TERTULIAN 155 - 220

• Retor, apologeta

• Syn setnika prokonsularnego

• Największy pisarz łaciński prowincji Afryki miasta Kartagina

• Do średniego wieku był kapłanem w kościele

• Nienawiść i obelgi kleru sprawiły, że odszedł na stronę Montana

• Zakłada własną sektę Tertulianistów

• Jego hasło: „Prawda może się tylko wtedy wstydzić kiedy ją ukrywają”

• Położył podwaliny pod właściwy teologiczny język łaciński

• Jego pisma można podzielić na dwa okresy: I) katolicki II) montanistyczny

Dzieła:

A) Zbiory rękopiśmienne:

1)”Corpus Trescense”

2) “Corpus Marburgense”

B) Pisma apologetyczne

1. “Do pogan”
   wykazuje ignorancje pogan w stosunku do chrześcijaństwa
   poganie nie mają prawa zwalczać chrześcijan

2. „Apologetyk”
   apologia chrześcijaństwa w 50 rozdziałach
   argumentacja na sposób prawniczy
   wskazuje, że chrześcijanie nie oddają boskiej czci cesarzom ale są wobec nich lojalni i nawet modlą się za nich
   prześladowania nie zniszczą chrześcijaństwa

3. „O świadectwie duszy”
   dusza ludzka ze swej natury jest zwrócona ku Bogu - nawet poganie wznoszą spontaniczne okrzyki „Wielki Boże”

4. „Do skapali”
   list otwarty do prokonsula Afryki któremu T. grozi nieludzkimi karami za jego postępowanie

5. „Przeciw żydom”
   wyjaśnia, że prawo Starego Zakonu ustąpić musi nowemu, które jest prawem miłości

C) Pisma dogmatyczno- poetyczne

1. „Przeciwko heretykom”
   na sposób prawniczy T. dowodzi, że tylko kościół jest w posiadaniu prawdy objawionej i tylko kościół może ją wyjaśnić
   heretycy nie maja prawa autorytatywnie wyjaśniać Pisma
   Dzieło to wyjaśnia istotę Tradycji

2. „Przeciw Marcionowi”
   skierowane przeciwko heretykowi Marcjonowi, w którym zwalcza gnostycyzm
   sprzeciw dualizmowi Marcjona, który uważał, że Bóg ST jest inny niż Bóg NT

3. „Przeciw Hermogenesowi”
   obrona chrześcijaństwa przeciw Hermogenosowi z Kartaginy, który twierdził, że świat powstał z materii odwiecznie istniejącej

4. „Przeciwko Walentynianom”
   pismo przeciw gnostykowi Walentynianowi i jego zwolennikom

5. „Lekarstwo na ukłucie skorpiona”
   skierowane przeciw gnostykom, których naukę przyrównuje do ukłucia skorpiona

6. „Przeciw Prakszeasowi”
   skierowane przeciw patrypasjanom, których naukę Prakseasz przywiózł z Azji do Rzymu

7. „O chrzcie”
   traktat o chrzcie świętym
   podaje cenne wiadomości liturgiczne
   twierdzi w myśl tradycji afrykańskiej, że chrzest udzielany przez heretyków jest nieważny

8. „O duszy”
   przeciw błędnym poglądom na dusze
   zdanie od stoików, że duszy ludzkiej należy przypisać jakąś cielesność ale zwalcza preegzystencje dusz i metempsychozę
   twierdzi, że dusze ludzkie nie są stwarzane bezpośrednio przez Boga, ale pochodza od dusz rodziców (traducjanizm)

D) Pisma praktyczno-ascetyczne

1. „Do męczenników”
   w 6 rozdziałach zachęca męczenników do wytrwania i odwagi

2. „O widowiskach”
   Pismo ostrzegające chrześcijan i katechumenów by nie brali udziału w widowiskach pogańskich

3. „O modlitwie”
   dostarcza wyjaśnień o modlitwie w starożytności chrześcijańskiej m.in. przynosi pierwsze systematyczne wyjaśnienie Modlitwy Pańskiej

4. „O cierpliwości”
   Wyjaśnia w nim cnotę, której jak sam pisze nie posiada

5. „Napomnienie o czystości” i „O jednożeństwie”
   twierdzi, że powtórne małżeństwo jest swego rodzaju cudzołóstwem

6. „O noszeniu zasłony przez dziewice”
   dziewice powinny nosić nakrycie głowy na równi z mężatkami

7. „O wieńcu”
   traktat, zabrania chrześcijanom służby wojskowej

8. „O bałwochwalstwie”
   zabrania chrześcijanom trudnić się takimi zajęciami, które w jego mniemaniu są współudziałem w bałwochwalstwie (urzędy państwowe i wojskowe)

9. „O ucieczce podczas prześladowań”
   chrześcijanin nie może uciekać przed prześladowaniem

10. „O poście przeciw psychikom”
    broni montanistycznej praktyki postnej przeciw psychikom (katolikom), których ostro i brutalnie atakuje

11. „O płaszczu filozofa”
    pismo uzasadniające czemu T. zamienił togę na palium filozofa

Myśli:

• Ukształtowanie słownictwa teologicznego łacińskiego

• Po raz pierwszy używa w języku słowa TRINITAS

• Podobne stosuje termin PERSONA

• W Chrystologii mówi o dwóch naturach w jednej osobie Chrystusa

• W Mariologii broni dziewictwa Maryi ANTE PARTUM, zwalcza dziewictwo IN PARTU ET POST PARTUM

• W nauce o duszy jest traducjanistą

• Grzech pierworodny nazywa VITIUM ORIGINIS

• Pojęcie kościoła nie hierarchiczne

• Prymat uważa wyłącznie za osobisty przywilej św. Piotra

• W poglądzie na praktykę pokutną głosi rygoryzm montanistyczny

• Mówi o pokucie oczyszczającej po śmierci

• Był Chiliastą (milenarystą)

---