2 (1359)

338 Część II. Interakcyjne funkcje nauczyciela

współzależne), a warunkiem wykonania pracy jest jej skoordynowanie. Członkowie zespołu dzielą nagrodę, a jej otrzymanie zależy od współpracy i sukcesu całej grupy. Uczenie się we współpracy można scharakteryzować następująco:

-    uczniowie w zespołach opanowują materiał nauczani;,

-    w skład zespołu wchodzą uczniowie z dobrymi, przeciętnymi i niskimi

wynikami w nauce;

-    kiedy tylko to możliwe, zespół jest zróżnicowany pod względem płci, rasy i kultury uczniów;

-    nagrody kierowane są do grupy, nie do jednostek.

Do tych cech wrócimy na dalszych stronach rozdziału.

j Model uczenia się we współpracy służy przynajmniej trzem ważnym celom:

1 1) opanowaniu materiału nauczania,

t akceptowaniu zróżnicowania ludzi,

rozwijaniu umiejętności społecznych i grupowych, zenie się we współpracy obejmuje wiele różnych celów społecznego charakteru, ale ma też poprawić osiągnięcia uczniów w nauce. Zwolennicy lego modelu uważają, że zespołowa struktura nagród podnosi w uczniowskim mniemaniu wartość uczenia się treści programowej i zmienia sposób traktowania osiągnięć w nauce. Slavin (1996, s. 54) zauważa: „Uczniowie często nie cenią dobrze uczących się kolegów, cenią natomiast tych, którzy celują w sportach (...) prawdopodobnie dlatego, że sukcesy sportowe przynoszą korzyść grupie (drużynie, szkole, miastu), natomiast sukcesy w nauce tylko jednostce. Po prawdzie tam, gdzie stosuje się ocenianie według rozkładu lub jakikolwiek inny sposób oceniania i nagradzania oparty na rywalizacji, każdy sukces indywidualny zmniejsza szansę

innych na odniesienie indywidualnych sukcesów”.

Slavin, jeden z twórców metody uczenia się we współpracy sądzi, że w grupach współpracujących normy kultury młodzieżowej mogą ulec zmianie i pozwolą zaakceptować sukces w nauce.

Prócz zmiany norm związanych z osiągnięciami uczenie się we współpracy niesie też korzyści słabym i dobrym uczniom wspólnie uczącym się w zespole. Lepsi pomagają w nauce słabszym, z którymi dzielą przecież zainteresowania i mówią wspólnym językiem. Sami też wynoszą korzyści, gdyż muszą głębiej

' przemyśleć strukturę materiału nauczania.

Drugim ważnym efektem uczenia się we współpracy jest wzrost tolerancji wobec ludzi różniących się rasą, kulturą, pochodzeniem społecznym, zdolnościami, zdrowiem. Nawiązując do argumentacji Allporta (1954) sprzed pól wieku, wiemy, że wspólne przebywanie ludzi różnych ras, kultur, sprawnych i niesprawnych nie wystarczy dla usunięcia uprzedzeń i stereotypów. Uczenie się we współpracy dostarcza uczniom wszelkich kategorii sposobności do współpracy przy wykonywaniu wspólnych zadań, a zespołowa struktura nagród sprawia, że uczą się cenić siebie nawzajem.

Trzeci ważny skutek to nauczenie się umiejętności współdziałania. Ta umiejętność ma kluczowe znaczenie w społeczeństwie, w którym większa część pracy

Rozdział 10. Uczenie się we współpracy 339

dorosłych odbywa się w dużych, wzajemnie zależnych organizacjach, a społeczności są w coraz większym stopniu zróżnicowane kulturowo i zorientowane na kwestie globalne. Niestety, wielu młodym ludziom, ale i dorosłym, brakuje skutecznych społecznych umiejętności. Dowodem są akty przemocy wywołane przez drobne nieporozumienia między ludźmi i niechętne komentarze, kiedy przychodzi wspólnie pracować.

Lekcja w modelu uczenia się we współpracy obejmuje sześć faz. Zaczyna się ona od omówienia celów i umotywowania uczniów do nauki. Potem prezentowane są wiadomości, częściej drukiem niż ustnie. Następnie uczniowie tworzą zespoły. Teraz uczniowie z asystą nauczyciela pracują wspólnie nad zadaniem; struktura zadania sprawia, że wykonanie wspólnej pracy jest możliwe, jeśli każdy wykona przypadającą na niego część. Końcowe fazy obejmują prezentację zespołowych wyników pracy lub sprawdzanie wyników uczenia się oraz wyrażenia grupom i pojedynczym uczniom w jakiejś formie uznania. Więcej szczegółów o każdej z tych faz w dalszych partiach rozdziału.

Środowisko dydaktyczne charakteryzują stosunki demokratyczne i wpływ uczniów na to, czego i jak się uęzyć. Nauczyciel narzuca strukturę w tym sensie, że formuje zespoły i w ogólnych zarysach decyduje o procedurze pracy, ale to uczniowie kontrolują bieg interakcji w grupach.

Z LITERATURY PRZEDMIOTU

Dydaktyczny model uczenia się we współpracy nie wyrasta z jakiegoś odrębnego nurtu myśli pedagogicznej. Korzenie jego sięgają starożytnej Grecji, a współczesny kształt nadali mu psychologowie szkolni i pedagogowie z początków XX wieku

Demokracja lia miarę klasy szkolnej

W 1916 roku John Dewey napisał książkę Demokracja i wychowanie. Zgodnie z jego poglądami pedagogicznymi klasa szkolna miała być zwierciadłem społeczeństwa i laboratorium, w którym uczniowie uczyliby się rzeczywistego życia. Dewey domagał się od nauczycieli, aby w środowisku dydaktycznym wytworzyli system społeczny hołdujący demokracji i nauce. Naczelnym zadaniem nauczycieli miało być wciągnięcie uczniów w badanie istotnych społecznych i międzyludzkich problemów. W metodach dydaktycznych, które opisywał Dewey i jego następcy, najważniejsze było rozwiązywanie problemów w małych grupkach uczniowskich; uczniowie mieli szukać własnych odpowiedzi na problemy naukowe i społeczne, ucząc się jednocześnie zasad demokracji w trakcie codziennych kontaktów z kolegami.

Wiele lal po Dewey u Herbert Thelen (1954, 1960) opracował dokładniejsze metody nauczania grupowego. Podobnie jak Dewey Thelen dowodził, że klasa

www.wsip.com pl