85742 ScannedImage 8

Beduińska kobieta, czy to z okresu muzułmańskiego, czy przedmuzułmań-skiego, miała i ma nadal odrobinę wolności, której odmówiono jej siostrze prowadzącej osiadły tryb życia. Chociaż żyła w rodzinie poligamicznej, w której mężczyzna był panem, mimo to miała swobodę wyboru męża lub opuszczenia go, jeśli ją źle traktowano.

Zdolność do wchłaniania innych kultur, gdy nastręcza się okazja, zaznacza się wyraźnie u dzieci pustyni. Zdolności, które pozostawały uśpione przez wieki, wydają się nagle zbudzone pod wpływem odpowiednich bodźców i rozwijają się w dynamiczne siły. Miejscem takim jest teren Żyznego Półksiężyca. Hammurabi pojawia się w Babilonie, Mojżesz na półwyspie Synaj, Zenobia w Palmyrze, a Harun ar-BaSId w Bagdadzie. Buduje się pomniki takie jak Petra, które wciąż budzą podziw świata. Fenomenalny i prawie bezprzykładny rozkwit wczesnego islamu był w niemałej mierze zasługą utajonych sił beduinów, którzy według słów kalifa 'Umara „zaopatrzyli islam w swój surowiec¹' ¹.

IV. PIERWSZE KONTAKTY MIĘDZYNARODOWE

ARABOWIE POŁUDNIOWI

Dotąd używaliśmy terminu Arabowie dla wszystkich mieszkańców półwyspu, niezależnie od rozmieszczenia geograficznego. Teraz musimy dokonać zróżnicowania pomiędzy Arabami południowymi i Arabami północnymi, włączając do tych ostatnich Nadżdów z Arabii Centralnej. Geograficzny podział kraju przez bezdrożną pustynię na dwie części: północną i południową, ma swój odpowiednik w podziale ludów, które go zamieszkują.

Arabowie północni są przeważnie koczownikami, żyjącymi w „namiotach z włosia" (al-Higaz i Nagd). Arabowie południowi prowadzą na ogół osiadły tryb życia i zamieszkują Jemen, Hadramawt i sąsiednie wybrzeże. Ludzie z północy mówią językiem Koranu, językiem arabskim par escellence.

Południowcy używali swego własnego starożytnego języka semickiego — sabejskiego lub himiaryckiego, z którymi jest ściśle spokrewniony język etiopski w Afryce. Obie te grupy należą do długogłowej (dolichocefalicznej) rasy śródziemnomorskiej. Jednakże południowcy mają wybitne cechy ludzi żyjących na wybrzeżu — są krótkogłowi (brachycefaliczni), mają szeroką szczękę i wystający nos, płaskie policzki, obficie owłosione — charakterystyczne dla typu armenoidalnego (Hetyci, Hebrajczycy). Ten szczególny typ przybył do Arabii Południowej prawdopodobnie przez morze z północnego wschodu^ł. Południowi Arabowie byli pierwszymi, którzy osiągnęli duże znaczenie i wytworzyli swą własną cywilizację. Arabowie północni wkroczyli na arenę międzynarodową dopiero po powstaniu islamu.

Pamięć i świadomość tego zróżnicowania narodowego pomiędzy Arabami znajduje odbicie w ich własnych, tradycyjnych genealogiach. Dzielą oni siebie przede wszystkim na dwie grupy: wymarłą (ba'ida) — włącznie z Tamud, 'Ad, oba sławne ludy z Koranu, oraz Taśm Gadls — i żyjącą (bdqija). Tamu-dowie byli historycznym ludem, o którym wspominają kroniki Sargona II^a, pisane pismem klinowym. Pisarze klasyczni znali ich jako „Tamudatów"⁸. ²

31

1

Ibn Sa'd, Kitdb at-tabaqdł al-kabir, wyd. E. Sachau, t. III, o z. I, Leyden 1904, s. 246 wiersz 3.

¹ C. S. Coon, The Rams o/ Europę, New York 1939, s. 403 -404, 408.

*    D. D. Luckenbill, Ancient Records of Assyria and Babylonia, t. IT, Chicago 1927, § 17, 118.

2

   PliniuBz, Historia naturalis, ks. VI, rozdz. 32. (Wyd. polskie: Pliniusz, Historia naturalna (Wybór), Bibl. Nar. Wrocław 1961).