Weksel

Istota weksla

Weksel jest dokumentem sporządzonym w formie przewidzianej przez prawo, zawierającym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną określonej sumy pieniężnej, której egzekucja jest wyposażona w specjalny rygor. Zobowiązanie to charakteryzuje się kilkoma cechami:

1. Zobowiązanie wekslowe jest samoistne

2. Weksel umożliwia przenoszenie przez posiadacza dokumentu praw w nim zawartych na inne osoby

3. Zobowiązanie wekslowe łączy się z solidarną odpowiedzialnością

4. W przypadku odmowy zapłaty weksla w terminie jest to że posiadacz ma prawo skorzystać ze stosunkowo uproszczonego i szybszego trybu egzekucji należności czyli z tzw. rygoru wekslowego

Prawo wekslowe

Prawo wekslowe było w owym czasie prawem zwyczajowym, a ujęte było w statutach niektórych miast włoskich np.: statut boloński, genueński. W końcu XVI i XVII wieku na gruncie tych zwyczajów powstaje wiele ustaw regulujących obrót wekslowy:

• Koniec XVI w. - p0ierwsze ustawy wekslowe w Niemczech

• 1673 r - Ordonnance de Commerce we Francji

• 1704 - dekret o wekslach we Włoszech

• 1763 - ordynacja wekslowa w Austrii

Konwencji genewskiej nie podpisały kraje anglosaskie: Wielka Brytania i Stany Zjednoczone

Obecnie weksle mogą być wystawione w oparciu o 4 systemy wekslowe:

1. System konwencyjny (genewski)

2. System anglosaski - obowiązuje w WB i większości krajów zamorskich , które były brytyjskimi koloniami

3. System amerykański - obowiązuje przede wszystkim w USA oraz krajach obu Ameryk

4. System konwencyjny II (tzw. ONZ-owski) - jest on próbą ujednolicenia tych trzech powyższych systemów. Został wprowadzony 9 grudnia 1998 r.

Polskie prawo wekslowe

Prawo wekslowe w miastach polskich w XII i XIII wieku rozwijało się początkowo jako prawy zwyczajowe. Instytucja weksla jako dokumentu kredytowego pojawiła się w XV wieku. Pierwsze ustawy wekslowe wydano na ziemiach polskich najpierw w Gdańsku 8 marca 1710r..

Rodzaje weksla

Prawo wekslowe rozróżnia dwa zasadnicze rodzaje weksla:

1. Weksel własny

2. Weksel trasowany

Weksel własny, zwany również wekslem sola, suchym lub prostym jest bezwarunkowym zobowiązaniem się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie na rzecz innej osoby, zwanej remitentem.

Weksel trasowany, zwany także ciągnionym lub w skrócie tratą, zawiera polecenie wystawcy (zwanego trasantem) zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczony miejscu i czasie, wydane innej osobie (zwanej trasatem), na rzecz osoby trzeciej (zwanej remitentem).

Ze względu na charakter zobowiązania wekslowego można wyróżnić weksle:

1. Kupieckie i handlowe - które są wystawiane z tytułu zobowiązań powstałych w wyniku dostaw towarów lub wyświadczonych robót i usług

2. Finansowe - wydawane w zamian za pożyczki pieniężne

3. Gwarancyjne - stanowiące zabezpieczenie pretensji w razie nienależytego wykonania określonej umowy.

Funkcje weksla

Weksel spełnia kilka funkcji:

1. Funkcja płatnicza - polega na możliwości regulowania przy pomocy weksla zobowiązań. Weksel dotyczy jednak przyszłej płatności, a więc zobowiązanie wygasa dopiero po zapłacie należności, wynikającej z weksla; wobec tego jest funkcją o ograniczonym zakresie w stosunku do funkcji spełnianej przez pieniądz

2. Funkcja kredytowa - polega na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu tzw. kupieckiego za zakupione towary lub usługi. Weksel ułatwia dokonywanie transakcji z zapłatą w późniejszym okresie

3. Funkcja obiegowa - weksel może być przez posiadacza przeniesiony na inną osobę, za pomocą indosu. W związku z tym jeden i ten sam weksle może być wyręczony jako zapłata w wielu transakcjach handlowych.

4. Funkcja gwarancyjna - polega na zabezpieczeniu przy pomocy weksla roszczeń, jaki mogą występować w trakcie wykonywania umowy wskutek jej naruszenia

5. Funkcja refinansowa - możliwość złożenia weksla w banku do dyskonta, czyli do wykupienia go przez bank przed terminem płatności.

Elementy weksla

Weksle są wystawiane przeważnie na urzędowych blankietach, które uwzględniają już wymogi formalno - prawne dla tego rodzaju dokumentów.

