejskim był Bentham, który usiłował zreformować prawo wogóle, a ustrój polityczny w szczególności. Był on zdecydowanym republikaninem, demokratą, zwolennikiem jednoizbowego parlamentu, głosowania powszechnego i równego, z dopuszczeniem kobiet. Łączył liberalizm polityczny z ekonomicznym. Mili John Stuart (1806—1873) w pracach o wol ności i o rządzie reprezentacyjnym głosił zasady liberalne i demokratyczne, poruszył też zagadnienie reprezentacji mniejszości, bardzo ważne, które następnie nabrało wielkiego znaczenia i doprowadziło w wielu państwach do proporcjonalnego