page0042

34 Summa teologiczna

Lecz przeciwnie, w każdej zmianie jest przedtem i potem. Lecz przedtem i potem ruchu liczy się według czasu. Zatem wszelki ruch jest w czasie, nawet ruch anioła, skoro w nim jest przedtem i potem.

Odpowiadam, że niektórzy powiedzieli, że ruch miejscowy anioła odbywa się w jednej chwili. Mówili bowiem, że skoro anioł porusza się z jednego miejsca na drugie, w całkowitym czasie poprzedzającym jest anioł w punkcie wyjścia, w ostatniej zaś chwili tego czasu jest w punkcie, do którego dąży. Nie potrzeba też, by była jakaś przestrzeń pośrednia między dwoma krańcami, tak jak niema żadnego czasu pośredniego między czasem, a końcem czasu. Między dwoma zaś teraz czasu, jest czas pośredni, stąd mówią, że nie należy przyjmować ostatniego teraz, w którem był w punkcie wyjścia, jak naprzykład w oświetlaniu i w rodzeniu substancjalnem ognia nie należy oznaczać ostatniej chwili, w której powietrze było ciemne, lub w której materja była pozbawiona formy ognia; lecz można oznaczyć ostatni czas, tak, że w ostatniej chwili owego czasu jest albo światło w powietrzu, albo forma ognia w materji. I tak oświecenie i rodzenie substancjalne nazywają się ruchami momentalnemu

Lecz to nie zachodzi w obecnym wypadku. A okazuje się to w ten sposób. Do pojęcia bowiem spoczynku należy to, by spoczywający nie inaczej był usposobiony teraz niż pierwej; i dlatego w każdem teraz czasu m erzącego spoczynek, spoczywający jest w tern samem i na początku i w środku i na końcu. Lecz należy do pojęcia ruchu, by to, co się porusza, inaczej było usposobione teraz i pierwej i dlatego w każdem teraz czasu mierzącego ruch, ruchome znajduje się w coraz to innem usposobieniu, stąd potrzeba, by w ostatniem teraz miało formę, której pierwej nie miało. I tak jest jasnem, że spoczywać w czemś w całkowitym czasie, naprzykład w białości, znaczy być w niem w każdej chwili tego czasu. Stąd jest niemożliwe, by coś w całym poprzedzającym czasie spoczywało w jednym krańcu, a następnie w ostatniej chwili tego czasu było w drugim krańcu. Lecz w ruchu to jest możliwe; poruszać się bowiem w całym jakimś czasie, nie znaczy być w tern samem położeniu w każdej chwili tego czasu. Wszystkie zatem takie zmiany chwilowe są

http://rcin.org.pl

i