Zgodnie z wymogami prawa obowiązującego w Polsce weksle powinien zawierać:

1. miejsce wystawienia weksla;

2. data wystawienia weksla;

3. termin płatności;

4. miejsce płatności;

5. bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty;

6. nazwa "weksel„;

7. oznaczenie remitenta (wierzyciela);

8. oznaczenie sumy pieniężnej;

9. podpis wystawcy weksla;

10. może również zawierać tzw. dodatkowe klauzule wekslowe

Wiele odmiennych ustaleń w zakresie elementów składowych weksla występuje w krajach, które konwencji genewskiej nie podpisały (WB, USA). W krajach tych występują następujące podstawowe różnice:

• Nie jest konieczne zamieszczenie w treści dokumentu słowa „weksel”, gdyż już samo bezwarunkowe zobowiązanie lub polecenie zapłaty nabiera charakteru weksla

Indos polega na zamieszczeniu na odwrotnej stronie weksla (zwanego grzbietem) lub w razie braku miejsca - na przedłużku odpowiedniego oświadczenia przez dotychczasowego posiadacza o odstąpieniu weksla i na wręczeniu dokumentu posiadaczowi. Osoba, która przenosi weksel przez indos nazywa się indosantem (żyrantem), a osoba która przez indos nabywa prawa z weksla indosatariuszem

Prawo wekslowe rozróżnia kilaka rodzajów indosów:

1. Indos imienny (zupełny)

2. Indos In blanco (otwarty, niezupełny)

3. Indos na okaziciela

Ze względu na cel indosu wyróżnia się

1. Indos własnościowy

2. Indos zastawniczy

3. Indos poterminowy

4. Indos pełnomocniczy

5. Indos zwrotny

6. Indos zakazujący dalszego indosowania

Odpowiedzialność indosanta

Indosant odpowiada solidarnie z innymi poprzedni podpisanymi na wekslu w razie odmowy zapłaty należności przez głównego dłużnika.

Odpowiedzialność indosanta jest samodzielna tzn. jeśli na wekslu znajdują się podpisy osób niezdolnych do zaciągania zobowiązań wekslowych, podpisy fałszywe podpisy osób nie istniejących nie powoduje to nieważności zobowiązania indosanta (dotyczy to także innych osób podpisanych na wekslu).

Weksel In blanco

Jest to weksel zaopatrzony w podpis wystawcy, lecz jest niewypełniony lub celowo wypełniony z pominięciem pewnych danych, np. kwoty, daty. Najczęściej weksle in blanco są wystawiane, gdy strony zawierając między sobą umowę pragną zabezpieczyć ewentualne roszczenia mogące z niej wyniknąć, ale nie są w stanie z góry oznaczyć ani wysokości tych roszczeń lub też terminu płatności. Ze względu na cel wystawienia weksla in blanco nosi czasami nazwę:

• weksla gwarancyjnego - udzielany jest na zabezpieczenie spłaty przyznanych kredytów oraz na zabezpieczenie prawidłowego wykonania kontraktu;

• weksla kaucyjnego - zastępuje złożenie kaucji w gotówce;

• weksla depozytowego - nie jest przeznaczony do obiegu i służy jako zabezpieczenie przyszłego spełnienia określonych świadczeń.

Komercyjne weksle inwestycyjno - terminowe nazywane w skrócie …

Klauzule wekslowe

Na wekslu oprócz ustawowych elementów niezbędnych do jego ważności może znajdować się jeszcze szereg klauzul, które odnoszą się do samego zobowiązania wekslowego, bądź do stosunków pozawekslowych.

Wśród klauzul odnoszących się do stosunków pozawsekslowych rozróżniamy:

• Waluty

• Pokrycia

• Zawiadomienia

• Zastrzeżenie „weksle gwarancyjny” lub „weksel kaucyjny”

Drugą grupą klauzul są klauzule mające wpływ na zobowiązanie wekslowe, do nich zaliczamy

• Oznaczenie domicyliata

• Zastrzeżenie oprocentowania sumy wekslowej - jest skuteczne w wekslu płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, jeżeli dokonał go wystawca weksla oraz t stopa odsetek jest określona w samym wekslu. Odsetki biegną od daty wystawienia weksla o ile nie wskazano na wekslu innej dany

• Klauzula „nie na zlecenie”

• Zwolnieni od protestu

• Zastrzeżenie zapłaty rzeczywistej w walucie zagranicznej

Powyższe klauzule mogą być umieszczone zarówno na wekslach własnych jak i trasowanych.

Przenoszenie praw z weksla:

1. Poprzez indos

2. W drodze przelewu wierzytelności

3. Przez dziedziczenie

4. Przez samo wręczenie

Poręczenie wekslowe (awal)

Zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym (awal) co do całości sumy wekslowej lub co do tej części.

