MBJ F Þ Saussure [ tekst na 1 zajecia]2

MBJ F Þ Saussure [ tekst na 1 zajecia]2



r

c) ustalenie wÅ‚asnego zakresu i definicji ''.    U

JÄ™zykoznawstwo ma bardzo Å›cisÅ‚e zwiÄ…zki z innymi naukami, które bÄ…dź j zapożyczajÄ… od mego swe dane,    bÄ…dź same mu ich dostarczajÄ…. DzielÄ…ce je    1

granice nie zawsze sÄ… wyraźne. Na przykÅ‚ad musimy starannie odróżnić    i

jÄ™zykoznaw stwo od etnografii i prehistorii, gdzie jÄ™zyk od grywa jedynie rolÄ™ | dokumentu; musimy je także odróżnić od antropologii, która zajmuje siÄ™ ‘ czÅ‚owiekiem wyÅ‚Ä…cznie z punktu    widzenia gatunku, gdy tymczasem jÄ™zyk jest    ;

faktem spoÅ‚ecznym. Czy wobec    tego należy wcielić jÄ™zykoznawstwo do so-    â€¢

cjologii? Jakie zwiÄ…zki zachodzÄ… miÄ™dzy nim a psychologiÄ… spoÅ‚ecznÄ…? W grimcie rzeczy wszystko w jÄ™zyku jest psychologiczne, Å‚Ä…cznie z jego przejawami materialnymi i mechanicznymi, jak na przykÅ‚ad zmiany dźwiÄ™kowu; a ponieważ jÄ™zykoznawstwo dostarcza psychologu spoÅ‚ecznej tak cennych danych, czy nie pokrywa siÄ™ z niÄ… caÅ‚kowicie? Ileż zagadnieÅ„, które tutaj zaledwie wymieniamy, a do których powTÓcimy dalej.

ZwiÄ…zki jÄ™zykoznawstwu z fizjologiÄ… nie sÄ… tak trudne do ukazania: jest j to stosunek jednostronny w tym znaczeniu, że badania jÄ™zykowe szukajÄ… j objaÅ›nieÅ„ w fizjologii dźwiÄ™ków, same jej przy tym niczego nie dajÄ…c. W każdym f razie pomieszanie ze sobÄ… tych dwu dyscyplin jest niemożliwa: istota jÄ™zyka, j. jak zobaczymy, jest obca dźwiÄ™kowemu charakterowi znaku jÄ™zykowego1 2.

Co do filologii, ustaliliśmy już: jest ona zdecydowanie odrębna od językoznawstwa mimo punktów stycznych i wzajemnych usług, jakie obie nauki sobie oddają.

Jakiż jest wreszcie pożytek z językoznawstwa? Bardzo niewielu ludzi ma j

0    tym jasne wyobrażenie: nie tu miejsce, by je ustalać. Ale oczywiste jest, j Å¼e zagadnienia jÄ™zykowe obchodzÄ… tych wszystkich — historyków, filologów' itd. — którzy majÄ… do czynienia z tekstami. Jeszcze bardziej oczywiste jest ; znaczenie jÄ™zykoznawstwa dla kultury ogólnej: w życiu jednostek i spoÅ‚eczeÅ„stw mowa jest czynnikiem ważniejszym niż wszystkie inne. ByÅ‚oby rzeczÄ… nie- j dopuszczalnÄ…, gdyby badanie jej pozostaÅ‚o spraw'Ä… nielicznych specjalistów':

w' rzeczywistoÅ›ci wszyscy zajmujÄ… siÄ™ niÄ… mniej lub bardziej; a przecież j — paradoksalna konsekwencja zwiÄ…zanego z niÄ… zainteresowania — nie ma dziedziny, w której zrodziÅ‚oby siÄ™ wiÄ™cej niedorzecznych poglÄ…dów, przesÄ…dowÄ… f zÅ‚udzeÅ„, fikcji. Z punktu widzenia psychologii nie należy lekceważyć tych | bÅ‚Ä™dów; zadaniem jÄ™zykoznawcy jest jednak przede wszystkim ukazanie ich

1    wr miarÄ™ możnoÅ›ci caÅ‚kowite zwalczenie.

Rozdział trzeci

PRZEDMIOT JĘZYKOZNAWSTWA § 1. JĘZYK; JEGO DEFINICJA

Jaki jest przedmiot3 4 jÄ™zykoznawstwa, zarazem caÅ‚kowity i konkretny? Zagadnienie to jest szczególnie trudne; później zobaczymy dlaczego; na razie ograniczymy siÄ™ do ukazania tej trudnoÅ›ci.

