56 57 (11)

56 Przyczyny i motywy zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw

•    Przechodzenie na system wolnorynkowy gospodarek postkomunisty^ krajów Europy Środkowo-Wschodniej i byłego Związku Radzieckiej

•    Wzrost udziału Chin i Indii w gospodarce światowej.

Czynniki konkurencyjne:

•    Nieustanny wzrost poziomu obrotów handlu światowego.

•    Powiększanie się liczby krajów podejmujących batalie konkurencyjne / dążenie Japonii do „przywództwa”).

•    Wzrost udziału zagranicznych podmiotów w strukturze własności.

•    Pojawianie się nowych konkurentów zamierzających rywalizować na ry^ globalnym (np. spółki japońskie od lat siedemdziesiątych, koreańskie od |, osiemdziesiątych, tajwańskie od lat dziewięćdziesiątych, chińskie od 2000r po 2010 r. prawdopodobnie na rynek ten wejdą Indie i Rosja).

•    Pojawienie się firm zrodzonych przez globalizację (internetowe i H spółki).

•    Wzrost globalnych sieci międzynarodowych współzależności w poszczą nych dziedzinach wytwórczości (np. w elektronice).

•    Wybieranie przez coraz większą liczbę spółek orientacji globalnej, a nj:, krajowej (np. Stanley Works, spółka tradycyjnie amerykańska, przeniosb. swoją produkcję za morze; Uniden, japoński producent wyposażenia di) telekomunikacji, niczego już nie wytwarza w Japonii).

•    Powstawanie coraz większej liczby aliansów strategicznych o charaktery globalnym.

W związku z tym, że wyszczególnione cztery grupy czynników nie wyczerpuj wszystkich determinant podejmowania zachowań intemacjonalizacyjnych, Yip z* proponował jeszcze piątą grupę czynników, którą określił jako cżynniki dodatkowi (Yip, 2004, s. 45).

Czynniki dodatkowe:

•    Rewolucja w informacji i komunikacji (np. komputery osobiste, telefaks; i Internet).

•    Globalizacja rynków finansowych (np. notowanie spółek na wielu giełdach i pojawienie się zadłużenia w różnych walutach).

•    Udogodnienia w podróżach biznesowych (np. coraz wygodniejsze podróże samolotowe i wzrost liczby międzynarodowych sieci hote(j), ,

Z analizy czynników zidentyfikowanych przez Yipa wynika kilka wniosków

•    natężenie czynników skłaniających firmy do podejmowania internacjonalizm cji i globalizacji działalności jest zróżnicowane w układzie poszczególnych branż — są branże z bardzo silną presją intemacjonalizacyjną, ale wystę pują też sektory, w których czynniki te charakteryzuje małą siła oddziały wania;

•    w niektórych sektorach układ czynników jest taki, że powstaje presja, a nawet przymus internacjonalizacji — podjęcie internacjonalizacji jest w tych

< warunkach sine qua non sprostania konkurencji i przetrwania;

•    układ rozważanych czynników ma charakter dynamiczny — podatność branży na internacjonalizację (skłonność do niej) nie jest stała i zmienia się w czasie.

Na tle przytoczonych konkluzji pojawia się implikacja sprowadzająca się do konieczności stałego monitorowania tychże czynników, aby nie przeoczyć momentu, w którym układ warunków zewnętrznych nakazuje podjęcie bardziej zdecydowanych kroków w kierunku strategii internacjonalizacji i globalizacji.

Synteza modeli Portera i Yipa

Modele Portera i Yipa uzmysławiąją nam bardzo duży wpływ otoczenia branżowego (sektorowego) na sytuację, strategiczną firmy i na jej możliwe strategie konkurencji. W pierwotnej postaci model Portera nie eksponuje znaczenia czynników otoczenia międzynarodowego, ale też nie zawiera ograniczeń uniemożliwiających ich uwzględnienie. Z kolei model Yipa zwraca uwagę wyłącznie na czynniki z otoczenia firmy związane z kontekstem międzynarodowym. Mimo tych różnic i odmienności terminologii możliwa i potrzebna jest integracja obu modeli Z myślą o pokazaniu konsekwencji dla konkurowania w branży, wynikających z otwierania się rynków, ich postępującej liberalizacji, zanikania granic między nifpi { w efekcie wzajemnego ich przenikania się. Można więc spróbować określić zestaw implikacji wynikających z rozumowania ujętego w modelu Yipa dla postrzegania procesów konkurencji w branży przedstawionych w modelu Portera. Lista tych konsekwencji (implikacji) jest następująca (Yip, 1996, s. 53-54):

•    wzrasta zagrożenie nowymi wejściami — następuje relatywne obniżenie barier wejścia i wyjścia,

•    zaostrza się rywalizacja między już istniejącymi firmami,

•    następuje wzrost zagrożenia substytutami — rozszerza się obszar, z którego ' substytuty mogą pochodzić,

•    globalizacja klienta wzmacnia jego silę przetargową wobec konkurentów z danego sektora,

t globalizacja konkurentów osłabia silę przetargową klientów.

Kontekst międzynarodowy oraz wiążąca się z nim internacjonalizacja i globalizacja działalności firm mogą zatem zmienić fundamenty budowania strategii konkurencji firmy. Znamienna jest tutaj zauważona trafnie przez Yipa ewolucja poglądów portera w tej kwestii (Yip, 1996, s. 54). Wymowa książki Portera Competitivę Strategy z 1980 roku (polski tytuł: Strategia konkurencji) sprowadzała