Poręczenie wekslowe polega na przyjęciu odpowiedzialności wekslowej na dług osoby podpisanej na wekslu. Poręczenia może udzielić osoba trzecia lub nawet osoba już podpisana na wekslu. Umieszcza się je na wekslu lub na przedłużku weksla

Poręczenie wekslowe może być udzielone poprzez:

• Złożenie podpisu na przedniej stronie weksla

• Umieszczenie na wekslu wyrażenia „ręczę”, „poręczam” „gwarantują `awal”

Dyskonto weksli

Możliwość przenoszenia praw wynikających z weksla umożliwia zamianę weksla w banku przez upływem terminu płatności na gotówkę.

Operacje takie zwane dyskontem wekslowym, umożliwiają uzyskanie płynnej gotówki przez dotychczasowego posiadacza weksla już w momencie wyrażenia przez bank zgody na przyjęcie dokumentu. W tym celu posiadacz weksla (dostawca) przedkłada weksel w banku z indosem In blanco z wnioskiem o dokonanie dyskonta.

Przyjmując weksle bank uzupełnia odpowiednio treść indosu In blanco złożonego przez klienta zmieniając go na indos pełny, wskazujący bank jako indosariusza.

Kwoty odsetek z tytułu dyskonta weksli mogą być obliczone przy pomocy wzoru

O - suma potrąconych odsetek

D - stopa dyskontowa

T - liczba dni od dani przyjęcia weksla do dnia jego płatności

S - suma wekslowa

360 - zaokrąglona liczna dni w roku

Odsetki z tytułu dyskonta weksli bank potrąca z góry tj. w momencie przyjęcia dokumentu.

Jeśli bank nie posiada odpowiednich funduszów, albo uważa to za korzystne z innych powodów, może redyskontować (odstąpić ) weksel w innym banku w celu wcześniejszego uzyskania płatnej gotówki. Bank potrąca od sumy nominalnej odsetki należne do dnia płatności należności, obliczając jest w sposób analogiczny jak dyskonto.

Weksel zaginiony

Ten komu weksel zaginie może żądać uznania go za umorzony. W tym celu w sądzie rejonowym właściwym wg miejsca płatności weksla należy złożyć wniosek o umorzenie weksla. We wniosku należy podać istotną treść weksla oraz uprawdopodobnić jego utratę, jak również uzyskać interes prawny w żadni umorzenia.

Zastosowanie weksla

Weksel ma szerokie zastosowanie gdy jest wypełniony może być:

• Wręczony zamiast zapłaty w transakcjach handlowych

• Złożony w banku do dyskonta

• Złożony przez bak który weksel zdyskontował do redyskonta w NBP

• Oddany w zastaw jako zabezpieczenie np.: udzielonego kredytu

Weksel In blanco (niezupełny) może być złożony:

• Jako zabezpieczenie udzielonego kredytu (z poręczeniem lub bez)

• Jako zabezpieczenie zapłaty cła przy warunkowej odprawie celnej (z poręczeniem lub bez)

• Zamiast wadium

Weksel znajduje zastosowanie nie tylko w obrocie krajowym, jest jedną z form rozliczeń z zagranicznymi kontrahentami z tytułu sprzedaży towarów, robót i usług.

Eksporter krajowy może przyjąć od importera zagranicznego jego weksel własny zazwyczaj wówczas gdy zgodnie z kontraktem zapłata ma nastąpić w późniejszym terminie.

W transakcjach eksportowych znajdują zastosowanie traty terminowe (jako dewizy są przedmiotem obrotów na międzynarodowym rynku dyskontowym) oraz traty a Vista (płatne na pierwsze żądanie).

Na rynku dyskontowym rozróżnia się:

• Weksle towarowe, pochodzące z bieżących obrotów towarowych

• Weksle finansowa, ściśle związane z eksportem towarowym np.: traty finansujące

Przebieg operacji wekslowej:

• Eksporter otrzymuje za dostarczony towar tratę zaakceptowaną przez importera lub jego własny weksel

• Eksporter zazwyczaj dyskontuje otrzymany weksel w banku i otrzymuje należność pomniejszoną przez bank o odsetki dyskonta

• Bank który zdyskontował weksel ….

Schemat wykorzystania weksla trasowanego przez eksportera przy inkasowaniu gotówki:

1. Kontrakt

2. Złożenie przez eksportera w banku dokumentów upoważniających do odbioru własnych towarów oraz weksla trasowanego płatnego za okazaniem wraz z instrukcją uzależnienia wydania dokumentów od zapłaty.

3. Przekazanie dokumentów przez bank eksportera do banku importera

4. Okazanie dokumentów importerowi przez jego bank

5. Uregulowanie należności przez importera

6. Wydanie dokumentów importerowi

7. Przekazanie należności do banku eksportera

8. Zawiadomienie eksportera o zainkasowaniu gotówki

Jeżeli z kontraktu wynika , że należność podlega uregulowaniu w terminie późniejszym niż dostawa, tj. przy sprzedaży kredytowej (kredyt kupiecki) to bank importera - zgodnie z otrzymana instrukcją wydaje mu dokumenty wysyłkowe już po zaakceptowaniu traty zawierającej datę płatności i zwraca ją bankowi eksportera.