Inne nauki majÄ… swój przedmiot dany z góry i mogÄ… go nastÄ™pnie rozważać z rozmaitych punktów widzenia; w naszej dziedzinie nie ma niczego podobnego. KtoÅ› wymówi francuski wyraz nu: powierzchowny obserwator bÄ™dzie skÅ‚onny dostrzec w nim konkretny przedmiot jÄ™zykoznawstwa; przy dokÅ‚adniejszym jednak zbadaniu znajdziemy tu kolejno trzy lub cztery rzeczy caÅ‚kowicie różne, zależnie od sposobu, w jaki ten wyraz rozważamy: jako dźwiÄ™k, jako wyrażenie jakiegoÅ› pojÄ™cia, jako odpowiednik Å‚aciÅ„skiego nudum itd. Daleko do tego, by przedmiot wyprzedzaÅ‚ tu punkt wadzenia, można raczej powiedzieć, Å¼e to wÅ‚aÅ›nie punkt widzenia stwarza przedmiot, zresztÄ… nic nam nie mówi z góry, że jeden z tych sposobów rozważania danego faktu wyprzedza w czasie lub przewyższa inne.

Ponadto którykolwiek z tych sposobów7 przyjmiemy, zjawisko jÄ™zykowe ukazuje nieustannie dwra odpowiadajÄ…ce sobie oblicza, z których każde ma znaczenie wyÅ‚Ä…cznie dziÄ™ki drugiemu. Na przykÅ‚ad:

1.    Wymawiane sylaby sÄ… wTażeniami akustycznymi pochwyconymi przez ucho, lecz dźwiÄ™ki nie istniaÅ‚yby bez narzÄ…dów' gÅ‚osowych; tak wiÄ™c n istnieje tylko na mocy wzajemnej wiÄ™zi miÄ™dzy tymi dwoma aspektami. Nie możemy zatem ograniczyć jÄ™zyka do dźwiÄ™ku ani oddzielić dźwiÄ™ku od artykulacji ustnej; na odwrót, nie można zdefiniować ruchów narzÄ…dów' gÅ‚osowych, jeÅ›li siÄ™ pomija wrażenia akustyczne (zob. s. 65 i n.).

2.    Przyjmijmy jednak, że dźwiÄ™k jest czymÅ› prostym: czy to on wÅ‚aÅ›nie stanowi mowÄ™? Nie, jest on tylko narzÄ™dziem mowy i sam dla siebie nie istnieje. Powstaje tu nowa i niebezpieczna więź: dźwiÄ™k, jednostka zÅ‚ożona akustyczno-wokalna, z kolei tworzy razem z pojÄ™ciem jednostkÄ™ zÅ‚ożonÄ… fizjologicznÄ… i umysÅ‚owÄ…5 6. Ale to jeszcze nie wszystko.

35

1

’ W zapisie Constantina czytamy: „Jednym z zadań językoznawstwa jest określić się, rozpoznać to, co należy do jego zakresu" (Engler, s. 90, kol. 5, 109).

2

W ten sposób zasygnalizowana zostaÅ‚a tutaj teza o jÄ™zyku jako o czystej formie (zob. niżej przyp. 3 na s. 136, a także Wprnimdzenie do nin. wydania, s. 13-14). Do tej koncepcji jÄ™zyka nawiÄ…zaÅ‚ Louis Hjelmslev, twórca duÅ„skiej szkoÅ‚y jÄ™zykoznawstwa strukturalistycz-nego (tzw. glossemantyki).

3

Zob. wyżej przyp. 1 na s. 33.

4

■ Myśl ta jaśniej jest sformułowana w notatkach słuchaczy, gdzie podkreśla się, że

5

dźwięk jest słowem tylko w tym wypadku, gdy jest związany ze znaczeniem (Engler, s. 27,

6

kol. 2-4, 139).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]2 c) ustalenie wÅ‚asnego zakresu i definicji^.   &nbs
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]10 mowy i nie mogą dać nam o niej pojęcia, że to właśnie one d
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]16 JÄ™zyk Synchronia Mowa    <  &nb
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]3 3.    Mowa ma swojÄ… stronÄ™ indywidualnÄ… i str
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]4 wgliederte Sprache. Nawiązując do drugiej definicji, można b
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]10 mowy i nie mogą dać nam o niej pojęcia, że to właśnie one d
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]11 cala nauka o rzutach; wystarczyłoby badać same ciała. W jęz
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]16 ISynchronia Diachronia l Mówienie Przyznać należy, że ideal
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]3 3.    Mowa ma swojÄ… stronÄ™ indywidualnÄ… i str
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]6 •ozróżnieniom nie grozi więc żadne niebezpieczeństwo ze stro
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]13 (i. Końcowe zwarte zanikły: *gunaik —> gutuU, *ephereł -
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]15 pochodzenie, w imiesłowie courant mamy dwie rzeczy; lecz św
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]6 ozróżnieniom nie grozi więc żadne niebezpieczeństwo ze stron
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia] ^db(£t?Zof. X(ju Ferdinand de Saussure.<Y kt>2,urUiOUf
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]1 slawista A. Leskien18 i inni. Zasługa ich polegała przede ws
MBJ F ? Saussure [ tekst na 1 zajecia]12 Na przykład —by rozpocząć od faktu najbardziej oczywistego

więcej podobnych podstron