4

164 KS. JAROSŁAW MICHALSKI

w dziecku tworzą się podstawy jego religijności. Później dorosły już człowiek dokonuje tylko korekty tego, co wpoili mu rodzice i tworzy z pomocą Dorosłego swoją indywidualną postawę religijną.

Ponadto w Rodzicu zapisane są dane, począwszy już od pierwszych chwil ludzkiego życia. W okresie ciąży mała istota ludzka potrafi odczytywać stany emocjonalne matki, to czy jest przez nią chciana, akceptowana, czy też odrzucana.¹ Po narodzeniu, mózg dziecka zapisuje radosne słowa szczęśliwej matki i pełne zachwytu spojrzenia dumnego ojca. Jeszcze później, w okresie dorastania, dochodzą bardziej skomplikowane wypowiedzi rodzicielskie: wskazówki, nakazy, zakazy itd.

Dziecko zapisuje informacje pochodzące z otoczenia zewnętrznego, ciągle i nieustannie.² Brak nawet prostych form krytycyzmu uniemożliwia w takiej sytuacji etyczne rozgraniczenie dobra i zła.³ Dziecko przyjmuje pewne zasady i utrwala jako prawdziwe, gdyż pochodzą od osób, które są autorytetami moralnymi i stanowią ostoję bezpieczeństwa. Często na tym polu dochodzi do rozbieżności i powstawania wewnętrznych konfliktów, zwłaszcza gdy nie ma zgodności między głoszoną zasadą a postępowaniem rodzica. W takiej sytuacji dziecko jest zupełnie zagubione i zdezorientowane, pełne lęku i obaw.

Stan Ja - Rodzic jawi się głównie jako zapis relacji pomiędzy obojgiem rodziców dziecka.⁴ Trafne będzie porównanie tego zapisu do zapisu dźwięku stereofonicznego.⁵ Jeżeli oba nagrania są harmonijne, jednoczesne odgrywanie ich, daje wspaniały efekt. Jeżeli zaś nie są harmonijne, słuchanie ich nie sprawia żadnej radości i przyjemności. Taśma w takim przypadku zostaje odłożona i używana bardzo rzadko lub wcale. Dochodzi wtedy do wyłączenia,⁶ czyli stłumienia lub całkowitego wyeliminowania Rodzica na rzecz Dziecka lub Dorosłego. Jest to sytuacja niekorzystna dla jednostki, gdyż Rodzic, choć ma wiele negatywnych zapisów w sobie, to jednak spełnia bardzo ważne zadanie. Zbiera on doświadczenia innych ludzi, rodziców, opiekunów, wychowawców i daje odpowiedź na pytanie, jak sobie radzić w życiu. Owo „jak” jest wielką liczbą danych, gromadzonych przez małe dziecko, które w ten sposób, oszczędzając czas i energię na gromadzenie i zbieranie tych informacji, może się nimi posługiwać. „Jak” jest darem pochodzącym od rodziców, których postępowanie, a nie tylko puste słowa, jest dla dziecka wzorem na przyszłość.⁷

Oprócz danych pochodzących od rodziców, w mózgu dziecka kodowane są informacje pochodzące z innych źródeł, którymi są mass media. Dziecko siedzące przed telewizorem przez wiele godzin rejestruje wszystko, co widzi i z całą dokładnością wpisuje w Rodzica, nie dokonując przy tym żadnych poprawek czy korekt.⁸ Jest to niebezpieczne w przypadku negatywnych przykładów np. przemocy. Mały człowiek zbiera wszystkie argumenty, aby zmusić do posłuchu i uległości innych ludzi.

Rodzic ma do spełnienia dwie główne funkcje. Po pierwsze, umożliwia jednostce skuteczne wypełnianie roli rodzica jej własnych dzieci, przedłużając w ten sposób istnienie rasy ludzkiej. Po wtóre, wiele reakcji Rodzica jest automatycznych, co oszczędza czas i energię.⁹

B. Ja-Dziecko

Ja - Dziecko jest sposobem zachowania się i odczuwania pochodzącym z okresu dzieciństwa. Penfield twierdzi: „Pacjent ponownie odczuwa tę samą emocję, którą dana sytuacja pierwotnie w nim wywołała i jest świadom tej samej własnej interpretacji przeżytego doświadczenia, prawdziwej lub fałszywej, jaka miała miejsce za pierwszym razem. Tak więc wywołane wspomnienie nie jest tylko dokładną fotograficzną lub fonograficzną reprodukcją minionych scen czy zdarzeń. Jest reprodukcją tego, co pacjent widział, słyszał, czuł i rozumiał”.¹⁰ To właśnie owo widzenie, słyszenie, odczuwanie i rozumienie stanowi zbiór danych, określanych jako Dziecko.¹¹

W okresie wczesnego dzieciństwa, kiedy dziecko podatne jest na wpływ różnych bodźców zewnętrznych i nie dysponuje żadnym słownictwem, jedynym sposobem wyrażania są reakcje uczuciowe. Dziecko szczególnie w okresie pierwszych pięciu lat nie potrafi przekazać otoczeniu tego, co czuje. Nie potrafi interpretować „skwaszonego” wyrazu twarzy rodziców lub innych osób. Każdy więc odruch niezadowolenia skierowany do dziecka wywołuje jedynie emocję negatywną, z której zrodzi się poczucie winy.¹² Dziecko nie potrafi jeszcze znaleźć powiązań między skutkiem a przyczyną, nie potrafi interpretować pewnych faktów i wyciągać z nich wniosków. Dlatego też zawsze czuje się winne.¹³

1

   Por. W. Fijałkowski, Sprawozdanie z V Sympozjum Międzynarodowego Towarzystwa Psychologii Okresu Prenatalnego, Życie i Myśl 10 (292), 1978, s. 75-83.

2

   Ibidem, s. 35.

3

   Ibidem, s. 36.

4

   Por. E. Benie, Games People Ply, s. 24-29.

5

   Por. T. A. Harris, I'm OK. —You ’re OK, s. 36.

6

   Por. R. Rogoll, Nim dich, wie du bist, s. 29.

7

   Por. ibidem, s. 37.

8

   Por. ibidem, s. 39.

9

   Por. E. Beme, Games People Ply, s. 23.

10

   W. Penfield, Memory mechanisms, A.M.A. Archives of Neurology and Psychiatry, 67 (1952),

s. 185.

11

   T. A. Harris, I m OK. - You Ye OK, s. 40.

12

   R. Rogoll, Nim dich, wie du bist, s. 48.

13

   T. A. Harris, I'm OK. - YouYe OK, s. 41.