Dla eksportera korzystającego z rozliczeń w formie weksli korzyściami są:

• Niższe koszty

• Preferowanie przez odbiorców (powiększenie skali sprzedaży)

• Możliwość negocjacji ubezpieczenia należności eksportowych

Natomiast wadami to głównie:

• Brak pewności otrzymania zapłaty

• Spadek płynności finansowej (poprzez wydłużenie terminów płatności)

• Konieczność szukania nowych źródeł finansowych

W przypadku importera do korzyści można zaliczyć:

• Zapłata po terminie dostawy

• Możliwość kontroli (ilość, jakość towaru)

• Możliwość renegocjacji warunków płatności

Natomiast wady to:

• Ograniczone możliwości źródeł dostaw

• Nie ma pewności co do terminu wysyłki

Wykorzystanie funkcji gwarancyjnej weksla

Gwarancja wekslowa nie powoduje zamrożenia gotówki jak np.: w kaucjach czy wadiach, a wykorzystywana jest często w następujących przypadkach:

• Przy powierzaniu mienia do rozliczenia agentom i pośrednikom

Różnice podobieństwa pomiędzy czekiem a wekslem

Różnice:

1. W odróżnieniu od weksla czek nie jest narzędziem kredytowania lecz spełnia głównie funkcję płatniczą

2. Czek jako środek płatniczy powinien mieć pokrycie u bankiera w momencie wystawienia, weksel jako środek kredytu może mieć pokrycie po wystawieniu dokumentu

3. Czek może być wystawiony na okaziciela co nie występuje w wekslu konwencyjnym

4. Trasantem czeku może być tylko instytucja bankowa

5. Czek w przeciwieństwie do weksla może być po upływie czasu określonego przez prawo do prezentacji odwołany

6. Wystawca czeku odpowiada cywilnie i karnie za brak pokrycia w momencie wystawienia czeku lub za doprowadzenie do braku pokrycia w okresie późniejszym.

Podobieństwa:

1. Oba dokumenty są samoistne i abstrakcyjne

2. W obu dokumentach mamy trzech partnerów: wystawcę - trasanta, płatnika - trasata, beneficjenta - remitenta

3. Czek podobnie jak weksle może być również wystawiony przez płatnika, w tym wypadku wystawca jest zarazem trasatem

4. Obydwa dokumenty są bezwarunkowymi poleceniami zapłaty

5. Czek może być przenoszony na inne osoby przy pomocy indosu, podobnie jak weksel

Polecenie wypłaty - wydaje bankowi jego klient lub bank korespondent. Polega ono na wypłaceniu lub zapisaniu na rachunek wskazanej osoby określonej kwoty pieniężnej, pochodzącej ze środków wpłaconych bankowi lub w ciężar rachunku zleceniodawcy w jego banku, bądź zapisanej na rachunek banku wykonawcy przez bank zlecający wypłatę. Dokument polecenia wypłaty nie może być indosowany, a ponieważ nie ma charakteru bezwarunkowego polecenie, może być uzależniony od spełnienia pewnych warunków. W związku z tym rozróżniamy polecania wypłaty uwarunkowane np.: uzależnione od zaprezentowania bankowi pośredniczącemu dokumentów towarowych oraz najczęściej stosowanej, polecenia bezwarunkowe. Banki zazwyczaj wykorzystują sieć korespondentów, którym dają polecenia wypłaty lub przelania określonej kwoty pieniężnej na rzecz beneficjenta wymienionego w dokumencie rozliczeniowym

Polecenie wypłaty - oznacza otrzymanie od banku zagranicznego lub skierowane do banku zagranicznego zlecenie dokonania wypłaty na rzecz lub przelewu na rachunek wskazanej osoby fizycznej lub prawnej. Polecenie wypłaty ma zastosowanie gdy kontrahenci stale ze sobą współpracujący nie obawiają się ryzyka nie otrzymania towaru, płacąc za niego z góry przekazem lub dostarczając towar oczekują zapłaty przekazem po jego dostawie. ….

Strony występujący w poleceniu wypłaty:

• Zleceniodawca - może być osobą fizyczną lub prawną zlecającą bankowi wypłacenie wskazanej osobie określonej kwoty pieniężnej

• Beneficjent - osoba, firma lub instytucja której kwota ma być wypłacona - może przyjąć kwotę przypadającą do wypłaty w całości lub w części i pokwitować odbiór albo odmówić przyjęcia

• Bank zleceniodawcy - to bank pryzmujący do wykonania zlecenie swego klienta dzieła jako komisant z polecenia i na rachunek zleceniodawcy, odpowiadając wobec niego jedynie za wykonanie polecenia ściśle według instrukcji zawartych w zleceniu oraz za dokonanie wyboru korespondenta zagranicznego ze starannością „dobrego kupca”

• Bank pośredniczący - któremu krajowy bank zleca wykonanie wypłaty działa ściśle i wyłącznie według zlecenia otrzymanego od banku zleceniodawcy.

