MRR3

ale przede wszystkim dlatego, że poimlajl one ustalić odmiany sacrum objawionego za pośrednictwem tejże hierofinii.

Powyższe uwagi, szeroko udokumentowane w dalszych rozdziałach tej lr^gki dotyczą również różnorodności feierofanli, o której wyżej była mowa. Powiedzieliśmy wyżej, że dokumenty są różnorodne nie tylko ze względu na swe pochodzenie (jedne pochodzą od kapłanów i wtajemniczonych, inne od szerszych rzesz, jedne zawierają tylko przyczynki, fragmenty, inne — teksty oryginalnej, lecz również ze względu na swą własną strukturę. Hierofanie wegetacyjne na przykład (tzn. sacrum objawiające się w wegetacji) występują zarówno w symbolach (drzewo kosmiczne) czy mitach metafizycznych (drzewo żywota), jak 1 w obrzędach „ludowych” (pochód z maikiem, palenie kloców, obrzędy agrarne), w wierzeniach związanych z ideą wegetacyjnego pochodzenia ludzkości, w stosunkach mistycznych zachodzących między niektórymi drzewami a pewnymi osobami lub społecznościami ludzkimi, w przesądach dotyczących zapłodnienia przez owoce lub kwiaty, w opowieściach o podstępnie zabitym bohaterze, który zamienia się w roślinę, w mitach i kultach bóstw roślinności i rolnictwa itd. Te dokumenty różnią się nie tylko swą historią (por. na przykład symbol drzewa kosmicznego u Hindusów i u Ałta jeżyków z wierzeniami niektórych pierwotnych ludów dotyczącymi pochodzenia rodzaju ludzkiego od pewnego gatunku roślinnego), ale i własną strukturą. Jakie dokumenty uznamy za typowe dla zrozumienia hierofanii wegetacyjnych? Symbole, ryty, mity czy też „postaci boskie**?

Najpewniejszą metodą jest ta, która rozważa i wykorzystuje wszystkie te różnorodne dokumenty nie wykluczając żadnego ważnego typu i równocześnie stawiając problem treści objawionej przez wszystkie hierofanie. Otrzymamy w ten sposób zwartą całość obejmującą wspólne cechy, które — jak zobaczymy później — pozwolą na stworzenie zwartego systemu odmian sakralności wegetacyjnej. Wówczas stwierdzimy, że każda hierofania zakłada ten system, ze zwyczaj ludowy odbywania pochodu z maikiem implikuje sakrmlnoaś wegetacyjną określoną jasno w ideogramie drzewa kosmicznego, że niektóre hierofanie nie są dość „otwarte**, lecz niemal „kryptyczne** w tym znaczeniu, że objawiają tylko częściowo i w sposób raniej lub więcej zaszyfrowany sakralność wcieloną czy symbolizowaną przez roślinność, podczas gdy inne hierofanie, naprawdę „fanieme**, uka-

14