IMGB31 (2)

220 Warzyw liściowe

220 Warzyw liściowe

Endywia ma dość wysokie wymagania po. karmowe, ze względu na tworzenie dużej ścisłej rozety, osiągającej masę 350—700 g. a nawet więcej, w zależności od warunków uprawy, oraz ma nieco dłuższy okres wegetacji niz sałata masłowa.

Poziom nawożenia przyjęty dla sałaty jest także odpowiedni dla endywii. Jeśli endywię uprawia się jako poplon, to przed sadzeniem rozsady koniecznie należy wykonać analizę chemiczną gleby lub podłoża i uzupełnić składniki pokarmowe do wymaganej zawartości.

Objawy niedoboru poszczególnych składników u endywii są podobne jak u sałaty.

9.2.6. Odmiany

Wyodrębnione są dwie odmiany botaniczne endywii:

e eskariola o liściach szerokich, falistych; t kędzierzawa, o liściach silnie karbowanych i postrzępionych. Wyhodowano wiele odmian użytkowych należących do jednej lub drugiej odmiany botanicznej.

W Polsce są w uprawie polowej dwie odmiany: Eskariola Paryska i Zielona Duża Kędzierzawa. Obie odmiany wymagają bielenia, po którym liście endywii stają się kruche o delikatnym smaku, prawie całkowicie pozbawione goryczki. W Polsce roślina ta dotychczas nie jest uprawiana pod osłonami, być może ze względu na gorzki smak i konieczność bielenia.

W krajach zachodnich i USA endywia jest rośliną popularną, np. w Holandii występuje wiele odmian endywii przeznaczonych do uprawy jesiennej, zimowej lub wiosennej. Uzyskano odmiany nie wymagające bielenia i tylko te są obecnie uprawiane. Niektóre z nich nadają się do uprawy szklarniowej, np. do uprawy jesiennej i wiosennej polecane są Nummer Vijł, Malan oraz Batawian (hodowli Vanden-berga). Do uprawy zimowej w szklarni bez ogrzewania lub z lekkim ogrzewaniem nadaje się odmiana Breedblad Volhart, a do uprawy w pomieszczeniach ogrzewanych, krócej trwającej, odpowiednia jest Nummer Vijf (Stijger 1980). Niektóre odmiany polecane do uprawy wiosennej w polu mogą być uprawiane w cieplarniach ogrzewanych lub tunelach foliowych, są to np Num-

nieco gorzkawymi co spowodowano jest uwartoście inuliny, pobudzającej trawienie i apetyt (Lampka 1970).

9.2.3.    Czynniki wzrostu i ich regulacja w pomieszczeniach

Endywia, podobnie jak sałata, ma małe wymagania termiczne. Znosi dobrze chłody, nawet niewielkie przymrozki, zwłaszcza starsze rośliny. Optymalna temperatura wzrostu wynosi około 12°C. Do kiełkowania endywia wymaga natomiast wyższej temperatury (20—22 C), a w czasie produkcji rozsady 10—18 C. Trzymanie rozsady w niskiej temperaturze sprzyja wybijaniu roślin w pędy kwiatostanowe

Szkodliwa jest wysoka wilgotność powietrza. szczególnie w okresie bielenia, gdyż powoduje ona gnicie liści na skutek rozwoju grzybów z rodzaju Botrytis.

9.2.4.    Terminy uprawy i stanowisko w planie zagospodarowania pomieszczenia

Za względu na dłuższy niż u sałaty okres wegetacji endywię można uprawiać w okresie laaienno-zimowym w szklarni Termin siewu nasion przypada w sierpniu, a zbiór trwa od połowy do końca grudnia. Jest taż możliwa uprawa taj rośliny wczesną wiosną w cieplarniach foliowych. W uprawie wiosennej wysadzanie rozsady trzeba rozpocząć już w styczniu, aby zbiory wypadły w końcu marca.

9.2.5. Wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe

^yijf, Viva i Ambio. Wszystkie wymięli odmiany zakwalifikowane są do typu jUtiol*'

9.2.7.    Produkcja rozsady

Endywią w szklarni uprawia się w zasadzie i rozsady. Można też wysiewać punktowo nasiona otoczkowane o wysokiej zdolności belkowania w odpowiedniej rozstawie na miejsce stale.

Okres produkcji rozsady trwa 5—6 tygodni. a sposób jej przygotowania jest podobny jak u sałaty.

Od siewu do wschodów należy utrzymywać temperaturę w granicach 20—22'C, pó-iniej obniża się ją do 16—18°C w dzień i13—15°C w nocy. Dobrze rozwinięta rozsada ma 4—6 liści.

9.2.8.    Technologie uprawy

Endywia może być uprawiana w szklarniach w glebie lub podłożach organicznych. Na 1 m^ł sadzi się 6—10 roślin.

W czasie wzrostu zabiegi pielęgnacyjne polegają głównie na utrzymywaniu właściwej wilgotności gleby lub podłoża i powietrza oraz zapobieganiu chorobom i szkodnikom. Gdy endywia wytworzy dużą rozetę liści i pokryje całą powierzchnię gruntu, nawadnianie należy stosować ostrożnie, aby nie spowodować gnicia liści.

Uprawiając odmiany endywii nie samo-bielące się. na 2—3 tygodnie przed planowanym zbiorem należy przystąpić do bielenia. które polega na tym. że liście roślin dobrze wyrośniętych związuje się w górnej części sznurkiem, rafią lub gumką. W momencie wiązania rośliny muszą być suche, gdyż w przeciwnym razie szybko zagniwają. Podczas procesu bielenie liście wewnętrzne, do których nie dochodzi światło zmieniają barwę z zielonych na żółtą lub kremową i tracą gorycz. Zewnętrzne, zielone liście nie nadają się do konsumpcji, ponieważ mają wyraźnie gorzki smak. Stwierdzono, iż w Pakcie bielenia obniża się u endywii zawartość cukru i kwasu askorbinowego, natomiast wzrasta ilość białka (Voican i in. 1977).

Najnowsze odmiany mają najczęściej zdolność samobielenia przez tworzenie ścisłej, zwięzłej rozety.

9.2.9. Zbiór oraz przygotowanie do obrotu i krótkiego przechowania

Wybielone rośliny endywii wycina się, sortuje według wymagań rynku oraz pakuje do skrzynek w podobny sposób jak sałatę. W Polsce nie ma norm dla endywii. Za granicą główki dzieli się przede wszystkim w zależności od stopnia wybielenia. Najmniejsze dopuszczone do handlu główki powinny ważyć nie mniej niż 150 g.

Endywia nie nadaje się do przechowywania, gdyż szybko traci swą jakość. Powinna więc być bezpośrednio po zbiorze przeznaczona do sprzedaży.

Endywię atakują te same choroby i szkodniki, w podobnym nasileniu, co sałatę. Wszystkie zabiegi związane z ich zwalczaniem są takie jak u sałaty.

9.3. Szpinak — Spinacia oleracea L.

9.3.1. Znaczenie gospodarcze

Uprawa szpinaku w szklarniach i cieplarniach foliowych nie ma większego znaczenia, gdyż szpinak z uprawy poi owej jest dostępny przez cały rok w formie świeżej lub mrożonej. Niemniej w wielu krajach szpinak jest uprawiany pod osłonami jako przedplon.