• Bank beneficjenta - bank rozliczający z beneficjentem otrzymane polecenie zapłaty

Schemat

1. Zawarcie umowy handlowej

2. Zlecenie bankowi wykonania „polecenia wypłaty”

3. Przekazanie „polecenia wypłaty” do banku beneficjenta

4. Wykonanie „p0olecenia wypłaty” czyli uznanie rachunku beneficjenta kwotą wskazaną w dyspozycji

Schemat + bank pośredniczący

1. Zawarcie umowy handlowej

2. Zlecenie bankowi wykonania „polecenia wypłaty”

3. Przekazanie „polecenia wypłaty” przez bank zleceniodawcy do banku pośredniczącego

4. Przekazanie „polecenia wypłaty” przez bank pośredniczący do banku beneficjenta

5. Wykonanie „p0olecenia wypłaty” czyli uznanie rachunku beneficjenta kwotą wskazaną w dyspozycji.

Formy polecenia wypłaty

Polecenie wypłaty wychodzące (importowee - polecenie wypłaty za granice) - jest to skierowanie do banku zagranicznego lub innego banku krajowego zlecenie przekazania określonej kwoty pieniężnej wyrażonej w zł lub w walucie obcej (polecenie wypłaty skierowane do innego banku krajowego nie może być wystawione w walucie krajowej) na rzecz wskazanej osoby, zwanej beneficjentem, na podstawie pisemnej dyspozycji klienta zwanego zleceniodawcą

Polecenie wypłaty wysłane - w trybie zwykłym - jest to bezwarunkowa instrukcja wysłana do innego banku polecająca uznanie wskazanego rachunku określoną kwotą lub wypłatę tej kwoty wskazanej osobnie

Polecenie wypłaty wysłane - w trybie pilnym - jest to bezwarunkowa instrukcja wysłana do innego banku polecająca uznanie wskazanego rachunku określoną kwotą

Polecenie wypłaty wysłane w trybie ekspresowym - jest to bezwarunkowa instrukcja wysłana do innego banku polecająca uznanie wskazanego rachunku określoną kwota lub wypłatę tej kwoty wskazanej osobie

Polecenie wypłaty przychodzące (eksportowe - polecenie wypłaty z zagranicy) - jest to skierowane do banku polecenie uznania rachunku klienta lub przelania na rachunek prowadzony w innym banku określonej kwoty pieniężnej na rzecz wskazanego beneficjenta. Wypłata może być również zrealizowany w formie gotówkowej w złotych lub walucie obce

Podstawy prawne regulujące polecenie wypłaty

• Dziennik urzędowy Narodowego Banku Polskiego Nr 2, Warszawa, dn 21.02.2005 r

• Uchwała nr 7,2005 Zarządu Narodowego Banku Polskiego

Inkaso dokumentowe - jest usługą bankową i uwarunkowaną formą rozliczeń; należy do powszechnie stosowanych sposobów rozliczeń w obrotach zagranicznych.

Inkaso polega na zainkasowaniu (pobraniu) przez instytucję inkasującą np.: bank określonej należności od kupującego na rzecz sprzedającego, w zamian za wydanie powierzonego przez sprzedającego przedmiotu inkasa, zgodnie z ustalonym warunkami. Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty handlowe i/lub dokumenty finansowe.

Płatności w ramach inkasa realizowane są w sposób bezpieczny i szybki przy pomocy nowoczesnego systemu telekomunikacyjnego SWIFT.

Przebieg realizacji bakowego inkasa dokumentowego jest bardzo podobny do przebiegu realizacji akredytywy i odbywa się w następujący sposób:

Eksporter wysyła towar do importera, natomiast swojemu bankowi zleca wydanie importerowi podanych przez siebie dokumentów dotyczących towaru w zamian za zapłatę od importera. Bank

W typowej operacji inkasa występują:

1. Zleceniodawca (podawca, sprzedający, eksporter) - przygotowuje dokumenty, przedkłada je do swojego banku razem z odpowiednim zleceniem inkasa

2. Bank przekazujący (bank zleceniodawcy) - jest to bank, któremu zleceniodawca powierza dokumenty, bank ten kieruje dokumenty zgodnie z instrukcją zlecenia podawcy do banku płatnika (inkasującego)

3. Bank inkasujący (bank pośredniczący) - jest to każdy inny bank …

4. Płatnik (kupujący, importer) - …

Schemat - przebieg inkasa

Dokumenty handlowe:

• Faktura

• Dokumenty przewozowe

• Ubezpieczenie

• Certyfikaty jakościowe

• Dokumenty kontroli ilości, jakości towaru

• Świadectwa pochodzenia

W zależności od przedmiotu dokumentów wyróżnia się:

Inkaso finansowe - zwane też prostym, którego przedmiotem są dokumenty finansowe takie jak weksle własne, traty, czeki, za wykup tych dokumentów płaci się zawsze gotówką

Inkaso dokumentowe - którego przedmiotem są dokumenty handlowe takie jak np.: faktury, listy przewozowe, certyfikaty.

