13537 SNB13654

52 Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych

Tabela 6. Struktura wydatków na jedną osobę w gospodarstwie domowy^

		Gospodarstwo domowe
Wyszczególnienie	1992-1993			1999
	Ogółem 1992'	Niepełnosprawni 1993^2	Ogółem 1999^3	Niepełnosprawni I999^2
Wydatki w złotych w tym (w %):	169,32	144,70	503,03	459,36 '
Żywność	41,5	54,0	33,7	46,4
Zdrowie	3,2	8,4	4,2	10,7
Mieszkanie	19,7	18,1	23,0	24,9
Oświata, kultura, rozrywki	9,0	16,6	.....ZżJ	16,3

¹    Wyniki badania pt. „Ekonomiczny wymiar życia codziennego”. Badanie przeprowadzono w CBOS na ogól. nopolskicj 1823-osobowcj próbie reprezentacyjnej w kwietniu 1992 roku.

²    Wyniki panelu 1993-1999 „Sytuacja życiowa osób niepełnosprawnych”, przeprowadzonego przez IJFiS PAN na celowo dobranej próbie 200 osób niepełnosprawnych.

³    Badanie warunków życia ludności przeprowadzone przez GUS na ogólnopolskiej próbie 3,5 tys. gospodarstw domowych w 1999 roku.

Po pierwsze: przy względnie niskim dochodzie mają one relatywnie wysoki udział wydatków na żywność. Jeśli dodamy, że udział wydatków na żywność spada regularnie wraz ze wzrostem poziomu dochodu (współczynnik korelacj i r wynosił — 0,14 w 1993 roku i — 0,10 w 1999 roku). Jest to zgodne z podstawowymi prawidłowościami zachowań konsumpcyjnych.

Po drugie: wysoki udział wydatków na ochronę zdrowia (8-11% wśród osób niepełnosprawnych wobec 3-4% w statystycznej polskiej rodzinie) wskazuje na specyfikę potrzeb tej grupy ludzi. Stanowi to najbardziej charakterystyczną, wymuszoną stanem zdrowia preferencję konsumpcyjną. Postępująca komercjalizacja usług medycznych i wzrost cen leków przenoszony jest w coraz większej mierze do prywatnych budżetów i usztywnia, podobnie jak wydatki na mieszkanie, strukturę konsumpcji.

Po trzecie: udział wydatków na ochronę zdrowia, będących wyrazem podstawowych potrzeb osób niepełnosprawnych spada ze wzrostem dochodów jeszcze bardziej niż w przypadku żywności (współczynnik korelacji r wynosił odpowiednio—0,20 w 1993 roku i —0,13 w 1999 roku). Nie zmienia się natomiast w zależności od grupy inwalidzkiej. Potwierdza to odmienność wzoru konsumpcji tej grupy gospodarstw związanąż samym faktem zagrożenia zdrowia.

Dążenie do zachowania zdrowia i potrzeba leczenia przejawia się nie tylko jako podstawowa preferencja w codziennej rutynie zakupów i w podejmowaniu decyzji dzielenia brakujących zwykle pieniędzy na pilne potrzeby. Jest to również najczęściej wskazywany cel w życiu (tabela 7).

Tabela 7. Sfery, których dotyczą dążenia i cele życiowe osób niepełnosprawnych

Wyszczególnienie	1993	1999 1
| Zdrowie, leczenie	32,6	37,1
Warunki materialne	25,2	37,0
Rodzina	27,0	26,5
Dom, mieszkanie (budowa, kupno, urządzenie, utrzymanie)	16,5	12,0
Praca, kwalifikacje	11,0	12,8
Wykształcenie dzieci	10,7	11,7
Wartości ogólne (mieć spokojne życie, szacunek u ludzi, religia, uczciwe życie itp.)	6,2	5,3
| Samochód	1,6	3,6

Uwaga: pytanie było otwarte, notowano do trzech wskazywanych przez respondentów dążeń.

W hierarchii dążeń życiowych zachowanie zdrowia, leczenie było wymieniane najczęściej i coraz częściej przybywaniem naszym niepełnosprawnym respondentom lat i wiązało się z pogłębianiem się problemów zdrowotnych. W 1999 roku już większość z nich skupiła się na własnym zdrowiu. Na drugim miejscu wskazywano sytuację materialną, co wiąże się, jak pokażemy w następnym podrozdziale, z niesłabnącym poczuciem zagrożenia biedą. Stabilną i nadal wysoką pozycję zajmują cele związane z pomyślnym życiem rodzinnym. Z upływem czasu coraz częściej celem życiowym stawała się również praca zawodowa i zdobycie odpowiednich kwalifikacji dla siebie oraz zapewnienie wykształcenia dla dzieci. W coraz większym stopniu uwagę badanych skupiały też takie wartości ogólne jak szacunek u ludzi, życie zgodne z nakazami religii, pracowitość czy uczciwość. Ale również zdobycie samochodu staje się coraz częściej życiową aspiracją.

W 1993 roku brak jakiegokolwiek celu w życiu deklarowało prawie 16% badanych. W 1999 roku takich osób było tylko 7%. Jednakże wymieniane cele wskazują na obecnie złą sytuację materialną respondentów i znaczne ograniczenie ich perspektyw życiowych.