25

2. RÓŻNORODNOŚĆ ŻYCIA NA ZIEMI

Charakterystyko i podział tkanek stałych

• składają się z komórek dojrzałych, powstałych w procesie różnicowania, które z reguły utraciły zdolność podziałów. • zazwyczaj komórki tkanek stałych są większe, mają grubszą ścianę komórkową, a niektóre w pełni wykształcone plastydy

Tkanka okrywająca -pierwotna (komórki żywe)

-    skórka pędu (epiderma)

-    skórka korzenia (epible-ma, ryzoderma)

-wtórna (komórki martwe)

-    korek (tellem)

Wytwory skórki

APARAT SZPARKOWY

komórka przy szparkowa

komórka

szparkowa

WŁOSKI

włoski

włoski

parzące

komórka

miękiszu

Przekrój poprzeczny skórki liścia

+ wasit,

zgrubiała ściana

(warstwa

celulozowa]

Cechy charakterystyczne i rola skórki:

•    okrywa niezdrewniałe organy roślin (łodygi zielone i liście -epiderma, młode korzenie - epiblema)

•    składa się z pojedynczej warstwy żywych komórek przylegających do siebie, otoczonych celulozową ścianą, nieposiadajac/ch chloroplastów (z wyjątkiem aparatów szparkowych)

•    w organach nadziemnych pokryta jest kutykulą (substancje woskową zbudowaną m.in. z kutyny i wosków roślinnych), które głównie chroni roślinę przed utratą wody i wnikaniem wirusów

•    wytwory skórki: aparaty szparkowe uczestniczące w wymianie gazowej C0₂ i 0₂ oraz w transpiracji, czyli parowaniu wody; włoski ograniczające transpirację (gruba warstwa włosków to kutner!, wydzielające substancje wabiące i parzące (włoski parzące pokrzywy), pełniące rolę czepną; włośniki korzenia pobierające wodę i sole mineralne, w ich ścianach komórkowych nie ma kutyny

Tkanka okrywająca wtórna - korek

• korek (tellem) okrywa organy wykazujące przyrost na grubo⁵-(rozwijający się korek rozrywa i zastępuje skórkę) komórki twe, ściany wysycone suberyną, chronią m.in, przed mrozek bakteriami i grzybami • fellogen - wytwarza korek (felle^ i fellodermę • felloderma - komórki miękiszowe odkładc”' przez fellogen do wewnątrz • korkowica - tworzona przez rek, fellogen i fellodermę • przetchlinka - miejsce wymiany S^c zowej (cienkościenne, luźno ułożone komórki korka)

Tkanka miękiszowa (parenchyma)

•    podstawowy rodzaj tkanki wypełniającej wnętrze rośliny • zbudowana z żywych, cienkościennych komórek z dużymi wakuolami • pomiędzy komórkami wyraźne przestwory międzykomórkowe

•    komórki zachowują zdolność odróżnicowywania się i podziałów

Rodzaie i funkcje tkanki miękiszowej

miękisz asymilacyjny (zieleniowy) - przeprowadza proces fotosyntezy miękisz zasadniczy -(stąd obecność licznych, soczewkowatych chloroplastów); formy: palisa- wypełnia przestrzenie dowy (A), gąbczasty (B), wieloramienny (C)    między innymi tkankami

miękisz spichrzowy

gromadzi materiały zapasowe (skrobia, białko, tłuszcze)

miękisz wodonośny -

komórki magazynują wodę w bardzo dużych wakuolach; jest odmianą miękiszu spichrzowego

miękisz powietrzny (aerenchyma) - pozwala na przewietrzanie wnętrza rośliny; cechuje go obecność bardzo rozwiniętych systemów przestrzeni międzykomórkowej; występuje u roślin bagiennych i wodnych (np. u tataraku)

Cechy i funkcje tkanki wzmacniajqcej

• zbudowana z komórek o zgrubiałych ścianach (wtórnych), ściśle przylegających do siebie • zapewnia wytrzymałość na czynniki statyczne (wynikające z grawitacji) oraz dynamiczne (np. wiatr) # chroni roślinę przed uszkodzeniami mechanicznymi • rodzaje: kolenchyma (zwarcica) i sklerenchyma (twardzica)

Porównanie kolenchymy i sklerenchymy

Kolenchyma:

•    komórki żywe, zawierają chloroplasty • ściana komórkowa niezdrewniała ze zgrubieniami celu-lozowo-pektynowymi, w kątach lub wzdłuż ścian (kolenchyma kątowa oraz kolenchyma płatowa)

•    nie ogranicza wzrostu • występuje w nadziemnych rosnących i rozwijających się częściach rośliny (np. obwodowe części łodygi młodych roślin zielnych) oraz w ogonkach liściowych

Sklerenchyma:

•    komórki martwe, pozbawione protoplastu

•    ściana komórkowa zgrubiała, silnie zdrewniała (silnie inkrustowana ligniną, czyli drzewnikiem)

•    występuje w wyrośniętych częściach roślin oraz owocach i nasionach • zapewnia sztywność i wytrzymałość rośliny • występuje w postaci włókien sklerenchymatycznych lub komórek kamiennych