W ramach inkasa dokumentowego rozróżniamy typy inkasa dokumentowego:

• Inkaso gotówkowe (D/P)

• Inkaso akceptacyjne (D/A)

• Inkaso z akceptem - po zapłacie (AKCEPT D/P)

• Inkaso w zamian za list zobowiązujący

• Inkaso gwarantowane.

Ponadto stosowane są również inkasa dokumentowe szczególnego rodzaju tzw. inkasa z przyspieszonym trybem płatności. Do najpopularniejszych należą:

• Inkaso kapitańskie - polega na tym że wszystkie dokumenty wraz ze zleceniem inkasowym przekazywane są kapitanowi statku, który przekazuje dokumenty bezpośrednio bankowi inkasującemu powiadamiającym płatnika o inkasie oraz wzywającym do zapłaty

• Inkaso spedytorskie - stosowane jest wówczas, gdy eksporter wysyła towar do spedytora z poleceniem wydania go importerowi po opłaceniu dokumentów

Inkaso gotówkowe (D/P) - polega na wydaniu nabywcy (płatnikowi) dokumentów reprezentujących towar z zamian za zapłatę gotówkową pełnej kwoty w ustalonej walucie. Banki dopuszczają w praktyce zwłokę w zapłacie za dokumenty. Eksporter pragnąc uniknąć opóźnienia w otrzymaniu zapłaty może formułować klauzulę płatności tak, aby z jej treści wynikał dla banku obowiązek żądania zapłaty do prezentacji dokumentów.

Inkaso akceptacyjne (D/A) - lub terminowe, polega na wydaniu dokumentów handlowych w zamian za zaakceptowanie dołączonej do tych dokumentów traty płatnej w określonym terminie od daty jej wystawienia lub po jej okazaniu, lub w ściśle określonym dniu (w transakcjach kredytowych). W przypadku tej odmiany inkasa importer dysponuje towarem od razu po otrzymaniu dokumentów. Zapłata następuje w późniejszy, wyznaczonym w tracie terminie, a eksporter dzięki zaakceptowaniu traty ma zagwarantowaną zapłatę, choć faktycznie udziela importerowi kredytu.

Inkaso z akceptem po zapłacie (AKCEPT D/P) - ten typ inkasa jest rzadko stosowany w praktyce. Bank inkasujący prezentuje tratę terminową importerowi do akceptacji a po zaakceptowaniu pozostaje ona w banku inkasującym warz z dokumentami handlowymi aż do terminu płatności. Eksporter wyraża zgodę na odroczenie terminu płatności (np.: 60 dni po prezentacji) chcąc być pewnym, że importer otrzyma dokumenty po dokonaniu płatności. Ten typ inkasa ma zastosowanie w sytuacji, gdy termin zapłaty traty jest krótszy niż transport towaru.

Inkaso w zamian za list zobowiązujący - bank inkasujący może wydać dokumenty importerowi po przedłożeniu przez niego „listu zobowiązującego”, właściwie sformułowanego w oparciu o instrukcje zleceniodawcy lub banku przekazującego. W konsekwencji importer zobowiązuje się do zapłaty należności kwoty w ściśle określonym terminie. List powinien zawierać sformułowania nie budzące wątpliwości, aby umożliwić bankowi inkasującemu wyegzekwowanie określonej kwoty w terminie zapadalności.

Inkaso gwarantowane - znajduje zastosowanie gdy eksporter, pragnąc zabezpieczyć się przed ryzykiem nieterminowego wykupienia inkasowanych dokumentów przez importera, żąda gwarancji bankowej. Gwarancji udziela bank importera, a jeżeli importer nie wykupi dokumentów złożonych do inkasa w ramach gwarancji to musi je wykupić bank, który tej gwarancji udzielił. Inkaso z gwarancją bakową jest więc bardzo podobne.

W zależności od tego, czy wpływające do danego banku dokumenty do inkasa dotyczą transakcji eksportowej czy importowej wyróżnia się:

• Inkaso eksportowe - którego przedmiotem są dokumenty reprezentujące wyeksportowane (sprzedane) towary lub usługi, składane przez podawców krajowych

• Inkaso importowe - którego przedmiotem są dokumenty reprezentujące importowane (zakupione) towary lub usługi, nadsyłane przez banku lub bezpośrednio przez eksporterów (kontrahentów) - tzw. inkaso importowe bezpośrednie

Jakie korzyści dla eksportera przedstawia inkaso:

• Daje możliwość kontroli nad towarem do mementu zapłaty lub akceptu weksla

• Pomoc banku w uzyskaniu zapłaty

• Możliwość zdyskontowania weksla w swoim banku

• Daje większą pewność otrzymania zapłaty za dostarczony towar w porównaniu z płatnością w formie czeku lub zlecenia zagranicznego

• Umożliwia dochodzenia roszczeń w oparciu o prawo wekslowe w przypadku dołączenia do dokumentów handlowych weksli

• Poprawia płynność poprze możliwość dyskonta lub skupu akceptowanych weksli trasowanych

• Przy prezentacji odpowiednich dokumentów przewozowych eksporter uzyskuje pewność, że importer nie wejdzie w posiadanie towaru przed dokonaniem płatności lub zaakceptowanie traty (w przypadku inkasa akceptacyjnego)j

Wady:

• Dodatkowe koszty

• Odmowa wykupienia dokumentów przez importera (nieuzyskanie licencji eksportowych, pozwolenia na przywóz danego towaru)

Korzyści dla importera:

• Brak konieczności angażowania z góry środków finansowych

• Mniejsza czasochłonność w porównaniu z otwarciem akredytywy

• Uniknięcie procedury związanej z otwarciem akredytywy importowej

• Tańsza prostsza niż akredytywa forma płatności dokumentowej

• Zapłata ma miejsce dopiero po wysyłce towaru, a często także po jej odbiorze

• W wypadku inkasa akceptacyjnego (terminowego) istnieje możliwość odbioru towaru i dokumentów przez importera przed terminem zapłaty, czyli możliwość uzyskania finansowania

Wady:

• Niezgodność towarów z kontraktem, brak kontroli nad ilością, jakością

• Uszkodzenia w transporcie towarów

• Brak kontroli nad terminem wysyłki

Akredytywa dokumentowa - jest pisemnym zobowiązaniem banku, który ją otworzył na zlecenie i zgodnie z instrukcjami zleceniodawcy (importera), do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy określonej sumy, pod warunkiem udowodnienia przez beneficjenta, za pośrednictwem przedłożonych przezeń dokumentów, że zostały dopełnione wszystkie warunki, od których akredytywa uzależnia zapłatę oraz pod warunkiem przedstawienia tych dokumentów w terminie ważności akredytywy.

Najważniejsze cechy wynikające z definicji:

• Autonomiczny charakter zobowiązania płatniczego banku - do zapłaty otwartej akredytywy zobowiązany jest bank który ją otworzył lub bank który ją potwierdził; nie mają znaczenia jakie kol wiek uzgodnienia między importerem i eksporterem jeśli nie zostały wprowadzone do treści akredytywy.

• Imienne wskazanie beneficjenta - zobowiązanie banku ono dotyczy imiennie wskazanego beneficjenta (można uzgodnić z bankiem otwierającym że beneficjent może dokonać przeniesienia ale to musi nastąpić za zgodą banku)

• Przedmiotem zobowiązania banku jest zapłata określonej sumy która wynika z akredytywy, bądź zabezpieczenie tej zapłaty (zapłata powinna być dokonana do wysokości tej kwoty)

• Warunki stawiane beneficjentowi - beneficjent musi spełnić WSZYSTKIE warunki w akredytywie - niedopełnienie 1 z warunku powoduje zawieszenie dokonania wypłaty

• Udokumentowanie wykonania warunków akredytywy - musi być udowodnione dokumentami, banki nie wnikają w uzgodnienia nie wynikające z dokumentów

4 sposoby płatności za pośrednictwem akredytywy dokumentowej:

1. Płatność a Vista - eksporter otrzymuje należność niezwłocznie po prezentacji dokumentów

2. Płatność przez negocjację traty - eksporter negocjuje tratę za pośrednictwem banku pośredniczącego

3. Przez akceptację traty - kontrakt handlowy przewiduje wystawienie przez eksportera traty płatnej za okazaniem;

4. Z odroczonym terminem płatności - kontrakt handlowy przewiduje złożenie przez beneficjenta traty terminowej wraz z dokumentami na bank otwierający lub pośredniczący - beneficjent otrzymuje należność po upływie okresu wymienionego w akredytywie lub akcepcie traty

Podziała akredytyw ze względu na:

1. Potwierdzenie akredytywy:

1. Potwierdzona

2. Niepotwierdzona

1. Negocjowana

2. Awizowana

2. Rodzaj zobowiązania

1. Gotówkowa

2. Dyskontowa

3. Akceptacyjna

4. Gwarancyjna

3. Uprawnienia beneficjenta

1. Przenośna

2. Nieprzenośna

4. Treść zobowiązania

1. Odwołalna - nie stanowi ona prawnie wiążącego zobowiązania banku otwierającego wobec beneficjenta, może być zmieniona lub anulowana w każdym momencie bez uprzedniego zawiadomienia beneficjenta; w treści wymaga się określenia czy akredytywa jest odwołalna czy nieodwołalna. Rzadko stosowana.

2. Nieodwołalna - stanowi ona ostateczne wiążące zobowiązanie banku co do należytego wykonania klauzul zapłaty, w treści musie dokładnie wskazywać że jest nieodwołalna i termin do którego jest nieodwołalna; stanowi dla importera korzystną formę płatności

5. Sposobu rozliczenia wypłat z akredytywy

1. Pokrycia z góry

2. Pokrycia z dołu

3. Rembursowa

6. Określone cechy szczególne

1. Typu listu kredytowego L/O

2. Rewolwingowa

3. Typu back to back

4. Zaliczkowa

1. Z czerwoną klauzulą

2. Z zieloną klauzulą

Ogólne kryteria

1. charakter zobowiązania baku otwierającego

1. trwałość zobowiązań

• Odwołalna

• nieodwołalna

1. rodzaj zobowiązana

• Gotówkowa - a vista

• Dyskontowa - występuje gdy mamy do czynienia z tratami terminowymi ciągnionymi na importera przez beneficjenta; bank otwierający zobowiązuje się do skupu traty za jej okazaniem o ile towarzyszą jej dokumenty towarowe zgodnie z warunkami akredytywy

• Akceptacyjna - upoważnienie jej beneficjenta przez bank otwierający do ciągnienia traty terminowej na ten bank, i zobowiązanie banku ogranicza się do akceptowania traty. Z chwilą akceptu zobowiązanie banku ustaje a w jego miejsce wchodzi zobowiązanie wekslowe

• Gwarancyjna - z odroczoną płatnością - zobowiązanie banku do zagwarantowania akceptu traty terminowej przez importera oraz jej zapłaty w terminie wymagalności; stosowana głównie do rozliczania transakcji w kredycie kupieckim udzielonym przez eksportera importerowi.

2. potwierdzenie

1. Potwierdzona - są to akredytywy których bank otweiracjący zleca bankowi pośredniczącemu jej potwierdzenie. Podejmuje własne wiążące zobowiązania. Są zawsze nieodwołalne. Pewny sposób płatności.

2. Niepotwierdzona - bank pośredniczący nie podejmuje własnego zobowiązania

1. Awizowana - rola banku pośredniczącego polega na stwierdzeniu poprawności

2. Negocjacyjna - udzielenie bankowi pośredniczącemu przez bank otwierający uprawnienia do negocjowania dokumentu

3. Akredytywy ze względu na uprawnienia beneficjenta

1. Przenośna - przekazanie przez beneficjenta jego uprawnień z tyt. akredytywy w całości lub części na inną osobę lub osoby pod warunkiem otrzymania na to zgody banku otwierającego akredytywę; może być przeniesiona tylko raz, może nastąpić na kilku wtórnych beneficjentów; jest dopuszczalne w granicach państwa gdzie znajduje się siedziba beneficjenta

2. Nieprzenośna - może być realizowana przez beneficjenta wymienionego w akredytywie, tylko ten beneficjent może otrzymać zapłatę; nie jest wyraźnie oznaczona jako przenośna

4. Sposoby rozliczenia wypłata (techniczno - finansowe)

1. Z góry - bank otwierający deponuje w banku pośredniczącym sumę potrzebną na pokrycie wypłat jakie bank ma dokonać w ramach akredytywy, skraca czas między złożeniem dokumentów a zapłatą; ta forma rzadko występuje w praktyce

2. Z dołu - za dokumenty otrzymane przez bank który akredytywę otworzył, jest odwrotnością akredytywy pokrytej z góry

3. Rembursowa - forma eliminacji zmniejszenie ryzyka płatniczego; oznacza że bank pośredniczący na podstawie upoważnienia zwraca się do 3 banku w którym ustanowiono remburs o zwrot dokonanych wypłat. Bank rembursujący zobowiązuje się do zapłaty na zobowiązanie rembursowe we własnym imieniu.

5. Cechy szczególne

1. Stand by - o charakterze gwarancji bankowe (w USA) - zawiera zobowiązanie banku otwierającego zapłaty kwoty na 1 żądanie beneficjenta;

2. Zaliczkowa - dopuszcza możliwość wypłat zaliczki na poczet przyszłej dostawy towaru przez prezentacją dokumentów. służą przygotowaniu towaru przez eksportera

1. Z czerwoną - bez zabezpieczenia

2. Z zieloną - zabezpieczenie rzeczowe

3. Back to back - ma chara tera zbliżony do przenośnej - może być otwarta inna akredytywa - wpływy z 1 pokrywają wypłaty z 2-giej

Rozliczenia krajowe i międzynarodowe wykład 6 21.01.2012




12

---